Catalog

SATFA tKÎ: : CUlVIHURfTET: 39 Agustos 1971 ÎR PARTİNÎN H I K A Y E S Î : Aaayase Mah kemesinin, Tiirklye tsçi Partisinin kapatılması yolundaki karanndan sonra Parlamrnloda hâsıl olan Partiler yelpazesini tsnet lııö•tt, SOL KANATTA BIR BOŞLUK olarak deKerlendiriyor. Bu değerlendirme yerindedir. Sayın İnönüye göre jrmdi CHP, Parlamentoda, gene Ortanın Solunda bir parti olarak yerini muhafaza etmcktedir. Ama onnn »olıındakl kanat, a^ık ve boj kalmıştır.. Anayasa Mahkemesl kararını elestinnek, b« •annın konusu değildir. Gerçeklerin karsinnda gerçeği görmemekle, ancak kendimizt aldatmıs olunız. Bu rerçek ise şudur: Bir Türkiy* Isci Partisi vardı. Bu Partinin, hattâ temelden genis hir dalgayla gelmij olmasa bile, i$ei hareketi tarihimizde adı hatırlanacaktır. Cesur v« büttın çilelcre dayanıklı bir aydınm öneülıijrıınde siyasî hayatunıza katıldı. Ba aydın, Meh met Ali Aybardır. Aybar, ne isci arnMndan gel di. Ne de dar bir doktrinciydi. Memleketin dört burağrnda edinilmis, uzun yıllann mahonlü olan genis tecrübelere de dayanmiyordu. Geçmisinde, bir raahkeme kararı lle yoJo kesilen bir fikir faaüveti olmakla beraber. yıllarca sürdiirdiipu hir tdooloji \e Doktrbı müradelecisi de dejilrti. Bir kiitlp adamı da olamadı. Partisini kur duktan sonra, îşçfye v» köylüye Kİtmekte beraher. isci ve koylıi ile, tam bir dit birüfi dahi kuramamıştı. Eski ve agdalı Osmanlıcaıun verine toplantılarda. radjolarda, mitinglerde, toplnman coRunlujrana ve onlartn dilinde hitabetmeyen a | dah hir sunî dilte konuşmaktan, hlç blr zaman knrtulamadı. Partisinin Progranı Ise, Parti Pro» ramı deçil, kitap'tL. ma ne var kl, beklenmeyen basarılar kay detti. Kendine, gerek aydınlar arasından, gerek işri yiğmlarmdan, arkadaşlar buldu. O eıınp kadar bilmedigi, tanımadığı işri çevrelerl ile halkın karşısına. köylerde, bacaklarda köy kahvelerinde cesaretle indl. Ürkütmeler. baskılar ve baskınlarla yıldırılmak istendi. Bu arada kendi'i de, arkadasları da ölümlerle karsılajtılar. En gıiçlü silahı, daima demasroji «lan mahalifler eephesi »na ve kiiçiik kadrosvna karsı, hpm de herkesin gözü öniinde, en adî, fakat tehlikeli tertiplere giristi. Bu tertiplerdcn bir tane«inin hikâyesini bir gün. bir yoleuluk sırannda ı e tnegöldekl bir kasaba kahvesinde dinlemisimdir. tşri Partisi toplantısına karjı Burft* baskın:na götürülen bir sokak kabadayın, kahve halkına bu olayı. en adl jönleri İle anlatıyordo. Kahadayı kasketini yana ejrmijti. Bacak bacak üstıineydi. Sözlerine belki bire bin ka«ıyordu. Ama kora Bursanın merkezinde, kanuna uyyun bir te^ekkiiliin, kanuna nyan bir toplantısına, iktidarın te;\ik ettüi bir baskın yapıldıtt da acıkça anlafüıyordu. Bir günlüğiine satılmif kahadayı ise. yapılanları, alınan tertipleri. ya;anılan macerayı, zaten ^Izleraiyotdu. Ama detnnkrafi tarihimizde su oldn ki, buKÜn artık tarilıi omrıınri tatnamlamı* olup. Anayasa Mahkemesl karan ile de kapatilan Türkiye İ^i Partisi, ka SOIDAKİ BOŞLUK! Şevket Süreyya AYDEMİR nnnnn kendlsine hak saydığı roücadeleleri ile bir »TJn. Türkiye Büyük MUIet Meclisine, 15 MiUeÇ vekili ile üirebildi. Ve oylann ilânmda şn da göriildü ki Parti, memleketin hemen her yerind», köyde, keotte ve en uzak yerlerde de, ax ve.va \ok. ama mutlaka OT almiîtır. tşte bu da bcklenmeyen bir şeydi. Ve açtkça ifadc etraeliyU ki, «nemli bir bajanydı. ka.nad.in, yani demokratik lolnn yerinin elbetteki ve kıysmete kadar boş kalman de. mek değildir. Türkiye tşçi Partisi tsribî roliinü yapmış, bitirmi? ve artık sosyal möca. delelerimizin tarihine girmiştir. Ama bir da çagdaş Türkiye'nin, basdöndfirücü bir bırla grlisen sosyal ekonomik siyasî yapısı var. Ba yapı, kendi kannnları ile durmadan sekil. lesmektedir. Yapının temelinde, tarımsal bir yasantı üzerinde kurulan kartna ekonamimiı yatar. Bu bânyelrsmede iki çerçek derhal göze çarpar: Bunun hirincisi; tanmımızın Asya tipi bir gerilife dayandıjıdır. Geniı topraklarımıza rağmen hayati ihtiyaç mad. deleri üretimimizin, Tiirk millftini bpslpye. meyisidir. Halbuki nüfusnmnz dnrmadan artar. Köyler ise darmadan hosalır. Rütiin sr. hirlerin çevresinde: kövlülük karakterini de kavbetmis, tanm üretici^i iken tanmsal tnketici haüne gelmis. avnı zamands rohî tatminsizlikler içinde kavnasan yüzbinlprre in§an yıgınlasır. Bn tıdi^, hizim sosyal eeli*memizin en tehlikeli birikmelerindrn bindir. Kırlarda ise, orman azalır. toprak akar cider, mer'alar soysnzlasır, ırmakiar, akarsolar. pınarlar knrnrlar. Hattâ tarihin en ünlii nrhirlerinden biri olan Dicle bile, her yaz. sularıru yltirir. Bu bir problemdir. Tanm temeline davanan ve dayanması da eerekli olan karma eko. nomimizin kanayan bir prohlemi ! Ama biz bagiin asıl pndüstri \e isri hayatındaki gelismelere değinelim: Mademki «anayi kurulacak. genisleyecektir. O halde isçi olacaktır ve ço|alacaktır. tsçi olunca ve çofaIınca da, tabii teskilâtlanacaktır. Is hukukn vt ıcndikalar, zaten bu teskilâtlanmayı t r . rektirir. Ve Türkiye'de daha simdiden. cüclü bir isci yofcnnluîu ve buna dayanan güçlü i?(i tesekküUeri vardır. Içten çözüliişl «ilinijidir. Bu siliniş eibette, Anayasa Mahkeme sinin kararından bnce, kendi irinde yersiz ve hedefsiz çekişmelcri daha ilk günden lıamuruna katan Partinin, kendi kendini ylyişi ile başladt. Göriinen ?uydu ki. Partide $ahıs kavpraları ve terim çekişmeleri. fikir prensiplerinden ve Parti disiplininden daha hızlı Kİiçlcnmektedlr. Bunuı en büyük sebebinin. Partinin lıiç bir zaman bir kütle partisi haline gelememesi. yani tist kademenin, alt kademeden, ;uurlu bir denetim görmemesi olsa «erekti. Bir Partide bu tör Irtea bozuluşun dizer sebeplerinden birinin de o partide lider buhranının başlaması olabiieceğini de kaydedebilim. Lider buhranı ise, yön tâyini ve sloganlar buhranı demektir. Lider yön tâyininde ve sloganların atılışında ağırlığını koyamazsa. U derin çe\resindekilcrden htr biri kendi (törii;iine. görüşlerin en doğrusu olarak sarılır. tjte siyasî partilerde dağılı? ve fikirle aksiyonun yerini kördöjjüşünün ajıjı böyle başlar. Kördö|ü;ü i<e, siyasî faaliyet demek değildir. Çönkâ kördö«iişüniin ardından toplum ve kütleler degil, ancak o döğü$e katılanlar süriiklenir. Öyle samyorum ki. şimdi yakın tarihimiıe karı;an Türkiye İşçi Partisinde de böyie oldu. Ve Partinin yiik«ck kadenresinde. kutsaJ kiUplann anlattığı gibl «Babil kulesinde dii kan;ıklıği»na benzer bir çekiîmr: mantıgın ve sağduynnun yerine alınca. parcalanma başladı. Bu arada Parti Kurucusu Aybarm da. kendi partisinden aynldığinı biliyoruz. Dcmpk ki, liderlc. par tinin «nder kadrosu arasında da bir dil birliği kurulamamıştı.. aytn t^met tnönnniin. Parlamentoda sol Skanadımız Partinin, artık Parlamcntodan hoj kaldı seklinde ifade cltiği durum. i$te bu asdi metelelerinl Izlemelerldir. Bir tsraftea da v« tıpkı Batı demokraıilerinde oldnğn gibi, demokratik parlamentolarda aiyasi parti şekiinde yerlerini alarak, ülkenin yasama ve kannn dflzenleme faaliyetlerine katılmalandır. Nitekim 1 1 ba bakımdan mütalS» eder. * gek, şimdi Büyük Millet Meclisinde cereyan eden Anayasa deftisikliklerine, kendi görüs ve fikirlerini aksettireeek bir İsçi partisinin katılmamıs olmasının eksikligi, ileride ve da. ima hissedilecektir. Ancak bövle bir örçütün varlıfı iledir kl, parlamrntoda ve »ol ka. nattaki boşlnk dolacakttr. Parlamentoda ve Batı anlamında bir »sçi partisl demek, eibette ki, yalnnt i?çilerin i» efizdanlannı gjstererek kaydediİPcekleri bir parti demek deSildir. Bu parti; ister sosval demokrat tipte bir parti. ister bir Millî Çalısma Partisi olsun, ora. da elbctte ki, i*çilrr, aydınlar, orta ıınıf ve cümrelerin di*er kitleleri, kBylüleri. hülâta Türkiye'de emeSinin hasılası ile yasayan ve. ya bn esasa dejer veren hrrkes ve her zümre, kendi siyasî dilek ve faaliyetlerini sürdürmek imkânını bulacaktır. Bö\!e olunra da sendikalara paralel olarak, parlamentoda is ve isci mcselelerinin vasama alanında da *özcülü*nnfl vapacak, slosanlarını ortaya atacak milletvekillerinin bulunması, ancak memleketin yararına ola. caktır. ı ı Ağustosun önemi Haitanın raporu Turk ulusu, büyük zaferlerımizin yıldönümü günlerınden geçmektedır. 1071 Malazgirt Zafermin 900'üncü yıldönümunü, 26 Ağustos 1922'nin 49'uncu yılcTönümünü geride bıraktık. Bugün ise 30 Ağustos Büyük Zafer'in 49'uncu yıldönümunü idrak etmekteyiz. Ardı ardına sıralanan bu üç tarih, Türk yurdunun ve Türk uluıunun bugün varolu?unda çok Bneıfih birer dönemin baslangıcını, daha doğrusu sonucunu belirttikleri için gururla yadedilmektedir. Türk vurdu bu büvük ve emsalfiz zaferlerte dü^man salriırı ve i^saUprinrîen arındınlmış emDerva!i«t cmeüere hu taferiprle dur denilmi'tir. öze'Iikle bugün kutlamakta olduğumuz 30 Ağustos Zaferi tadece askeri alanlarria bir ba«nrı nlrrıakla kalnıam!^, Türkiye Cumhurivetinin kurulusu ve E'l^mesl gıbi müstesna blr 5İva«al başannın da ilk adımım te«kil etmi^tir Cumhurivetle birükte süreselen Atatürk devrimleriyle bu mutlu olav SOJyolojik ve ekonomik alanlarda da gelişmesini tamamlayarak bugünkü Türkive'yi yaratmıstır. Bu bakımdan irlrak etmekte oldugumuz zaferlsrl. sa'T»ce sa%'?>? mevdanlarır.da kazanılmıs a«kerî birpr ba^arı olmak'an ötede birer büyük sivasal ve scyal gelisme basiansıcı olarak degeriendirivor, bu nitelikleri itibariyle de milli gunlerımızi büyıik bir kıvanç İçinde yaşıyoruz. Yürüyen çabalar ^ 7 itekim bizde ve nice tamandan berl TürkIs îrinde beliren. sekillesen ve güçlenen bir hareket. öyle sanıvorum kl. her gün mesafe almaktadır. Kvvelâ dört sendika baskanımn hazırlayarak ortaya attıkları bn harekete ait büyük arastirma ve tekliflrr, daha sonra 13 sendikanın katıldıfci daha ;rnif raporiarda BÜçlennıistir. Sonradan ve gazetelerde vazıldıfına göre, bn harekete »ki sendika daha katılmıstır. 1* Atustos 1971 tarihli eazetelerde ise. ho sosyal demokrat lidcrlerin bir bildirisl vavınlanmıstır. Bn Mldiride acıja vurulan dilek ve efilimler i<ıe, ancak memlekette demokratik düzenin daha ivi yerlesmesi ve denetlenmesi için faydalıdır. Şu halde siyasî ve demokratik bir İsci Srgütlrnmesi. parlamentonun kapısını çalmaktadır demektir. Sendikaların yalnız iktisadi mücadele organları halinde birlestirilerek isçi gücünün parçalanmamast ve siyasî örgjitlenmenin. demokratik kanunlar dabilinde avrıca yürfitülmesi esastır. Toplu sözlesmelerin ise. işyerlerince drjil, iskollarınca diizenlenmesi ve bu faaliyetin işyerl sendikaiarının açık ve direkt denetiminde veya istisaresinde yürütülmesi. bizde is emnivetine ve memleketf huznrnna faydalar saslayacaktır. H Anayasa değişikliği: Bu satırların okundugu sırada 1P81 Arıava«»sının b?zı maddelerinin dectstırilmesini öngören teklifin Millet Meclısincîeki birinci görüsmpsi muhtemelpn bitmis ve rleSi'iklıkler bir sonuca baglanmıs olacaktır. Gecelj pundü7İü suren coriışmelerrien sonra 27 Mayıs Anavasasının otuz bp' kadar maddesi dP''istİHİmK birkac rla grrifi mpHdp eklrnmi'tir Ilep birlikte izlediğimiz üzere. 1961 Anayasasımn degisMrilmesindeki ana fikir. ülkeyi 12 Mart'a getiren olav'arın ve sebepler'nin bu Anavasanın hürriyetçi ortarmndan yararlanmıs olmal&n görüşü üzerinde toplanmaktadır. Prof Erim. Kocaeli Milletvekili olarak bu deŞisiklikleri tasarlarken bu temel «örüsten hareket ertnistir. Baa temel hak ve hürriyetlerın hazı kimseler ve bazı kurumlar tarafından suüstimali. siyasal or,iarralara sfibebirst vermiş. bunlann yarattıŞı anarşi içinde ulkemiz 12 Mart öncesine prelmiştir. Bu görüşe göre, hürrıyetlerın suiistımalini önleyici tedbirleri almak ve mevcut demokratik hsk ve hiirriyetler rejimini tahrip etmek hürriyetini orîart»«n kalcîırmak meselerıin bir çfoüm volu olarak belirmiştir. Buna ragmen, değişiklik zonıniulu^unun ortava atıldığı günden bu Eüne kadar süregelen tartışmalar İçinde bsşka görii^lere de rastİRnmıstır. Defeiçikligi sınırlı biçimde kabul eden başka bir göriişe göre Türkiye'yl saran bunalımlann ve bu bunalımın içinde yerslsn «narsik olaylann Anayasa'da yeralan hak ve hıirrıverlerle ilgisi voktur. Avnı pörüşe göre 12 Mart «ncesıne, l<"n Anavasası ve onun ön?ördügü büvük ekonomik ve sosyal reformiar uveulanmadığı ıçin geünmistir. Bu ve buna benzer çesitl! Rörüşler geni? tartısma alanı lClnde yer alıp gelmesine rağmen Anayasa'da öngörulen degi5iklik!er başta. parlamentoda Burubu bulunan dört siyasal partinin mensuplan olmak Uzere Millet Meclisi"nin önemli blr çt> punlu*u taraftndan benimsenmistir. Değisiklik: tizerindekj tkınci göriiçme, aradan be? gün geçtikten sonra yapılacaktır. Pöylece MiUet Ateclisi birinci Börüşmeden beş gün sonra konu üzerins yeniden eğilecektir. Değisiklik teklifl daha sonra avnı çartlar İçinde Cumhuriyet Senatosunda ele alınacaktır. öyle anlasıhyor ki, Türk Anayasası Eylül ortalannda yenl seklıni •Jmıs buluracalctjr. Uluscs dileğlmi*. Ansyasa'nın bu şefcli ile Olkenln ve Türk vatandaslarmm bütün uygar ihtiyaçlanna cevap verecek bır uyjrulama olanağı bulması, bunun sonucunda da Türkiye'nin, nice vıllardır özlediği kalkınmaya T« huzura ulaşmasıdır. Fakat niteliklerinden saptırıp, devrimci, «ivasetçi gibi «loganlar etrafında toplamaya calışmanın, bizzat isçi çücünün ve davalarının aley. hine oldufnnn ıspatlamak her zaman miimknndür. Dojtıu olan ve demokratik olan. Tür. kiye isçi kitlelerinin. bir taraftan sendikalsr etrafında ve parçalanmadan birleşerek iktiakat tendikatar, Isçinin ancak iktisadi F mücadele organlarıdır. Hattâ onları bu Geüşen hayat m m rnkarıda krndisindfn bah:cdilrn Tiirkive f^ci Partisi'nin «ahnfdcıı silin. tneci deraek, demokratik parlamentoda »ol BUGUN YARIN Zafer'in sonucu Hiç kuşkustn, S* Ağustos Zafrri; Dnnya a«kert tarflıinin, n«kı rlik sanatı yö'nünden essiz zaferlerinden biridir. Ancak, dojnırdugu »iyasal ve sosyal lonuçlan bakimından, milletimiı İçin degeri daba da üstünriür. . Savay, diplomasinin bir devamıdır, diye bir »6x vardır. Milli Mücadelemiz, Sevr Antlasmasını hükümsuz bırakmak İçin başlatıiıştı. îsfilacı gnçrer, Sevr İHiplomasisinl gel^Kleplınnek için geldiklerini iddia eıııynılardı. tstilâcıların siyasal prorramı binlore Sevr Antlaşması oluyordu. Bu antlaştnamn toprakla ilijkin hüknmlerim özet olarak hatırlamakta yarar var. Aııtalya. Alanya. Konva ile çevreleri Italyanlara, Mersin, Adana. sj\as, Tokat. Diyarbakır ürçenl Fransızlara, tzmir ve çevresi ile Edirne. Karadeniz sahillcri Vunanlılara veriliyor, Dogv jllerimu Kiırdistan ve Ermerıistan adı altmda elimizden alınıyor, tvUıtbul ustündeki egemenlişrimiz sözden öte bir anlam tasiımynrdıı. Sa\aş, Sevr diplomasisinin bu hükümlerini, bize kabul ettirmek için haslatılmış ve viirütülmüştü. Türk milleti hu diploma<sinin cizdiği tntsakllfa Isyan etmif, Sı^r Antlasmasını vırtmak için mücadeleye başlanustı. Mücadeleoinîn adı, bu neden il«> Millî Mücadele idi. Siyasal programı Misakı Milli idi. Bu siyasal prosrram, realist millî «ıınırlar çizmis. bu sınırlar irinde tam basımsızlıği, egemeuh'gi sağlayıncaya dctin mucadeleu. savası sürdürmeyi milli nr ant'a bağlamıs Uli. Bıı neden ile Milli Mücadele siyasal programı, Misakı Millî grrcrkleşinccje değin sürecek idi. 39 Ağustos Zafer'i, Milli MBcadelfiın bu sivasal programını kesin biçimde sonuçlandırmıs, eerrr\|e^îiımi« bir Zafer'dir. Bu Zafer'in diplomasisi Lozan'rtır. Mi«.akı Millî'nin tek devlet. tek millet, tek kiiltür programını. kendi sııııfları içinde Se\r'in hükümleri yerine geçirmiş ve bunu onlara kabul ettirmistir. Bü\lece, kcndi siyasal progranundan. ^eni bir deAİet doğmııstur. Türkive Cumhuriyet'i. S(l Aîu.sto<î Zaferinin seııis kapsamlı siyasal ve sosyal sonuru. devrunlere olanak hazıriaması. yeni bir devlet doğurmasıdır. Hir kuşkusuz. bu zafer. Atatürk'ü bir «MtT» efsane kahramanı yürelığine, gürlüiüğüne kavu^turduğu için, Onun; kafasmda, milli hir sır gibi sakiadığı programı uvgulamak. devrimlerini yapma!c vollarını kendisine açmıstır. Milli Mücadele. eşemenliçin kayıtsız şartsız milletin olduğunu ir düşmarlara kar<sı ilân etmiş. bu hakka sahip olmayan hükümd.irın ve hükümetinin imzaladırı antlasmayı kahul etmemekİr. O na karsı da biskaldırmış hir milletin idarecilcrine karsı isvanı idi. \e. bu isranı. eeemenliğin kayıtsız şartsız millete ait nlriııiTinu ilân edrrek, me<ru bir temele otıırtmu? oluyordu. 30 .K'tstns Zafcıı. Padisaha karşı c!a egemenliğin millete ait olduğuııu kesin bir somıca bağlıvordu. 39 Ağustos Zafcrinin sonunda Izmir'e giren ordulanmıztn Ba;kumandanı. annclrrinin mezarı başında şu yemini yapıyorlardı: «Valırlemm menfen; (kabrı) önunde aht ve peyman ediyorum. Bu kadar kan do':ere!: mılietır. !st:hsal ve tesbit ettigî hâkimiyetın muiıafaza, ve müdafaas: için icab ederse. validemin yanma gitrr.ekte aslâ teredriu' etnıeveresım. Hâkımiyeti Milliye uğrunda car.ımı vermek berm i"n • îT'.ir! ve namus borcu olsun. » • Bu vrminin anlasılma\acak sisli bir yani yoktu. Egemenligin millcf'e ait bir şev nlması «e O'nu bn anlamda savunma, normal olaıak Cumhunvetin ilân edilecefınden başka ne olabiİJrd«? ?,0 4£ustos Zaferinin Ba^kumandanı Atatürk. tzmir'e eınşlerinde hslka vaptıkları bir konuşmada, yine sunlan söylemişlerdi: • I\a.vı:sız şartsız tab:n ile açıklanan hâkımıyetı. herşeyin tırTinde tutmak demek. bu hakırruyetin bir zerre?ıni bile sırufl isnr ne clursa olsun hiç bir makama Termemek verdirmemek demektir.» Böjlece. bu zafer millet eçemcnliğinin içe ve dışa karşı tam zaferini sağlayarak, yenı de^letin karakterini açık ve kesin olarak biçirnleştirmiştir. Devrimi kaçınılmaz bir zonınluluk yapmıştır. Çuııkü zafer çercekte bir devrim ilkesinin zaferi idi. Hiç bir sınıf ve makam tammavan millet eçemenliğinin zaferi. Ve, böylece busiin Marksistlcrin Iriıçümsediği, alt yapı üst yapı diye mirıldandıkları. en büvük dc%rim. layik Cumhuriyeti ve diğer devrimleri 30 Ağustoş Zaferi doğurmu^tur. Slilletimize Irutlu olsun. Atatürk'e, zaferin biıtün sehit ve gazilerine gönülden minnct ve hağlılıklarımızı bir kez daha s,unmoruz. ı A A Ağustos Başko 0 U mutanbk Mcydan Savaşının akışını anlatabilmek için Büyük Taarruzun başlangıcı olan 26 Ağustosa ve onun taarruz plânına kadar gitmek gerektr726 Ağnstos özellikle bu yıl, birçok güzcl yazılar yazıldı, ruzun Eskişehir Afyon arasından, Îkinci Ordu bölgesinden ya1071 Ue 1922, 26 Ağuspılmasıaı teklif edıyordu, tartıştoslannı yani Malazgirt maları sabırla izleyen Ba?. K. ile Dumlupınan, aske> Mustafa Kemal Paşa, kesin karan m bildirdi: «taarruz, ağırhk merrî, siyasî ve hamasî ba kezi ile güneyden yapılacaktır..» ürk Ordusu bir kurtuluş sakunlardan iyi canlanvaşı veriyordu, kesin sonuçlu dıranlar oldu. Bu nebir harekâta karar vermek zo. vardı, denle biz 30 Ağustos runluğuburadantüm kurtuluşun yo lu ise geçiyordu, bütün öncesinin en önemli çiz* ihtimallen değerlendirmek, tehlıkelere karşı tedbirlerini aîmak, gilerine değinerek o fakat cesur da\Tanmanuı da önemi taktir edıhyordu. günün harekâtına ve Buvuk zafcrlcr ancak olç'ilu bd dünyayı şaşırtan zaferin akşamına geleceğiz. BAŞKUMANDANLIK MEYDAN SAVAŞI # AET ile geçlct anlaşma: Harekâtın özeti muş gibi idi. 26, 27, 28 ve 29 Ağustos günleri ciddetli sava;lar devam etti, ilk eünden itibaren taarruz plânı muvaffakiyete götünicü oldu. siperler, telörgüler, tah kımat manzumeleri yaprak yaprak devriliyor, tepeden tepeye sıç ramalar, kanlı boğuşmalara yol açıj'ordu, Ingiliz uzmanın blr ayda delinirse mucize sayılır dedıği mevzıler birkaç saatte delik daşık olmuşlardı 29 Ağustos akşamı, geç vakit, ha rekâtın akısını tesbit eden Kurmay Yüzbaşı Hasan ve Cevat ıGeneral Hasan Atakan, Cevat Yalını) meydana getırdıklen dukopis» ve Kolordu Komutanlann dan «Diyanis» de maiyetleri Ue birlikte yakalanmıjlardı. Baskumandanlık meydan savaşı undan sonra ordular için artık Batıya akış başlamıştı. Bunlann ajTintılarına gırrneyeceğız. 30 Ağustos günü Başkomutan Gazı Mustafa KemaJ Paşa •«vası cephenin ilk çızgilerınden, Onbırmcı tumen n jan'ndan ıda Î TUrldy» ile Avnrea Ekonomik Topluluğu (AET) aras;nd» özetle geçi? döneminin sıra, süre. şart ve usullerini kapsavan katma protokol bilindiği gîbi 23 Kasım 1970 tarihinde ımzalannnştı. Ttirk parlamentosu, gecen ay katma protokolü eon«erek kabul etmistir. Ancak, protokolün toplulu»» dahıl öifîer .Itkelerin parlamentolan tarafından da onaylanması gereiîmelrtaciır. Bu e«?ecek süre lçınde. katma protokolün getirdıgi kolavlTİrlardan Türk 1$ adamlannın faydalanmalanm sağlamak üzere Avrupa Ekonomik Tonlulugu ile avnca bir (geçici anlaşma> lmza edilmistir. îmsa tarihi 27 Temmur 1971 olan bu geçıcı anlaşmanın vürürlük başlangıeı 1 Eylül tarihidlr Yani Çarşamba gününden itibaren ihracatçılaranız geçid anlaşma vasıtasıyle katma protokolün getirdiği kolaylıklardan favdalanmaya başlayabileceklerdir. Bu faydalanma. Ortak Pazarna ilk temaslar olması bakımmdan ajTi bir önem taşımaktadır. Türkiye'nin Ortak Pazar'a Ririp girmemesınin yülar süren genis tarttşmalara konu oldugu gö'zönüne alınacak olursa, ilk sınav mahivetindeki bu temasıa sonucu, geçmis tartışmalara da bir ışık tutacak anlamdr.dır. B • CUMHURİYET vumnunı Cunrnıriyet 0 Harekatı. Baskomutanlık IMpydan Savasına cötiiren taarruı plânınm hanrlanmast. 0 Taarruzun ba=lama zamanının seçilmesi, 0 Stratejik ve taktik kurallarra, manevra ve saldınların ahenkII ve cesur yürütülmesi, Öldürücü sonucun başlıca fak•törleri olmuşlardır. Kısaca ve en kal'.n çizgüeriyle bunlar üzerinde duracak ve 30 Ağustos akşamı, bir iılkenin tüm kurtuluşunun, bir ulusun yeniden doğuşunun laferini bütün hasmeti ile göreceğiz, Istonbul'URcöpleıive elekiıik üreliml Taarrnz plânı AARRUZ PLÂNHttN HAZIRLANMASINDAKİ DÜŞÜNCELER: Sakarya'dan yenik çe. kilen düşman ordusu; genel olarak; GemlikEskişehirAfyonElvan dağı ve buradan güney batıya doğru Menderes nehri sağ kıyısını tutmuştu. Sayısı «200» bin kışi idi. tyi bir savunraa tertibatı almış, derinliğine tahkimat yaptırmıs ve bunlan birkaç sıra tel örgülerle kuvvetlendirmişti. en kuvvetli yeri Afyon ve güney; bölgesiydi. îşte bu tertip ve giiçte olan bir ordnya karjı taarruz etmek ve kesin sonuçlu bir »avaj vermek zorunluğu vardı. Taarroz nasıl yapılmalı idi? 0 Büyük kuvvetlerle, (ağır. Iık merkezi) Eskişebir kuzeyinden, 0 Ortadan, ikind ordu bölgesinden, yani Eskisehîrle Afyon arasından, 0 Afyon ve batısi bölgesinden: Bunlann tartistlmasını bir makaleye ıtğdırmak ruç oiacağından, yalnız son bölgeııin önemini bellrtecek, esaı taarruzun boradan rapılmaaının geregt anlafilmıs olacaktır. Burada; ilk hareketler, topçu desteği bakımından elverisli oldu. ğu gibi bu kesimden gelisecek bir taarnız düşmaniD büyük kuvvetlerini gerisinden vuracak. özellikle Afyon düğümünü çözecek, îzmir yolunu en yakından kesecek ve düşrnaru kuzeye doğru toparla yarak yok etme olanaklanaı sağlayacaktı. Bu kesim duşnuuıra en kuvvetli, fakat en hassas yeri idi, Ba; K. ile Cephe K. lığı taarruz ağıriık merkezini (esaa taarruzu) buradan düşünüyorlardı. îkinci Ordu K. İ!» bu karan çok cesur, fakat büyük tehlike tasıyan bir karar olarak niteliyor, «tsaı taaj T t f~T yük cesaretle kazanılabilirdi, talih çok kez cesaretin yanında bulunur, Mustafa Kemal bunu biliyor ve yaşantısında çok uygulamıştı, buna göre Baş K. lığın bırliklere verilen taarruz plâauun ana çizgıleri şöyle îdi: 0 İkinci Ordu. ilk günlerde cephesmdeki düşman Ituvvetlerini tesbit edecek ve Esldsehlr Afyon yolunu kesecek. 0 Birînci Ordu, Akar çayla Toklu sivTİsi arasındaki b51ge den Afyon güney ve batısmdan taarruz ederek düjmanı kusatacaktır. 0 Süvari Kolordusu, Ahır daçı gediklerinden akarak. düs manın çekilme yollannı ve baf lantılannı kesecek, ona arkadan taarruz edecek, 0 Kocaeli grubu, karsısınd?ki düşman kuvvetlerini tutacak. Marmara ulastırmasmı etkileyecektir. 0 Denizll bölgesinde tırplanacak kiicük kuvvetler baslangiçta gösteris hareketleri yapacak, lTşak yönünde dfi^mnn cerisinde tahrihata yönelecektir. Gazetenizın 16 5.1971 tarıhll nü^ha^nfa vavınlanan .!%tanbnlun çöpleri ve elektrik ürctimi» başlıklı \aıı, ılcılılı I S , H fından tncelenmistıı «Türkiye Elektrik Rnrnmunun sehrımıztlen çıkan coplrrden elektrik cnerjisi üretılmesi jolundakı ^alısmaların.n etud edildiği bir grrcektir. BAŞKOA1UTANLIK*MEYDAN TEMEK EKMEK ARTIKLARI tLE OCBRELİK DÖKtNTÜ SÜPRÜNTtLER SAT1LACAKT1R. 1 Defterdar Fabnkaıı fşçı ve metnur lokantasindan blr sene içinde çıkacak yemek ekmek artıkları re sebzelerden ayıklanan ekle salıh olmsvan kısımlar ile doköntü süpruntüler 3/9/1971 gunu saat 14'te muessesemizde açık arttırma ile taiıbine satılacaktır 2 Yemek ekmek ve gubrelık döküntü süprüntüleri ve «artnameleri en geç 3/9/1971 günü saat 14'e kadar satış servisın(îe gbrülebilir. 3 Muessesemız satışı yapıp yapmamakta ve riiledigin* satmakta serbesttir. (Basın: 19409/7228) SUMERBANK YUNLU SANAYll MÜESSESESİOEFTERDAR EYÜP Taarruzun başlangıeı Afustoa nbah] gün aganrken taarruz böyle bajladı, blr anda Bata Anadolu yarıoı kuaağmda tuian kop rum hartasında, düşmanın her yandan kuşatıldığını ve çember içine almdığmı, tüm yok edilecek bir hale geldiğini görmüşlerdi, Ha rita, Cephe K. ve Baj K. sunuldu. Bunun üzerine: Önce Birinci Orduya bu komıda emir verildi. Îkinci Ordu Ue Süvari Kolordusuna telsiz emri verilememişti, sabaha karşı Fevzi Paşa (Mareşal F. Çakrnak) tkinci Ordu K. yanma hareket etti, Baş K. ile Cephe K. da Birinci Ordu Karargâhına girtiler ve sabaha karşı gerekli emirleri verdiler, bu tedbir ve emirler sonucu 30 Ağus tos gün ağarırken her yandan av. nı zamanda taarruzlar başladı. Ordular meydana gelen çemberi gittikçe daraltıyorlar, düşman kuvvetlen de ondan sıyrılmaya çahşıyordu, her taraf. toz, duman, ateş ve kan içinde idi. Akşama doğru 4 üncü ve 6 Kolorduların öldürücü atesleri alhnda her şey erimeğe başlamıştı, düşman ordusunun büyük kısmı Adatepe bölgesinde kesin sonuçlu bir meydan savası vermek zorunda bırakılmtş tı. Güneş batarken binlerce ölünün yattıfı savaş alanı ufuklarında artık tarihe ebediyen yaslanan 30 Ağustos Başkomutanlık meydan savasnun zaferi yükseliyordu. O gün düsmanm Birinci, Îkinci Kolordu Karargâhlan ile 4 , 5., 12., 13 fincü, Tümenlerinin hopst. 1., 7., Tfimenlerinin büyük kısmı tutsak olmujlar ve Kızıltas dpre»i boyunea geceden yararlanarak kaçmak Utiyen Bagkomutaa «Tri SAVAŞI 3O8I922 re etmışti. bunun ilhamı ile Batı Cephesi Komutanı Ismet Paşanm teklıfı üzenne. 30 Ağustos Meydan Savaşma «Başkomutanlık Meydan Savaşı» adı verilmışti. Esasında tüm savaşlar onun kişili ğinde demekti, kazanmanm da, yenilginin de tek sorumlusu Başkomutan olacaktı. Fakat bu formül de ordumuz için güzel ve taJ rihi bir anı olmustur. • Karaosmanoğlu'nun Toprak Reformu konuşmasını alkışlıyoruz, fakat bir tedbir ; teklif ediyorum» Toprak reformu Gzerine o mu Sphrimi/ vüziine hakılmıvarak kadar pis \c h.ıkırrm? bir ehir değildir. (iprnıı5 »ıllarrlakı n.ik. laına hizmrllcrine na/.ıran hueiinkn durum rok d:ıh» hncckptli *e riaha ileri se\l\e>c qolıırulmııs hir durumdadır r.iinlrik vapılnn jehir trmiTİijlnin drvamımn Na'iî.inma'.! h.ıkınıındnn Temİ7İik İsleri ^!1ıH••rli^ ğiı hiinvr<.{>)(|p knrulan lenüriık knntrnl ckinlprt ta>.ıta>.n ir ıprrk ralısanlar ;rrrkw bplrdi rniı \t ya'akların» ınmavan vatandn;lar knitrol rrtiMiîi »ihj rtîSrı larflrtan da hîrmct. çpreknnrlıı •»emt lerine karlnr ula<tirıl'naktadır Ycni bir asam* olarak d» ozel «urctte vaptırılaıı deniz sraı'arı ile koy ve sahillrrın lcüiizlieine eecilmis ve avrıra nıitün «nhil. lokanta. enzinn valı. npnrtrnan veya buna henzer ^^rlere denire r<>n dökmemeleri hu^ıısuida gcrokli tcblieat vapilmıstır.» B'lîi)crinİ7Î na> »d<»nm mak elde değil. Sizin A3.D.'deki önemli mevkiinizi bırakıp *a30 Ağustos yın Erim kabinesinde me^ulivet almanız Türk milleti 1çin bü\ük Zaferinin sonucu mutluluktur. Size haddim o!mıyarak bir konu hatırlatscaîım 19.î0'den beri Anadolu halkı hırl» göç ediyor Bu v'tmivormus eiHi K.\I:F Avrupaya isçi «fSndprnvmız «Ne BasınVajın vr ruıi/m Md V. is yaoıyor«iın» dîve hiç «ırmınnMerhum Yusuf Beyin oğlu ni7 Yainır (II eölrim. v«r «iiliim AVUKAT riden memnan 1$) veren memnun) ama AvTunsva eiden adamMehmet Nuri Berkmen Maiülbir işçi larımız ekseriyetle ziraat bölgemüptela olduju kalp ha«sinden gidivor. Konva. Karaman. talığmdan kurtulamıyarak Ctımr». CihanbeyH. Vb. yardım bekljyor Hakkın rahmetine kavusBu insanlar tarlalannı yarıcıya muştur. 1!"Î8 yıluıda Oevlet DemlT^ w verivor v» da rıraa' vsnmivip Cenazesl 30 Ağustoı 1971 Avrupaya sidiror. Sizden istir Vniiannda calışırken dmsmit Pazartesi günü (bugün) Bühamım: «E1H dönüm tarlast olan Datlaması neMcesındp gozlerlyükada Camisinde kılınacak Avrupaya eîdeme»?» diye bir ka •nı fcavbenım öğle namazını müteakıp e . ramame çıkarırsanız AvniDad» bedt istirahatgâhına defne. Avrupada ameiıvst oımam olan lîçiler memleketine döner ıcabedlyor. Bu hususta faklr va dileeektir. buğday alıcıeı olmaktan kurtultır Timsesizliîimin duvurulmasını satıci5i durumuna Reçeriz? De ve el uzatacak vatandaşfcrımuı (Cumhuriyet 723S) ğilse bu gidişle Anadolu bosala yardımJarıru beklenm. cak. Hürmetlerimle. ZATİ NUfus dizdanımı Zeliba DELt kaybettlm. HükiimsUzdür. Kerim CJysal Sehir Pala» Oteli • Ankara Oofan Tansöker • (Cumhurij'et • 7234) » • • • » • • • • • • • • • • • • •• • » • • • » • • YARIN: YEFAT '•• ••••»••••