Catalog

DÖRT CUMHURIYET 22 Marl 1975 î 01/ HAJLt tET»W)i.ı. ^ töı Hfc « t :.. TURHAIM SELÇUK AŞK DA GEZER 96 \abancılarııı gözüylc Iııönü TÜRK YÖNETİCİLERİ • THE TİMES: 'CUMHURBAŞKANLIĞINA SEÇİLEN KİYE'NİN İNÖNÜ'NÜN KURÜCUSU DE YENİ TÜRVE YARATICISAPMAYACA Bilâl X. ŞİMŞİR Yazan: Neca'i CUMALI f^rladı. iri adırr.larla geç*.; aidı yenni. Vıtes kolunu geçirdi. Ayağını dcbriysjdan kfldınık»n gaz vcrdi. kırdı direks!yonıı. l>te sarsı'dı. gidiyor otobüs. Pencpreiennden birinin önünde »!mıs götürüyor Bcikıs ı.. Bir gün önct akhna e^len .şıırı. vı n uguldadı iç;ade. Dinltdi: Akar sıılar gcçen bul'itlar gibi A;içlarda dolanan rüzgâr gibi Kasıboş atiar kuşlsr şibidiı açk Mutlu geçeıken günler Hic yoktsn bir hiç yüziirîden Evinden kECan ço^uklsra bcntPr B:z gezersek şüzeiim Kent kent sok^k sokak Bil ki a;k d» gezer l>un h:ı kış uyku^uncia U?ar bir yığm ölü günler Tek başına küskün Eski bir aşk yaraiı^ı Dolanırken furada burada Oölgemiz gibidir a^k El aynami7ji benzer F.İ7 arzersek bir tanenı Gezer 'animı? ..ırs Hiç beklemEzken bir gurv Çalar kapımızı Gözler; bizim gibi uzgjn Öoüşlere susamış ajpı Bizim gibi pl kol ayak Ask da gcztr güze'.im Hiç beklenıczken bir gun Eir vitrinin camında Bulur bakı^lsrımı^ı Bir yolculu!;ta oturur yanımi7.a Aylar günesİFr gibGeçerken göklerimi?.rien lsıtır .lünyam;zı Şiir değildi elbet hcnüz bu jözler. «Ama uğraşırsam şiir olabilir» diye dü?ündü. Kitaplarım. kâşıt'arını. yazı mssssını özlediğini duydu. Aüık ociaîins donmek. çalısmak zamanıydı.. Aylardır tasarladığı oyunu oturup yaznıak iç;n sabıi'jizlanıyordu. Bivdej ç:ktı yataktan. Carçubıık traç o!du. Saatine bir daha haktı. Yediyi yirmi geçiyordu. Ha«a Yollannın Mobüîii Varyantı dSneffek Eşrefpaja'ya doğru çıkıyor olrnalıyclı. Penceıesinden a'îiğüarda kalan îzmiı'e bakıyordu Belkıs... Annesiylr küi^ılıklı kalıvalıı etliler. Geliş: ELİzc) karşılıklar vcıcli anııesinin sorduklarına. Çaymı içincc kalktı. Evin b?hçesine çıktı. Göklerden ayıramıyordıı gözlevini. Hava Yollan Tenninalindp bilet kuııti'olünü vaptırdığını giirüyordu Belkıs'm. Alana çıkan kapı açıldı. Bdkiî'm arkadaslsn iiıasında çabuk adım!=ırla uçağa doğru yurüdüâiinü gürdü. «Gidiyor! Bitti aıtık..« Yinc o EÖ5!.ünü daraltan yürek çöküntüsü altjnda eziliyordu. Göğe kulak vcrrii •Bitnıiş Eayılmaz ki'» diyen bir se? duydu içinrie. Dsha bunun îstanbul'u da var..» Çekiüip dunnuşlardı bu bir ay. Hhtta dsha dıin ak = ını hile.. ^Evet. İst?.nbu!'u da var..> Yürcğine rck damls ysğmur gibi diişen bir umut ıhklığı. Belki bir ay. en geç bir buçuk ay sonra. t?tanbul'da.. Bir hafta. on sün için bile olsa..>. Gerisi gelmedi o ıımudun. Aıunamıyordu. Uçağm uîultusunu duydu. Yüreği darala darala göĞü arandı bakışları. Sckizj uç dakika eeçiyorrlu. L'cak Cumaovası'ndan doşrıı geldi. Evlerinin üstünd?n. Kö'rfez'e dosru geçti uâ\ıldayar:jk. Karşıyaka'ya doğru döııdii. Yükseldi. yükioidi. çocukluzunda oynarksn elinri^n ksçırdışı rer.kli balonlardan biri sibi. sitt:kçe küçülc kiicüle. kuzsydeki «o'uk renkii Hağlar üftündr. silindi, eörünınez oldu. Ç*y çok güzeldi.. Gü!üm:îdi. Ergun'un. niçin s aniamadıgını biliyord'.ı. Hcr şeyiyle çok gü^eldi bu bir sy. Faytonlarıylp. imba'.ıyie. çaylarıyle. peyniri. simidi, yaseminleriylc. £ninle.. Ergun'un elini eiinin içind? hafifçe sıktı: Bana sevdirdin İzmir'i. Otomobilin burads mı? Oteiin yanında. Hadi. son bir kez Kale'ye çıkar beni.. Kalc gazinosunuıı altıncia durdurdu Erfrtın otomobili. Ön kapüann camları açıktı. Ot kokuları. bitki kokulan ile dolu o yumuşak Akdeniz havasım soluyarak. Körfezin koyu lâcivert sıılsrını kuşa'an kat kat ışıklarmı seyrctiler bir süre İzmir'in. İlk kez öpüftüler o gece. Amt'ın ilk temsiline geleeekyin dçğil rcu? Geleceğim. F.rgun'un orr.uzuna bıraktı ba^ını: Yarın ?sb8h uçağa gelme. Neden? Gelme dahs iyi. Ayrıldıjımızı bılrneden. snlamadan bir.ip gideyim. Doğrusunu ;s*.ersen hiç sevnıom »yrılık sahneierini.. Ben de.. Dönelim. Nasıl i.tersen.. Bu akşam böyle kalsın. böyle ayrııaîım daha iyi.. Hiç bir sey demedi Ergun. Otelin önünds otomobilini durdunınca Belkıs kspıtını açtı: Sen inme. Birbirini buldu bakışları. Elleri kenetlenip gevşedi. Belkiî acele bir öpücük kondurdu Eıgunun a|zı yanına: A!laha:srr,ar!adık.. Otelin kapısın» doğru koştu. Kapınm içinde, içeriye girmeden önce durdu. El kaldırdı Ergun'a. Ergun. gözlerinin nenılendiğini duydu. Otelin kapısı üstünde yanan büyük lâmbanm ışığında Belkıs'm iri mavi gözlerini nemlemnı; gibi gördü. Sonra çevik adımlark ctele girişini. kapıyı geçince el çantasını karıMırdığını gördü. Arabayı çalıştırdı... M Göztepe'deki evlerinde. gün ağanrken uyan öi Ergım. Saatinetoaktı, altya gefijordu. 'Cçağın kalkmasına iici saatvar» diye geçirdi aklın dan. Gözieri acık. yatağmda sırt üstüuzanık kal dı bir süre. Pencereden dışanda giinün natıl aydmlandığını izledi. Lekesiz, lıçucu bir ma\ilik yerleşti göğe. Yüreğinde gittikçe büyüyen bir boşluk: «Gidiyor!> Saat altı buçuk oldu. Yediye yaklaştı. Hâlâ yataktaydı. fumıldayamıyordu. «Şimdi terminaldedir». Hava Yollarının soluk mavi renkli otobüsii kaldımr.a yanasmış. bavulları alıyordu. Otobüsün az ötesinde kaldırjmda ayakta görür gibi oldu Belkıs'ı. Bakınıyordu iki yanına. Uğurlamaya gelen vsr mı? diye. Dr. Tank ile Feriha. Volks•wagen'leıinden mdilcr. Belkıs'a doğru yakla*tılar çabuk adııv.larla. Bclkid gülümsedi. Svr.» tevinmediği belliydi. Bakunyordu yüıe. Ferihs da bakınıyordu onunla. Doktor dayanamayıp sordu: Ergun nerede? Gelmeyecek mi?> Belkıs. gelmevfecek anlamına hafif bir baş işaretiyle geçiştirdi soruyu. Hiç sevmem ayrıiık sahnelerin:> deyişini duydu Belkıs'm. Kalkmak. fırlnmak. terminale kadar koşmak geldi içinden. Yüreji eziliyor. daralıycr, daralıyor. daralıyordu. Belkıs. Feriha ile, Doktor ile öpüştü. Ön kapısmdan otobüse bindi. Bir iki adım ilerledi. Yol çantasmı yerleştirdi fileye. Sağdaki pencerelerâen birinin ömine oturdvı. Zorlama bır pülüşle. psrmak uçlarını oynattı Feriha ile Doktora. <Hadi siz gidin anık..>. Hâlâ yataktaydı. Saat yedi oldu. Otobüsün çoförü tenninalden AHENK İÇİNDEYDİ...,, SININ ÇİZDÎĞ1 YOLDAN ĞINA İNANIYORÜZ» DİYORDU. Felâket günlerinde İnönü'ye dayanılmak isteniyordu A'atürk'ün öliimu yaklaştısCu, Türk ycnetidîen arasmda;;: aı^enk dsha da güçiendi. Yöneticiler. yakiBşan kara gıinü ta:t) bir dayanışnıa ıçinde geçinneve. ciünya öniınde başanlı bir sına%' venneye azmetmıs söriinüyorlardı. Atatürk'ün geçirdiğ: ilk koma. '1K21 ekim ffür.leri», Türk yönetîcilerı için Dir deneme o'.du. Bu k.ay^vılu günlerde. ram bir aheıık ve dayanışma sürdüriildü. Resnıen nüküiTiet üyesı oinıamasına rağmen. üeı dnemii konuda İnönü'ye cianıc:!!dı. Yaklaşan milli felâket gtinünde. İnör.ü'ye dayanıüraak ıstenrliği «ezi] iyordu. 8 ;\as:ra 1938 gtinü Ataîürk son konıaya girdi. Arî.ıfc ün.itsizdi. Türk yöneticiieri kardeşçe başnaşa verdiler. İsmet tnönü'.Tİin etralıncia biricştijer. Atatürk'iin halei'i konus'anda labii henüz a\r aç'.kîama yapılır.ıj'ordu. Ama. İnönü'nün adaylığı kesirlesiyordu. Nihaypt kara gün gelip çaitı. 10 kasım 1938 günü. .»nkaru ciaki İngiii? Büyükeîcisi Arariirk' ün ö'imlınü Londra'ya te:ied:kte:i sonra. oirkaç saat geç.r.oe. Londra'ya ikincı bir telgraf çak fi. «İsınet tnonu'nün yann Cumhurbaşkanı seçüeceğini yerkilı kaynaktan ögrendım» dedı f 141. Kaynağr.: adını vermetii. Star gajetesi. en önce. 11 Kasım sKb^lıı bunu yazdı. Atatürk'ün hn lefinin İr.önü olacağını biluirdi. Onun Türk «iyasî haystındaki ro lünü kıtaca belirtü. Sonra. «Büyük bir ha'.ip olmamakla beraber. saj'am siyasi içgüdüleri olan, sa kin ve r.ıetodlu bir kimsedir. Oııun. Atatürk'ün îngiltere'yle doü l'.ık politikasmı saptunıadajı süıdüreceğine enıin olunabilir» dedi. İnönü'nün halk tarafından, ozcl likle orau içinde çok sevildiğini d<? söylcdi. 11 kaMm sabahı. İngiliz. İtslyar. ve Frarii.z basınmda, İsmet İnönü'nün adüyhğının hemen hemen kftsinleş'.iğini bildiren haberler ç:k tı. ingihere'de. The News Chronitle. .Eki Başbakan General İr.önünün Camhurbafkanlığma seç'.lmesi hemen hemen kesindir» dedi. Kendisinin. İngiitere Kral: Altıncı George'un taç giyme töre ninde Türk Dclegasyonu Başkanı olarsk bulunduğunu da hatırlattı Öteki îngiUz gazeteleri de bunu hatırlatular. Paris'te Lc Nalin gazetesi. >İnönü'nün. Türkiye' r.in İkinci Cumhurbaşkanı olarsk *?çilmesi kesindir. çünkü. daha ıkşamdan toplanan nıilletvekillen' kendisir.ı deftekleraeğe karar ver nıişlerdir> decîi. Öteki Fransız ga 'etelerinde de buns benzer yazılaı görüldii. ATATÜRK, BİK GORÜŞME SIRASINDA İNÖNÜTTE DÎREKTTF VERÎYOR. du ve bu teessür tezahüratı. kor dip^omatik localarına, samıin ve ıııctbııat mümessilicri arasırcia bulunan ecnebilere kadar sTayet eylemlşti. Bütün kalpler Büyük Şefin yüksek hatırasiyle çarpıyordu. «Bu heyecanlı tazim dakıkala rr.ıdan sonra Başkan Abdülhalık Reıida, Tcşkilâtı Esasiye Ka t ;• nunun 34. nıartdes! mucibince Reisicumhur intilıabına ba$lana cagmı bildirdi. «Hafî ıgizli) olarak reylerin topianmasını müteakip Mecüs huzurunda yapılan tasnifiâra 'oy sayımn r.eticesincie Abdüllıalik Renda. büron Meciisin ve hâzirunun şiddetii ve sürekli alkışlan arasmda. Maiatya mebusu Ismet İnönü'nün 343 reyle n:cvcucl;ın ittifakiyle Reisioırmhur intihap edildifini bildirerek yenı Reisicuınhuru yemin etmeğe devet eytnönü'nün oybirliğiyle Cumhurbaşkanlığına seçüdiğini bildirmekle onur kazanır» dedi. Hirri ••••••••••••••••••••••0( NECATi CUMALI AŞK DA GEZER Birkaç Günc Kadar Ritap Halindc Çıknor. S AX DER YAY1 X LA R I Osmanbcy tSTANBUL D;Şi BONO DAMA CıJLti >b 1! kasım günu, 10 İtalyan ga.'c'esinde. înünj'nün acfayl:gır.ın kesin oldüğunu bildiren ha Yine 10 Ka:ıra 193» günü. Tür berler vardı. Roma. İl Pypolo kiyc'den Avrupa ba.^ınma verilen di Roma v? Osservatere Romauabçrleı İnönü'nün adayhğ:ni doğ r.o gazetelerı. haberi yorumsu/. rvılsdı. Birçok Avrupa gazetesi, veriyorJardı. Bunlarda, İnönü'Atatürk'ün ölüm haberiyle biıliknün siyafî hayatı hakkmda k:'ç. İnönü'nün adaylık h^berin; saca bilgı vardı. Napoiı. Trıde verdi. Londıada çıkan The e<re ve Cenova gazetelerı .ie henıen hemen aynı haberı verdiler. Ama. yıae 11 kasım İSİ38 günlü İkı büyük İtalyan gazetes:nde ilgınç bir haber görüldü: II Mescaggero gazçte^] ıl*= rUCVl Milano'da çıkan Coniere deKa Sera ga?etesı. İnönü'nün C'umIf.TELAM'ÎECT'LE 8OVhurbaşsanltgina seçi.'eceğinî bıl L E dirmekle \ eîinmediler. Bu konuda Atatürk'ün siyasî bir ıasiverı bulunduğunu. buna aöre. Inönü r.ün en a? on yıl Cuml.urbaşkanı kalmasımn ı^!encfl2:nı de üen ?ürdiil<=r. AtatürK' :ir. bir ?iya=i vasiyetı oldüğunu bîlmıyoruz. Ama. İnönu'n'Jn n<\ ikı yıj C'umhurbaskanlıgında ka!d:ğını hatır:ayınca, bu İta:yan haberi insanı biraz dü$unriurüyor. i biüyetli bafk.a hiç kımse yiiriitemez» diye devam eden v'azı, sonuna doğru, vıne bir kusku cüm lesi ekleyerek: «Bu, onun politiErtesi gün Avrupa basını İnö kasmda degışıklik oımai'acaic nü'nün seçilmesi haberine geniş dernek degildir» diyordu. yer ayırdı. Haber gazetelerin bı Faşist İtalyan basını da İnörinci sayfalarmda. ikişer üçer nü'nün seçilmesi haberine ?eruj sütunla ve büyükçe başhklarla yer ayırdı. Hemen hemen bü'Un verildi. tngiltere'de. The Times ga İtaiyan gazetelerir.de. İsmet İnö zetesi. «Başbakan İnönü» baçlık!^ nü'nün askerlik ve poiitika habir yazı yayımladı. Karakteri ve yatını anlatan ve aynı kaynakkariyeri giiven vericidir» dedi. On tan çıktıgı anlaşılan bır yazı jaiki ayda İngilizce öğrenen Baş yınlandı. Gazeteler ayrıca Kendi bakan İnönü'nün bu ülkenin 'İn görüçlerını cle kısaca betirttiler. giltere'nin' dostu oldüğunu» da II Corriere della 6era gazsresınsöyleyen gazete. yazısını şu cüm de. Salvatore Aponte imzasıyla ulelerle bitirdi: <Büyük selefinin ha zun bir yazı çıstı. Isîanbul'da, yattan göçmesiyle dünyanın duy Taksim meydanında, italyan heyduğu üzüntü. Başbakan İnönü' keltra^ı Canonica'nın yaptığı CUIT» nün de yeni Türkiye'nin kurucusu huriyet anılında, Atatürk'ün, İnove yaratıcısının çizdiği yolda sap nü ile Çakmak arasında bulunmadaa yürüyeceğine beslenen gü duğunu ve bu üç kişinin işbirlıven!e hafiöemektedir » ğinin sonuna kadar devam ettiSini söyledikten »onra, yazar şoyle diyordu: «Genel Kanaat şunur ki hiç kimse, Atatürk'Un başla dığı eseri ıleriye götürnıeye, O' nun en yakın yardımcıs! olan ismet înönü'den daha lâyik dsğil dir. Ama, Hükümetin ve yenı Cumhurbaşkanının politikasında yenilikler olacafı kanısı da beslennıektedir. Çünkü Kemal'in f Atatürk'ün) kendine özgü metod ları vardı ve başka hiç kimse bun lan başanyle sonuna kadar sürdüremez.» II Lavoro Fascista gszetesi. «îsmet tnönü. Büviik $efin:n aşır mirasını üzerine aldı ve O nun başladıgı , nulli kaifcmrna eserinı devam ettirmeğe nazırlar.:yor» dedı. II Giornale d'Itslia gEzetesi, <'Yen: Cumhurbaşkar.ı, ıçerde ve dışarda seleiinm poî:rıkasını şüphesiz ki deram ettirecekıir» diye yazdı. Pransızca L'Italie gazetesi de lıemen herr.en zyni şeyı söyiedı. «tsme* İnönü. bütün dudaklarda, Kemal Atatürk ÜTJ izinde yürümeye en isyik kişi olarak konuşulmaktariır» cied; La Stampa, II popolo d'Italia, II Messagjcero ve II Popolo di Roma gazetelerı. İnrinu' nun bıyografisını vayınladîktan soTira. onun Türkiye'de çok popüier. ook rutuian bır kimse olriuiŞrunu söv!e:TiekIe yeiindiler. Bazı İtalyan gazeteleri, İnönü' nün '932 vilında ttalva'nın k o r.uğu oldugunu da hatırlattılar.. İNONÜ Vfi GELAL BAYAR. ZONGULDAK't ZIYARETL£RI SIRAS1NDA KÖMÜR ÜCAGIN'A İNERLERKEN.. Yine 1 kaMm 1?38 gun!ü Tlie 2 Oail» Telegraph eazetesiııue. ^eçim haberinden ba:ka. .Atatürk'ün Haltfi» baçlıklı bir vazı çıktı. Yazıda. 'Devie' adsını. asker vsva vatansever olarak. yeni Cumhurbaşkanı bu soruınlu makama en lâyik kimsedir» deniyordu. Sonra. «Kemal Atatürk giuı bir adamın hırtası, kim olur&a olsun herkese çok boi gelir, amı inönü'ye, başkalarından daha az boı gelir» diye ekleniyordu. Manchesıer Guardlan gazetesinde «Yenı Başkan» başlıklı vazı. tıatirçe Kuskuyla kaleme aünmiş tt. «İnönü, Türkiye'de en popü'"• i' ı r defildir... Atati'r. „.. en büyiik: dostu da defildir» dendikten sonra onun yine de «Atatürk'ün sağ kolu oldufu» beiırtilivordu. «Şüphesiz ki. Atatürl:'ün politikasını ondan daha ka Y A RI X : İXÖXÜ ÎSBASIXDA ıl4) F.O. 3<l l'19'.'H,'t.«S49: Lorainfdeıı Halit;i\>. Şifre Irl. Vıldırım. lB.ll.t93S. No: 196 (K). (15> F.O. 371 21S3S' E. 71«?: >I T . A'erpkrr'den Foreiçn t>ffice'e. Yıldtnm Tpl. Moskova, 33.11.193S, No. 44. y GARTH TAI MINÖ , SGNİ KO FA«H SENI'K euDA N. A M M l A S IN1 HEP B O n E AB15#N "290 BU CUÇ ÛDAMLAO 3AN& MASU G)'O TV7Û. < leroek üzere celseyi 20 dakika tatil ettı « li Ka>îni saoalıı, Buyur: Mı!. Atatürk'ün helei:. Türkiyp'nin Ift Meclıs:. yenj Cumlrjrbaşkı Ikincı Cumrıurbdjkanı boylect rırı seçmek u?ere topiandı. MTC seçiln:iş oldu. !i« Baskanı Abdülhalık Rendi. Ankara'daK: İngl:z Büyükel«Eçımden önce kısa bir konuççiliğı. fıemen Londra'ya teleforı nia yaptı ve hazır buhınanlan azız Atatürk'ün haîırası önün açtı, habçrı ılettı. Arkasından. saat '.2 SS'te Büyükalçi Londraya Je be.ş dakikahk saygı duruşuns riavtt etti. Anadolu A.iansı. şu ikı satırlık yıldırım felgralı çekti: «Bü.iüls Millst Meclisi rc lariri a n sr.vle bi.dirLİ:: İsmet lııönü'nü Cumhurbaşkanı « . Büttin lıazirunun ayakîa ve seçti. Krala du^rulmasını rıca nerin oir huşO üe dınlediklfn ederim.» M5l. Türkiye Dıs:;lprj OM beyanatı tnkip erien sükj' cia Bakanlığı 11 Kasım ltfiS siiniü Kikalannın tlk , unda naşlayıaı » ve 244U!) K sayılı Dir senelse 3 ıv.gkınklar. birden. bütün içrinotayla seçtmı yaöancı e!ı:ılikl«ına Balononu sarmış bulunuyurrs haber verdır «Dıştşlerı Bakandu. lığı Ankara'da akredite Mısyon «\'ekillpr. mebuslar. dinlpvtı i Şeflerine saygılarını sunar va ler arasında bulunan ordu erkıi Türkiye Büyiik Millet Meclisinm nı ve bti'ün samiinin <zaz yaşl'i 11 kssım 1938 giinü yaDHğı toplaaada, Malptya Mebusu İEmet rıaı zaptedemedikleri sörülüjoı Flıçkırıklar arasmda seçim B?.lfa Urrmnınaa SATIUK Lt'KS DAİKELKR KaJonlerlı 1 ve 3 vatalc odalı, dem?K 1 O metre mesa0 tede hazır vazıvctte sahinı i eiiyle sauhKtır. Tel: «3 5S «X Cumhurijet 2192