Catalog

DÖCT CUMHURİYCT 2 9 EKtM 1 9 7 7 ooukr 3iR DAKiK4cık KUTLU OLSUN Ahmet, Mahmet, Huseyln, Ibo, cevremlzdeM tum arkadaşlar, anamız, babamız, komşu analar, babalar, kuçuk kardeşler. Sokakta s'mıtçı, Evlenmiîi yapcn isçilaı, bızl bılgıyle donatan oğretmen. Kıîaplar yczan, gazeteler çıkaran ftkır err.cvciıerı Vasa yapcn mılieU'ekılleri, cam silen ernskçı kad.n, topragı suren ırgat, baraılar yapan muhendis, ysnl tum ınsan'ar, renklerı, dııleri, Inanciarı, yeırek yeme bıcımleri, dsns etmeleri ne denn değısık o.'ursa olsun bu yaslı dunycmızda 6ş.t, ozgur ve tcsasız yaşama hokkına sahlptırler Işte Cumhuriyet sozcuğunun kulağımıza ho$ gelmesmın, yuzumuzu guldurmeslnın, b'r bayram aclı olmac nm nedenı da, tum Insanlonn eşıt ve ozgur oldugunu savunmas'ndan oîurudur. Cumhuriyet Bayramı kutlu olsun. ABDECAm KÂH SW|(MA, KİVTİ&.ME2, TURHAN SELÇUK IMF, BORÇ TUZAGI VE TÜRKİYE... Osman ULAGAY Işıl ÖZGENTÜRK • m OTURUM Para Fonu'nun öğütü: Ekonomide daima daha liberal uygulamalar Ordokuzuncu yizyıtın sonlarına doğra dunya tıcaretırde soz sahıbı olan tum ulkeler pa ralarının değerını altına bag c mıslar ve odeme oergesı ocıklarını gıde Tie gore.ını p yasa rre komzmcsına bırokmışlardı Ödc me dengesı ocık veren b,r ulke bu ocığmı altınla kopatmak zorunda kcl yor. altına bağ'ı olan ulke ıcm pa r a hacm.nın otomat'k olarok daraıması gıde'ek ucret ve fıyatların duşrresıne \ol ac yordu Bov'elı le dunya fı\atlarına gore ucuzlayan rrallorına talep artısı soz konusu ulkenın ıhracatıiı kaTCi!ı,or. b'ra ka's lık dara an ıc ta'ep ve dunya fıyat'annın gorelı ortışı ıtha'otın nerılemesıne yol acıyo' ve denge saglanıyordu Ancak 20 yuzyılın ılk ce/reğınde bu sıstemın sak'ncalarn n yarorianndan ağırbasmaya baş lad ğı goruldu Özetlık'e demokrctık reıımlerle yönetılen Cılkelerde, bluslararası tıcaret dalqalanmalarının ışslzlık ve ücret sın rlamaSarına yol ocması hoş karşı'onmıyor, sıyasal tepkılar q derek yoğuniaşıyordu. IMF yl halkımızın sözluğune yerleştlrmek onurunu 2 MC hükumetl ust'sndl MC oiakionnın «mlllı ıktlsat» «mrllı gorus», «cgır scnayı» masa' an da, Uiuslcrcrası P c a Fonu 'r'srn^tlonal f/onetary Fund'un baş harfleıindcn o'uscn cl^> sırv geslnln ho!ka Inmesıni engellsycmodı 2 ^ C r bakjniarı. > kopı'aııst dunyanın kredl odaklarıra ycranmGK ıç.n A^a ''a ve Avrupo'yı doloşırken IMF Vurjl'arııın b rbıri c T d a i cKonom k durumumuzu Incelemeyc ge'.ne'erı. «mnliistn neçlren Sc,ın Demlrel ve onaklarının ults ararası l e r d ı acy n sr\'e «ceynelmıleh) kuruluslara ne öenlı bag'^lı o'djHlorm b r kez doha oçıga cıkardı. Bu gercek gız ence,ınce bu kc* sorunu ozunden saptınp IMF ve ou gudjn'e/cn ABD n n Turkiye'ys karşı takındıgı tavrı, Musluman ya da Turk duşmanlıgıyla acıkiamaya, IMFnln günumuzdekl temel Işlevinl gozden kaçırmaya calışanlar goruldu. Bunlara gore, IMF Tuık.yonın bgur,ku kredı Isteklerınl O'UTI'U karsılamaya, çu vc da bu bıcımde, ıkna edıldıgınde Fsr şey yoluna gırecek, sorun ka'mayacaktı. Oysa gercek bo,le mıydı'' Bız bu yazı dız sınde, IMF nln dunya kapıtalisı sıctGmnın ışıeyıs butun1.3 ıcır.dekl iş'evınl ırdelemek ve barı Uçuncu Dunya ulkelerindekl uygulomcicrdan orneklerle !VFye yakınlaşmanm bedel i , vurgulcmak ıstıyoruz. (1) Turkıye ornegınl bu cerceve ıçindo va bu orneklerln ısıgıncîa degerlendirmek kanırrı:co daha an'am'ı olacak, dısa bağımliıigımızın gercek DOyuüarı daha iyl anlasilabılecektlr rln kapıtalıst riunyodcn Itholâtlarını arttırmaları ve oovızlerını harcarraları saglanm^ştr Bo,lelıkle Savaş ın olağanustü koşuilarnda bnb r guçlukle bırıktırılen dovız rezervıerı coğu kez gelışmış kao tal st uıkeleröa uretı en tüket m mcl'arının ı'han I c e kul anı mış, zıyan edılmıştır Bu uygulama azgelışmış ülke ekonom lerı ıcm h c bır kalıcı yarar sagıcmazken b r ycndan ca bu ııkelsr halklarının Batı tuketım kalıplarıra a ıştırılrraları ve kapıta'ıst dunya pazarıyla bu tunlestırıimelerı \olunda onemlı bır adın oımLŞtur A C K oturjm sozcLğj pek çoğumuz ıçın ortık yabcrcı değıl Şu gunierde teleuzyonoa sık sık rastlı/oruz Ceşıtlı konularlo ı g ı yetkıl ler bırara/a gelıp duşünceieml bıze ıletıyorlar A\nca cCık olurum cdı etmesek de gundelık rızda bız ae s k sık bıraraya gelıp cesı'lı lonularda t yor mu/uz 9 işte bu nc f f a kueeTt zde kucuk bır ccık oturum \ar O'u'omumurun cdı kucuk cldugundan kat lan kışıler de, scyıları da kıçui\ B zım a c k oturumuruz uc kışıhk Bın yonetıcı. dıger ıkısı koruşr^acı Ne yazık kı onlan sız'ere gountuyls veremıvcruz Kızgıniıkla"nı, gulmels'inı surat osmalorınj gDıemı/eceKsınız Teevzvon bu acıdcn cok şarslı Olsun Koşemızde bızbızey z ya Yaşı onbesten yukarı olanlar yok burada Vcrsın te'evızyondakı ac k oturum ar buyuklerın olsun D"ersemz otLruma KaMsn orkadaşlar'mzı kıscca tari'yalım Bulenl He' k o p f ' a cok cıddıdır Cok c^ur Bu özel ıklerlnd e ı oturu ona crkcdaşiarı bı'gısayar ad r ı tckmış'ardır Mehmct Sınıfın en sev lenıoır Çok guze! karıka'ur yapar. Kcşem ıde yak nda orun kcıkatur'erını yayınlayacoğız Sev'l Hıc k Tiseyı kırrra><tan hoşlc^rıaz ona corırı sıkan o'du mu, sssıni ovls yjkseitır kt. vcnırdckıler kulaKicrının zarı patlcmasın dıye heren uza': aşırlcr BAŞLAYALIM Ml? Bulent Afodaşlar oturumu ben yönetryorum Soruları ben sorocagm Oz ve kısa konuşmamzı ıst vorum Mahmet Suyın oıyecek mıyız, saym bcşKcn 9 Buier.t Kcr cbmle başınoo saym aıyece* olursak, acık OGOTLER Ç SAGLANAN DÜNYA YARDIM VE DESTE ĞIH. DOGRUD&N SIYİSM A M & C D51NDAKI I5LEVININ. GEUJ MI5 ÛlKELERiN KENDI İHRACAT LARİNI FİNANSE ETMEK VE ÜÇÜH CO DUNYA EKONOMILERINİ DAHA SIKI BIR DENETÎM TAYA Ç1K1I. AITINA ALMAK OIDUCU AÇIKIIKLA OR BUYUK KBIZ Sonunda 193O'!arda patlak veren Buyuk Krız, uluslarorası altın standardına dayalı sıstemın cökuşunü kaçınılmazlaştırdı. Dunya tıcaretındekı genel cökuşten panığe kapılan başlıca gelışmlş ulke'er. birbıri craından paralarının değerınl oltın esasın dan ayırarak dusurmeye (deva!ue etmeye) başladılar. Her ulke daraian uiuslararası pazarda kı payını arttırarak kendl Ihrocot hacmlnl korumayo calışıyordu. öîe yandan, yoksul ülkeler ve sömurgeler. Ihroc ürünlerine olan tolebin duşmesı karşısında tum Ithalât olanaklarından yoksun kolıyor. kısmen ithâl ikamesıne kısmen de Ikıll tlcaret anlaşmalarına yönelerek dtrum larını kurtarmaya çabalıyorlar oturumun yonsı hıle gazeteye giremez Yerımiz kısa Demeyeüm. Şımdı soruyorum Mehmet Buyrun Bulent Bır, Cumhuriyet deyınce ne anlryorsunuz? Mehmet Çok kolay. Cumhuriyet ülkemızın bağımsızlıöıno kavuşmasıdır Bulent Evet. sen Sevıi .. Sevıl Halkın kendı kendını yonetmesidir. Bjlent Goruluyor kı. bu konuda Iki oyrı göruş ortcya Ciktı . Mehrret Sayın başkon pardon soym demlyordbk, başkan bence bu konuda ıkı cyrı goruş yok Aks'ne ıkl göruş bırb rını tomomlıyor Şoyie kı. Cummtıunyet hem boğımsızlıktır, hem halKin kerd' kendını yonetmesidir Bağımsız olmayan halk kendı kendını yonetemez. Bulen! Acık amanızdan ötüru teşekkür ederlm Şımdl Ikıncı so'umuza gsce'ım Ülkemızın yönetım bıçımı Cumhuriyet Mehmet Cumhurıyettlr Sevıl Evet. ulkemız Cumhurlyetle yönetllır Mehmet Evet yonetım b,cımımız CLmhurıyettir. Se/ıl NCE P Mehmet Cunkü ul 1 em 7 bağımsız bir ülkedır. Bjleni B3n sozu"iu?u kesmek zcrundayım (sterseniz #u so L/O gecelım Curhunyetle yönetılmeyen ulkeler nasıl vonet.i r? f'.chmet Dıktc'orlukle Insan dıktatör olunca dunyayı isfer duri/o öa tek bır ınsanın o'amaz 0 nedenden dıktatör sın rlemr Kotu ışler yapar Sevıl lyı dıktctorler de va'dır Mehmet Yoktur Sen h.c tarıh okumadın mı? Eulent Vaktımız azaluor Dorduncu sorumuza gecyoruz CumhLrı/et Bcvram nJa s zı en cok sevındıren olay nedır? Meh/ret Toren'e' Bır de tat i olmosn sevıyorum Sev 1 Sen tatıi olmosına sevınıyorsun Bol bol karıkat j r npjcal'Sin da ordon Buient i'endı aromızda konuşTiavolım Sejıl Ben boyraTn cok severım, ama en cok yırmıüç nisan sever n Bjlent Şımdı son sorumjzo gelellm Hıc malul gazl görd^nuz Tia 7 r f/ehrret Go^f* jk To enle'de Sevıl Ben de gcrdum Mehmet Crlara ovle cok şey borc'uyuz ki B lont Vaktımız cioldu Ikınlze de oturuma kctı'dığınız ıcıi te^ektür edenm "IMF,,Yİ HALKIMIZIN SÖZLÜĞÜNE SOKMAK ONURUNU İKİNCİ CEPHE HUKUMETİ USTLENDİ bellrleyıcl bir rol üstlenen IMF, gecıci nıtelıkte gorduğu ödeme dengesı acıklarını u/elerının katkılarıyla oluşan fonlar ve (daha sonra kendı yarattığı) Özel Cekme Hakları (SDR) ıle fınanse edecek, ancak yapısal dengesızliKİerın yol actığı kacınılmaz durumlarda uyeıerının % 10'u aşan devaluasyon onerılerını onaylayabılecektı Boylece ozellıkle gelışmış kapltalıst ulkeler arasındakı rekabet koşulları duzenlenmış ve dünya ticaretinın kıs.tlamasız sürdurulmesi sağ'anm ş olacaktı. mel ereğl olan tCm djnyanın tek bır pazara donuşturulmesı yonunde gel ştırecek ve oncelıkI© sıstemın en gucİJ uyesı ABD' nın cıkaiarı doğrultusunda uıuslararası mcl ve sermaye aKinını kolaylaştıracak bır orgut olarak tasariandığı acıkt r 1945'lerın dünyasında «OcCncü Dünya» diye bır kavram bıle duşunulmedıgınden IMF nın daha cok gelışmış kapıtalıst ulkeler arası llışkıleri duzenlemekte ve kısa dönemii kredıle r le odeme dergesl acıklarını fınanse ederek dünya tıcaretının sureklılığını sağlamakta etkıll olacağı samlmıştır. Ancak kuruluşundan bu yana gelışmlş kapıtallst ülkelerın kendı aralarındakı tlcarı anlaşmazlıkları cozumler"ekte bır dan şna orgarı olmaktan oteye gıcemoyen iMF'nın, ozellıkla 1S50 lerden sonra sayıları hızla artan, Ucuncu Dunya ulke lerını sıstema bağımlı kılmakta son derecede önemlı ve belirley.cı bır rol oynamaya başladığı gorulmüştür. Bu uygulama icinde İMF'nın başlıca ıslevının, kapıtalıst dunya sisteTiının gelışmış «merkez» ulkelerının ckarları doğrultusun da belırlenen ulusla'arası ışbölü munü, sıstemın azgelışmış yada gelışmekte olan «cevre» ulkele 2. MC'NIN OCLOSU Gülerlz oğlanacak hallmlze... fjUCIK KAM. ŞAMPIYOHLARI Dunya ticaretındekı bu o!umsuz gelışmelerden en fazla rahatsızlık duyan, Bi/uk Bntanya' nın bu alandakı üstunluğüne goz dıkmış btlunan ABD oldu Başlıca rakıplerlnin paralarını devalue etmemelerl ABD'nın ıhracat olanaklarını sınınarken b rCOk ulkenın de kambıyo va ıthalât denetırrı yöntemlenne yönelmesi. «acık kapu polltıkasının yenl şampıyonlannı hıc memnun etmıyordu Ozellıkle Almanya'nın kanbiyo denetımı ve ıkılı tıcaret anlaşmaları yönteminl sıyasal amacıarla yaygınlaştırması, gıderek 2. Dunya Savaşı'nı hazırlayan en onemlı nedenlerden birl oldu. Savaş fasıst Almanya'nın ruyalarına son verırken Büyuk Brıtanya'nın dünya tıcaretındekı ustunluğü de tarıhe karışıyor, ulusal çıkarlarını tUluslararası tlcaret ve sermaye ak.mlarının engelsız surdurulmesıne elverışlı» bır ortamın gelışmesınde goren ABD I aerlerı ıse, bır yandan kambıyo kurlarında sureklllığı dığer yandan her gelışmış ülksye kendı ekoiomık polıtıkasını belırleme olanağmı sağlaya cak yenı bır sıstemin arayışı ıcınde bulunuyorlardı. rlne onaylatmak ve bu ulkelerln soz konusu ışbolumu dışına cıkarak ekonomirc bagımlılık zıncırıni kırmalarını engellemek olduğu gıderek acklık kazanmıştır (3) Ikıncı Dünya Savaşı sonrasında oluşan «Soğuk Savaş» ortamında kapıtalıst dunya sıstemıyle butunleştırılmelerıne buyuk önem verıien ve coğu ham rrcdde ıhracatcısı o'an azgelışmış ulkelerın, savaş konıonkturunden yararlanarak bırıktırmeyı basardıkları dovız rezervlerıne goz dıkılmış, ıaeoIO|ik teUın ve sıyasal baskılarla bu ulkele SOGUK SAVA5 ORTAMINDA Dovız rezervler ni bırkac yıl ıcmae tuketen ve uretım kapasıtelerının ustunde tuketmeye alışan azgelışm s ulkeler, Kore Savaşı nın eıve'işn kon|onkturu de sona erınce !MF nın kapısına doyanmak zorunda kalmışlardır IMF, ağına duşurdtğu bu «muşterulere bır yanaan ekoncmılerlnl dışa ccmaktan cekınnemelennl ve daha I beral uygulamalara glrişmelerinl ogutlerken, dığer yandan kardeş kuruluşu Dunya Bankası aracılığıyla «proıe kredılerı» sağlamaya başlamıştır AncaK 1250 lerın sonuno dek azgel smış L kelere sağlanan dış yardımın buyu< yukunu ABD bızzat karşılamayı yeğlemiş ve sıyasal amaclar gozeterek, aralarında Turkıye'nın de bulunduğu ceşıtli ulkelere bağış ve yardımlarda bulunmuştur 1858 lere gelındığınde ıse kendl odemeler dengesınde hatırı sayılır ac k lar vermeye başlayan ABD, Bctı Avrupa ekonomılerının venıden canlanmasını da gerekca gostererek dış yardım yukCnm paylaşılması gerektığını one sürmuştur. Boylece ABD'ye dunyanın dört bir yanında pek cok yardıma muhtac «dost> kazandıran dış yardımların ağırlığı, uluslararası konsorsıyumlara, IMF ve Dunya Bankası'na kaymaya baş lamıştır. Uyelerın katkılarıyla orantılı olarak soz sah bl bulundukları IMF'de % 20'nın uzerınde kota payına ve dolayısryla her onemlı kararda tek başına veto hakkına sahıp olcn ABD. bu kuruİLŞu oncel k e kendı cıkarları doğrultusu'oa yonlendırebıleceğını hesaplc^arak bu ye nı uyaulamayı o^ermiştır. YENI BIR UYGULAMA ABD'NİN (IKARLARI IMF nın, kapıtallst slsteml, te GARTH BREÜON VVOODS SÖ2DE ICOBU2 AMA ONU •A\ Bu arracla 1944 yılında toplanan uluslararası Bretton Woods Konferansında «sabıt fakat ayarlanabılır kambıyo kurları» sıstemı benımsendı (2) Sls temin yurümesını sağlayacak başlıca orgonlar gene aynı konferansta oluşturulan Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Ikız kuruluşu Dunya Bankası ıdı Bu yeni düzenlemeye göre, IMF'ye uye olan her ulke kendı parası ıcm altınla Ifade edllen bır «de ğer» saptayacak ve dış tıcaret guclüklerı nedenıyle bu değer zorlandığında IMF'ye başvura rak parasınm değermde değışıi< Ik onerısınde bulunacaktı. Her hangl blr uye ulkenin % 10 u aşan devaluasyon önerısi oıcak bu yöntemle ve IMF ona yıyla gercekleşebı'ecektl Üys para değerlermln korunmasında K0VDUM DiŞi BOND BUKAPIN KfM McoBsr/9 KJZ A f t K A PÂŞUABINV NIAS1LCUMA AÇACAGIKIZ ANU ÇfMDf MAM DIŞ TICARET DARB06AZLARI Ucuncu Dunya ulke'erine yenı bır yardımseverlık orneğı olarck sunulon bu yenı uygulamann bcşlıca ozellıklerı, koşulsuz yGr dın'ann yerını «bag'antılı ycrdımsların alması, agrlığın «proie» kred lorınden «nrogrcn» kre 0 lerıne kaydır.lTiası. ceşıtlı u ke'erın b'rl kte krsdı açmalarıra o anak saglayan konsorsıyuTi yontemının yaygınlastırılması ve kredı olaraklan % 50 oranında arttırılan IMF ye «stano by» (des tekleme) onlaşrralaıı \o!uyla «muhtac» ulkelere genış capia k^edı v e m e olanaklarnın sağlanmasıdır Boylece Ucüncü Dunya ülkeîenne scglanan yardım ve desteğın, dogrudan sıyasal amac dışırdakı ışie.nın. gelışmış ulkelerın kendı ıhrccctlarırı fınarsa etmek ve Ucuncu Dunya ekonomiıerını aaha s kı bır denetın altna almak olaugu buyuk bır acıklıkla orta>a cıkmış'ır. «Bağlantıl, yardıms veren u • keler karşılığında kendı ıhrac ürunlerırın ıthalmı şart koşmuşlar, «program» kred lerı bellı bır projeye değıl ds genel olarak ekonomıye \ardim gerekcesıyla verıldıklerınden, bu tur kredı saglayan uljslcrarası kuruluşlar da kredıyı alan jlkenın tum eko nomık ka r arlarına karışma cesaretını bulmuşlcrdır «lcışierıne karışma» olgusunun en carpıcı orneklerı ıse İMF'nın u/gulamalarında ve ozellıkle «standby» anlaşmalarında gorülrreKtedır. Dısa bağımlı kapıtolızmın kacın imaz dış tıcaret darbcğazlarına duşen bır ulke. acıklarını fınarse etmek ıc n baş^a caresı kalrrayınca bır stardby anlaşnası yapmak ıcın IMFye başvur duğtnda, IMF \etkıl lennden bir (Devamı 9. Sayfada)