Catalog

CUMHURÎYET 31 Mayıs 1973 BuL 0ÛL PA HAOUlK V t a K,', ÖOL BftL 8AUKLAMA AirıMA. 8iJU*AÛ, ÎSA'NIN GÜNCESI MELİH CEVDET ANDAY 44 Bü sırada sorguya sra ««rdlier, ta odanın dlbıne gıdıp, bana bakarak usıltı lıe Dir seyler konuştular. Sonra lk> kukla koş&r gibi yanıma geldi. Parmaksız. Bıldığın yabancı iıl» dı?e sordu Yabancı dıl bılmom dedım. Gene koşarak puroluııur yanına gıttıler. Bu kez benı çok şsşi'tan bir şey cidu, purolu yanırca gelerek hana jrabar.c cülde bir şevrer soyledı Hangı yaoancı 1 1 1 konuştuğunu İI anlayamadım Fakat ad<sm bu yandan da lokalaşmaya başladı berıırue. B > bunu rnve <n yordum. Demek dıkkatu b r memur olduğumu anladılar dıye düşündüm. YUzure guiumsedım purolunnn Fak<u o hıÇ gulmuyordu, anlayamadıgım bır şeylcr aoyieyip doruyordu. Bundan sonra puroıu eUmı bıraıcrp dısarı seslendı, kendı dılınde Ya ds t a Kr sczıuk değıldi, «Hot>, «Hayt», «Boyt» g'bi tır şeydı. Kapı açıldı, apoletk kaiın gırd) içerl. Bana yol gösterda Ben de ikı nukla Ue puro içenı saygı ıle selâmladım ve kadıran onune geçıp dışarı çıktım Dışan çiıiınsa, ıçedekılerın benım selamıma karsüık verraedüf>rı geldı gozumun onune Utancımaan gu'flmsedTn gene Işimız bıtrrnş oluyotdu b"?lece Uygun adımla asansorun kapısına selrt.k Bı^az beHedık Apoietli kadına sulümsedim bu sırada Ama onun bakıslan anlamsızdı. Yorulmuş muydu ne, goguslerı kaliap kalkıp ınıyordu. Asansörün Içinde onu alıcı gözü Ue b'r daha ınceledım ve elımı kalçaıiırıca attım Hafif hafıf ok>amaga bas'adın. Apoletıi kadın oylesıne cıdaı ıdı lu, g^zlenni tam karşısında bır noktaya dikmış, kaoırc'=uT1adan duruyordu. Asansor durdu, çık^k dışin fau'ası dordüncü kat değıldı. Apoletll kidının Kalçalannı oksarken kaç kat ındğımin saymayı unutmuştum Asansor kapısının tam karşısındaki kapının onünde durduk. Kadın vurdu kapıyı, bekledı. ben Diraz gerısınde duruyordoın Kauın geue vurdu, dınledı içerısını. Anlaşılan hıçbir ses gelmıjordu ıçerden Bana baktı, düşüudu bıraz. Sonra bırden karannı vermis gıui ?irdl ıçerl, kapadı kapıyı. Ben dışarda kalmıştım Derdemez ıçerden bır takım bağınşmalar geldı. Ne dedıklennı aruarr'yordunı Eır sesssızlık oldu. Apoletlı kadın alı al moru mor çıktı ve bana ıçerısını ıcaret ettı. Gırdlm. Yarı bellerme kadar çıplak iki adam, oda buyukluğunde bır masanm ustunden, soluk soluga bana bakıjorlardı Avaklan da çıplaktı. Kısa spor kjlot gıymışlerdı. Yerde ikı kırbaç duruyordu. Bunlardan bın. Ne dive geldln* dly» sordu bana. Bılnuyorum, dedim. Yukardan gönderdıler Ama ?imdı anlıyorum kı, bır yanUşhk var bu ıste Benım odam dorduncü kattadır. Vücutlannda boy boy kırbaç ız'erı vardı, bunların bır takımı yara nalindeydı ve kanıyordu Anlaşılan. dıye duşundüm bunlar kırbaçlan yere atıp gureşmeğe başladıkları sırada apoletlı tadın gırdı ıçerı Adamlar da hak. lı olarak kuıp bagırdılar Yanlıslık düpe duz apoleth kadından gelıyordu Benı kendi odama goturecegıne buraya getırmekle hıç iyi etmemıştı Yaptığı yanî:şhgı anlayınca da aradan çekiJivenraş, benı bıraknuştı güreşçilerle karsı karşıya. Beikı de bunlar. Kurumun maça hazırlanan sporculan ıdı. Kısa bovluca olanı, masadan a^layıp yerdeki kırbaçlardan blrinl elıne alırken, Yanlıslık yok, dedı Ancak erken geldın Sımdı gıt odana, bız seru ça^ınnz Gulumseverek, Ben, dedım, daha cilın başladım, dorduncu katta lıtısı bırden Bilıyoruz, bılıyoraz, demler. Özur dılejerek dışar rıktıiı Hatta özılr dılemekle de kalmadım aa basarılaı dıve bagırdım çıkarken Kaba adanüardı anlaşılan, yıyecek gıbı baktılar bana \e bıbırlerme. Ben ç ktıktan sonra ıçerde b!r jrürültüdar koptu Bana ne diye du^ündUm, kozlannı pay etsınler. Asansore jrurüdüm. Apoietli kadın yoktu ortalıkta. Düğrneje bastım, bıraz bekledim Asansör geldı. Açtım kapıyı, ^ırdım içerı dördüncü kat duğmesıne bastım. YoKsa KalçaU.rını okşadığım ıçın apoietli kadın kızmış mıydı bana'' Bundan oiüru mü Dirakmıştı btnı? Dorduncü kaU gchnce çıktıra dışarı. Fakat burası benım odamın bulunduğu kat değildL Ambar gıbı çok genış bır yerdeydım Bu\uk sandıklar, çuvallar, kutular ust uste jığılmıştı. Adırn atacak > er yokıu. Bu deponun başka. büyuk bır kapısı olmak gerekırdı Fakat birınci katta ounadığımıza gore, o büyuk kapı nereye açılıyordu? Asansorun kuçuk odası boylesıne buyuk denklerı goturup geürmeğe elverışli değüdı hiç de Burnuma çarpan toz kokusu, buraya uzun curedır gelınmedığı izlenımını bıraktı bende. Donup gene gırdım asansore. Bu kez herhangı bır dugme>e bastım. Çıkıyor muydum, ınıyor muydum, anlayamadım «Ithal Ambarları> denme sı bundan, dıye duşundüm Ama bu yapıda ıkı dorduncü kat olamazdı ya< Yoksa başka bır asan sorle mı ınıp çıkıyordum? (Deramı rar) Kalkınma Yarışında Türkiye ve Çevresi Dr. Melih İran başaracak mı »ran"ı Batı kamu 03una tanıtan uç şey vardır: Pet| rol, halı ve prensesleri. Talıhsız Süreyya ile başlayan «beşeri ılışkıler» fırsatını Şaü, Ferah ile daha olumlu olarak surdurmesınl bılmlştir. Şimdilerde petrol ıle de bu kez ış çevrelennde adını tekrarlatma fırsatını bulmaktadır Şah, Batı arıstokrasısı ve burjuvazısı ıle 1 lişkılerınde babası ıle kıyaslanamavacak kadar ilerıye gitmıştır. Babası Rıza Han, 1921de bır dar be ile ıktıdarı alıp 1925 de kendısını «Şah» olarak ilan ettikten sonra, içe dönuk tutumunda totalıter, dışa donuk polıtıkasmda Sovyet İngılız çıkarlanna karşı Almanya'ya davanan bir «denge polıtıkası» gutmekte idl. Batı ıle petrol konusu dışında iç1} dışh olmamıştı. 1941'den bu vana ülkejı fıilen >öneten oğlu Muhammed Rıza Şah Pehlevl, hanedanı sürdürmenin saglam ekonomık temeller ile olanak bulabıleceğını babasmdan çok daha ıyi degerlendirmesiııi bUmi?tır. îran'da Monarşi 2500 yıllık bır geçmı^e sahıptır Bugun dahı 1908 Anayasası, bazı değışıkhklerle, yürürlüktedir. Şah, ulkeyi 200 kişilık bır mechs ve yzn uyesını kendiSinın tayın ettığı 60 kışılık bır senato ıle jonetmektedır. Hâlen ıktıdarda, 1971 seçımlerinde buyuk zafer kazanan «Iran Novın Partısı» (Yenı îran Partısı) vardır Başlıca muhalefet partılerı «Mavdonı» ıle asın sagcı (PanIran Partısı» dır Ortanın solundan başlayarak sol uca doğru butun muhalefet 1950 lerde susturulmuştur. olan planlama örgütünü kurarak 1948 yılında gırmiştır. Örgut başlangıçta yedışer yıllık kalkmma plânları hazırlıyordu. Son kalkınma plânı beş \1ll1kt1r Bırinci Ycdi Yıllık Kalkınma Plânı 1949 1955 döneminı kapsamaktadır. tkinci plân, bırıncısınden altı mislı yuksek bir yatırım hac mını dngdniyordu Bu hedefine gerçekleşme oranını juzde 85 dolaylarına jukselterek ulaşmış say ılmaktadır. Ilk ikı plân nısbeten yavaş bır buyume hızını ongöruyorlardı. Eylul 1962'den Mart 1968 e kadar olan donemi kapsayan tıçuncü plân ise mılli geLruı yılda ortalama olarak vüzde 6 oranında artmasmı hedef alıvor ve buna geçen plftn döneminden 2 5 misîı bir yatınm hacmini gerçekleştirerek ulaşmayı ongdrüyordu. Üçüncü plânın da hedeflere ulaştığı anIa«!ilmaktadır Bırinci plan, yatırımlann sektdrler arasında dengeli dagılımım ongöruyordu Ikıncı v& uçuncu piaj^at.ısew..tarr.Ti 'sulâma aalÜÎTula|nrma ve haberle^me sektorlerine agırlııc vermışlerdîr Aynca uçuncü planla %atınmlarda sana\ı sektorure de ağırlık verılmeğe başlandıgı gorulmektedir. Prof Chenerj'nin hesaplama sına gore 1950 1969 donemını kapsajan 20 yılda tran'da nufus basına duşen gayrisafl mılli hasıla, vıllık ortalama olarak >uzde 2,04 oranında bir artış gostermıştır. (Aynı dönemde Turkıye'de bu oran \uzde 1,88 dır). İran'ın dorduncü planı bes yılhktır Mart 1968 den Mart 1973'e kadar olan donemi kapsamaktadır Yuzde 9 oranında bır vıllık gelışme hızını öngormektedır. Bu donemde nufu» başına duşen gelırın 220 dolardaa 304 dolara jukselmesı gerekmektedır. ratılan fonlann münhasîran «ulama ve enerjji yatınmlan lçin kullanılmasını; özel sektörtln 1se madencilik, tmalât sanayll ve petrol alanlannda yatırım yapma sını öngormüşlerdir. Fakat planların finansman bakımmdan dayandıklan asıl kaMiak petrol geIırleridir. 1971 petrol anlaşması ıle bu olanak daha da arttınlmıştır. Ddrduncü planın tanm dışındaki sektorlerde hedeflere ulasacağı sanılmaktadır. Şahm petrol sanayııne ağırhk vererek Iran'ın daha çok kalkınma fonu 5 aratmasına yonelık son çabalannın nedenı budur Toprak reformu Toprak reforma çalısmalanna Iran 1963'de başlamıştır. 16 000 743 406 çiftçiye toprak dağıtıldığı belirtilmektedir Reform büyuk toprak sahıplenne iki ola • nak tanımıştır Ya yancıhk slstemi ıle ı«letllen topraklarda küçültulen mülkıyet smırlan dışındaki topraklannın dağıtımma razı olacaklar, ya da şu yollardaa bırısml seçeceklerdir: 1 Yancı ile yenl koşullarla anlasma yapmak. 2 Esld yancı anlaşması paylanna gore toprağin bölüsfibnesine raa olmak 3 Çıftçı ile bır sermaye şirketi kurmak Bu arada kooperatifler büvuk Slçüde leşvik cdilmiştir. Mart 1971'de üye sayısı 1.6 milyon kişı\e >ukselen 8 298 kooperatıfm faalıjette oldugu saptanmi'îtır. Program içınde köylerın yeniden duzenlenmesı, dağınık o'anlannın bırleştırılmesı ve buralarda işletmecillğin şirketleşme \oluyla tetvık edılmesi de va> dır 1971'de bu tur organızasyonla kurulmus 20 şırket oldugu saptanmıştır. Yabancı sermave • nın tarıma yatınm yapması için te'svık tedbirleri de uygulanmava başlamıştır. ŞAH RÎZA PEHLEVt sında çıkan oaberlere göre Iran, Amenka'dan en geaşmı? silâhlar ile Fantom uçaklan aıacaktır. Turizmın de geliştirilmesine Ç* lışılmaktadır. 1969 da îran'a gelen turist sayısı 250 bin dolaylanndadır. îran'ın ithalâtı Batıya ve Ja« ponya'ya: ihracatı ise önemli o randa S S CB 'ne donüktür. îran'da bütün bu gelismelere ragmen yayınlanan 10 günlUk gazetemn toplazn tirajı 220 bin *• dettır. Görülüyor ki, Şah, petrolürja dayanarak îran'ı kalkuıdırmak ve sanayi toplumuna donüştür* mek yolunda bUtün oianaklardan yararlanmaya çalışmaktadır. Ülke, Ozel sektore ve yabancı sermayeye dayanan bir kapitallstleşme yolundadır ve gerçekten bu yolda önemli kararlar almakta ve buvuk adımlar atmaktadır. îran'm bu çabalan, hızla yükselen fıyatlar dolayısıyle özelhkle gıttıkçe büyuyen işçl smıfmm ve tanmdaki düşük gelirll sınifların artan huzursuzlugu ile etkilenecege benzemektedir. Geçen yıl, ulaslararası nakliya kam yonlanndan birinin joförü, bu satırlann yazanna şöyl» dpjpistır: « Vallah bogaz tokluguna gecegündüz çalışıyorua. Yammıza bir muavin bile vermlvorlar. Ama bir şey dlyemiyonıa ki... îste ağzımız böyle» Bunu derken sol elınin iki parmagı ile dudaklanm kilitlivordu. Kaj naklar: 1 «Ouarterly Economic Reviewîran». The Economlrt întellıgence Ünit, Armual Supplement, 1972. 2 «Quarterly EconomJe Reviewîran», E I U , No 2,1972. 3 «înnovations in the Prac» tıce of Trade and Economic C<* operation.™Ji Ünited Nations, 1970 4 ıtMonthly Bunerin of St* tistics», United Nations, Dec 1972. Sanayi Sanayıe gellnce; geleneksel halıcılık de\amlı olarak teşvık gormektedır PPtroldea sonra en büyük ihraç malı halıdır. 1970 1971'de halıdan ihracat gelın 54 mılyon dolardır. (Turkıye'nin 1972'de halı ihracatı gelın 76 mılyon TL veya 5 mılyon dolar tahmin edilmektedır). tran'da 1930 1940 dbneırun de mensucat ve gıda sanayileri kuruimu? ıken 1950'dea sonra MALKOCOĞLU yazan veçizen.Ayhan BAŞOGLU BEYAZ İLÂHE Batı'nın ilgisi Batı'nm Iran ıle ılgılenmesı, ekonomik nedenlerle ılk kez 1901 yılmda başlamıştır Bu tarıhte, adı sonradan Anglo Iranıan olarak değışecek, «AngloPersıan» Şırketı kurulmuştur. Iran, petrol dışında komur ve dığer madenler bakımmdan da zengın rezervlere sahıptır. Şah, 1951 1953 arasındakı Musaddık olaylanndan sonra ıçeride şiddet tedbırlerıni arttırrri}tır. Kanun dısı üân olunan sol, yeraltına ve jurt dısına ıtümıstır. 196263 tarihınde başlayan «Bejaz Derrim» hareketl, bu siyasal koşullar altında vurutulmektedır. Soivetler Bırhğmden sonra tran, vurdumuzun en kalabalık korrşusudur 1971 nufusu 29 7 mıljon tahmın olunmaktadır (Turkne 36 1 mılvon). Nufusunun yuzde 10 kadan büvuk şehırlerde toplanmıştır (Tahran 2 7 mılyon, Isfahan, Meşhed ve Tebnz 400 er bın ve Şıraz 300 bın) Çalışan nufusun yuzde 49 u tanm sektorundedır. (Turkıjede yuzde 65). Sanayı sektonınde ısnhdam hızla artmaktadır. 1966 da çalışan nufusun yuzde 17 51nın bu sektorde ıstıhdam edıldığı anlaşılmaktadır (Turkıje de jaızde 11) gübre, şeker, çimento sanajileri gelışmeye başlamıştır. Şah, 1964 de yanı UçUncü plan doneminde ağir tanayi kurtna 5ncQlüğünü kamu sektdrüne vermlştır. Sovyetlerle yapıhtn &rnasnJ9r sonucunda tsfahan'da bueünkü kapasıtesi 1,9mılyon'ton olaft bir çelık fabrikası ıle Arak'ta 25 bın ton kapasr.eli bir makinetakım tezgâhlan fabnkası kurulmuş • tur. Çekoslovakya Ue yapılan anlaşma tle Tebriz'de ikinci makıne takım tezgâhlan fabnkası kurulmaktadır. Romanya Ue de yılda 10 000 adet kapasıteli bır traktör fabrikası anlaşması vapılmıştır. Arak'ta A.B.D.Palastan ile crtak olarak 50.000 kapasitelı blr alüminyum fabrikası kurulmaktadır. Bınek otomobill, otobıis, fcamyon, Jip tipi araçların üretıml hızla artmaktadır. Tebriz'de direl motörleri lmal edılmektedır. İran, Arap Ulkelertne otob'us ve kamyon ihraç etmektedır. Geçen yıl Baskan Nixon, SOTyetler Bırliği siyaretinden dönerken îran'a da uğramıştır. Ba T A RI N: Ulusal petrol Irak'ı geliştiriyor Daha çok fon Planlar, kamu »ektorunde ya DIŞI BOND TİFFANY JONES Reform 1962 63 tarıhınde baslatılan «Beyaz Devrinı» programı; başlıca altı hedef güden bır reform programıdır. Bu hedefler şunlardır 1 Toprak reformu yapmak. 2 Cehaletle savaş açarak © • kuma yazma bilenlerin oranım yukseltmek 3 Seçım sısteminde reform >apmak (kadınlara oy hakkı tanınması dah ldır. 4 Tanm ve ticarette yoğunlasan serma;,e bırikımini sanayi şırketı ortaklıklan >oluyla ozel sanayıe çekmek. 5 Başta petrol olmak üzere dogal kaynakJarı ulusallaştırmak. 6 Gelişmemış bölgeleri sağlık, eğıtım ve ekonomık bakund&n kalkuıdırmak. Sah, soz konusu «Devrım» lerın uygulanmasmda bızzat çabs harcamaktadır Özellıkle ekonoırık hedeflert gerçekleştirmek balumından dış polıtıkasını daha tnötralist» bir çerçeveye almıştır. Bu doğrultuda olarak S. S C B ile 1965'de bır «ekonomık \e teknık işbırlığı anlaşması» ımzalamıştır. GARTH 8ENDE UVfM. OMOM WAy/ıT)wı StS IjiMSÇ? «r / TVJH ALIAU f P / SfS KAVâMk 77İCH.I pt UOUSLO «ATEUU KELİBIS Planlı kalkınma Gerçekte îran plânlı kalkınma donemıne yarıozerk bir kurulus