Catalog

SAHİFE tKİ 11 Ekim 1967 CUMHURİYET DONO ve BUGüNü Amira! Fahri ÇOKER dalet yıhnı açış konuşmasında Targıtay I . Baskanı Sayın ö k t e m , Yargıtay ve Danıstay'ın 100 üncü kuruluş yılını doldunnakta bnInnması itibariyle, aydınları bn konuda eser vermege çağırmak suretiyle mutln bir olaya işaret etmiştir. Filhakika, 1837 yılında kurulan v e Kasıra 1839 (25 Şaban 1255)~tarihli Gülhane Hattı ile kannn ve nizamların tanzim ve tedvini ile görevlendirilmiş buiunan (Meclisi Valâyı Ahkâmı Adliye), 11 Zülkade 1284 (Mart 1868) tarihli irade ile, (Şurayı Devlet) ve (Divânı Ahkâmı Adliye) olarak ikiye ayrılmıs, Şurayı Devlet Baskanlığına Tuna Valisi Ahmet Mithat Paşa, diğerine de Halep Valisi Ahmet Cevdet Paşa atanmışlardır. Cevdet Paşa «Mâruzat» ında, bu ayırma ve yeni knrnluşları, (1856 Paris Konferansında yabancı delegelerin ÂIi Pasaya, mahkemelerinizi güven verici b i r hale getirdiğinizde biz de elçi^ lik tercümaniarını mahkemelerinize kanştırmayız diyerek uyardıkları halde o zamandan beri mahkemelerin ıslahı hakkında hir sey yapılamadığını ve nihayet Âli Paşa Sadrazam olnnca Fransa nsulüne uyşun mahkemelerin kurulması ve yargı islerinin hükümet yönetiminden ayrılmasına karar verilmesi) olarak yorumlar. DANIŞTAY'in Birinci ve ikinci 5. yıllık Borasitin hikâyesi «Devletü Efendim Hazretlerı. Kâinatın sırlarına Ef.âtui) gibi vâkal olan zatı devletlerine gizli olmadığı üzere, yurdun kaılıirjnası büttin smıflariyle yurttaşiann servet ve huzura kavuşmaıan lte mümkündür. Bu da ancak bu yoldaki teşebbüs ve müracaatlann karun çerçevesi içinde kolaylık görmeleriyle sağlanabilir. TOrK vptandaşlannın bu mevzuda ecnebilere her halde tercıh edilmeleri ise devlet tarafından sonsuz derecede istenen ve aranan bir husustuı Tanrıya şükürleı ^Isun In Osmanlı Ulkesinin bir çok yerlerl ve bilhassa bu vilftyet BphKes:r) arazisi her çeşit Kiymetli madenler'e dopdolıırtur. Annak aylp.rrf.rıben bir çok: yerlerde maden aramak istiyen altı yedi şlrketin diiekceler 1 yüksek makamınıza mazbatalarla sunu'duğu halde aenüz b:ç bırine olumlu karşılık slınamamıştır. Devlet ve milletçe kaıkınmamıza vardımı olacak imkânların bir an evvel hazırlanıp tamamtenması için gereğinin yerine getirilmesi yüoe iradelerinize baŞ'ıdır Bâkı her halde e r r r ü fftrmar)..» Yukarıdaki razi «Belgelerle Türk Tarihf» dereisinin birincl sayısından alınmıştır: Kare<î' (Balıkesir) Valisi Mehmet Reşat'ın 24 Mayıs 1882 yılında Ticaret ve Ziraat Nezareti Yüksek Makamına yolladıth mektuptur. Balıkesir dolaylanndaki borasit cevberinin durumuna definen Vali Mehmet Resat'ıp vazdıklannı ibretle okumaktayız. Gerçekten o giinden bu vana S5 r.l eeçmiştir ama 85 vıl sonra bugün Türk okumıışlarıııın çoğu: Canım. bizîm kendi madenlerimirf tşletecek ne sermayemiz. ne de bilçimız var: vabancı kumpanyalan huyıır etmeli. petrolden borasıte. deminlen volframa kadar neyimiz varsa onlara teslim etmeliviz. «Belçelerle Tiirk Tarihi» dergfeinin ortaya kovduğu vesikalar insanı acı ac! düşünrlürüygr Türki"e 1880 lerde vahancı kumnanvaların at ovnattıkları bir rekabet alani halindedir 186ü vılında. Balıkesir dolaylar.ndi.ki borasit Oömazür adında bir Fransmn elindedir. ttalyan uyrnkln Frederik Cove. Dömazür ile rekabete eirişmek Istror. Bn çatısma sonucunda ise vab»»ıcı elçiler kanşıp Osmanlı devletinin çatısı altında knlis ovnnlarına baslanıyor. Mihran Sirinvan adında bir Ermeni vatandas ile Asmaaltı Girit tüccarlanndan Yustıf Asım da borasit cevherfnl isletmek İçin devlete başvnruyorlar Yahancı kumpanvaiar kendl hnkümetleri kanallanndan tkinci Abdiilhamidi sıkıstırmay» calısiTOrlar tste b'i kördöeüşü ortasında Balıkesir Valisi Mehmet Reşat'ın yukanda okudueumuz mektubu Kanitalizmin kıran kırana mac raptıjh alanda aklıbaşmda bir memunın fikirleri^ir Ne var ki bütün bunlar kâr etmeyin. çeşitli yönlerden eelen ha^k'larla hunalan tkinci Abdiilhamid hütün isletmefere navdos bonısu çalıyor. «Mektepler olraasa Maarifî ne rüzel idar» ederdim» divpn Hasim Pasa poHtikasma kayıyor. Ama faslivet çi?lice devam edivor. vabancı krjmoanvalar borasit madenini el altındnı. dışarıya kacınyorlar. 22 Aralık 18*4 de Ticaret ve Ziraat Nezaretinden Balıkesir Valiliğine bu yolda şu yazı gönderiliyor: «Karsi Vi'âveıı ValiHğine (Gizlidlr): Padışahır; yüksek lradeleriyle işletilmeleri men edilmis olan borasit madenlerindtn ruhsatsız olarak gizlice cevher çıkarılıp kaçırılırken Rüsumat vasıtasiyle yaka'andığından tahkikat için Miralay tzzet Beyefendı o tarafr gönderilmiştir.» Aradan üç yı) daha cecince tn<rilit Hanson ile Italyan Cove ortaklıfı hâkim durııma recivorlar. tneiltere Elçilijçi de bu işe karışarak o zamanki Elçi Alfred Sandison aracılıtıyla Saraya haskı yapıyur. BüvDK Britanya Klçiliji. 21) Nisan 1887 de Saraya resmon müracaatla imtiyazm çıkanlmasını tstemektedir. • Şimdi okurlarımız bu tarihî hikâyenin sonunn merak edeceklerdir. Mâdem ki «Belpelerle Türk Tarihi» denrislnden naklederek olayı duyurduk. Biz de bir tarihî belıce ile yazımızın sonunu baîlıyalım: Aradan 80 n l t<cmistir. Türkive Cumhuriyeti Büyük Millet Meclisinde i Şubat 1967 çünü Senatör Haydar Tnnckanat M.B.K. gru pu adın.i borasit konusunda sn konnşmayı yapmıstır: <ı Savıa Senatörler. Biliyorsunuz rürkiyedp zengin borasit maden yatakları vardır. Bu madenlerin rlUnyada ve Türkiyede tekelinl kurmuş olan şirket Tü'kiyede borasn voktur diye faaliyetini tatll etnıiş ve Türkiyedekl yatakları kapatmı^tı. Daha sonra Türkiyede TUrUerin ve Etibankın elindeki ocakJann l$letilerek dışanya satıldığmı çrörünce, bu firma Amerlka ne?dinde teşebbtlse geçerek botaslt madenini stratejik mad deler lisîeslne aklırmaya muvaffak olmuş, ve Türkivenln Avrupa ve Detnlrperde geristre borasit Ihracını ötüemeyl Dasarrmştır Diğer taraltan kend eiıerinde mevcut Güney Amertkadakl madenlerin den cevher çıkarıp rahatça satmaya devam etmişlerdir.» Görüyorsnnnz ki hikâyemiz çok acıdır. Karesi Vilâyeti Balıkesir ili olmnş, Pad:$ablık Cumhuriyet ohnuş, ama borasitin kaderi deİismemistir. Toprak altındaki madenlerin kaderi detismeylnce bn topraklann üstünde vatan haikın kaderinin değişmiyecegini bilmeliyiz. Yüz yıla yakın bir zamandanberi vabancı kumpanyaların kuyruğunda nurlu ufuk arıyanlann balkın kaderini defistiremiyecekleri tarihin belgelerinde kayıtlıdır. I PLÂNDA TARIM | î | g E g | A İlk üyeler AS. YARGITAY BAŞSAVCISI 21/12/1938 tarih ve 354C sayılı Kanunla «Şurayı Devlet». «Devlet Şurası» adiyle yeniden teşkilâtlandınlmış, daire adedi aynı kalmakla beraber isimleri kaldınlmıs ve baskaca, başmnavin ve 1. sınıf mnavinler arasından seçilip kararname ile atanacak bes kisilik bir «Müddeiumnmîlik» teşkilâtı ihdas edilmistir. Devlet Surası. 27/5 1946 tarih ve 4904 sayılı Kannnla üçü idari, üçü dâva islerine bakmak üzere altı daireye çıkarılmıs, «Müddeiumnmîlik» yerine «Kanunsözcülüğü» ihdas, bnna mukabil «Tetkik Heyeti» kaldınlmıstır. 3546 sayılı Kanun, 12/6/1959 tarih ve 7354 sayıh Kannnla yeni bir değisiklik eeçirmiş. daire adedi (9) olmnştur. Bn doknz daireden 1. 2, 3 ve 9 uncn dairelerin idarî işlere bakacafı. diğer beş dairenin ise «Dâva Dairesi» olarak rörev yapaeafı kabnl edilmis, 1859 sayılı Kannnla kurnlup sonradan kaldırılan «Tetkik Heyeti», «Tetkik ve Tebliğ Heyeti» adiyle yeniden kurulmustur. 27 Mayıs thtilâlini mütaakıp Millî Birlik Komitesince kabnl edilen 20/9/1960 tarih ve 84 sayılı Kannnnn geçici maddesiyle, bn kannnun yürürlüge «irdi^i tarihte (22 Eylül 1960) Damstay Baskanlıfı, Daire Baskanlığı ve üyeliği kadrolarını iş«al edenlerin çörevleri sona erdirilmiş ve bn kadrolara kannna ilisik cetvelde adları gösterilen zevat atanmıslardır. Hedeflerve gerçekleşme Doç. Dr. Gülten KAZGAN' iiâa • •• • •a • •a • •• Devletin ilk fiyeliklerine eski Yanya Temmnz 1961 tarih ve 334 sayılı «TÜRKİTE Valisi Ethem Pasa, eski Evkaf Nâzırı Ferit CUMHl T RÎYETt ANATASASI» Danıştay'a, Efendi. Sophi Bey ve N'ecin Efendi atanmıslar Tarçıtay ve Askerî Tarçıtay ile birlikte Tüksek v e 8 Zilhicce 1284 tarihli (Suravı Devlet NiıamMahkemeler arasında yer vermiş ve 140 ıneı namei Esasisi) n e göre kuruluşun tamamlanmamaddesiyle, «Kanunlann baska idarî yarçı mersiyle 17 Mnharrem 1285 (Mayıs 1868) de göreve cilerine bırakmadıih konularda ilk derece ve ?ebaşlamışlardır. nel olarak üst derece idare mahkemesi» olarak Şurayı Devlet; önce O Umurn mülkiye ve nitelemistir. Aynı maddeye göre görevleri şn şezâbıta ve harbiye, £k l ' m n r u maliye ve evkaf, kilde sıralanmaktadır : fk U m ı r a adliye, A L'mnru nafia ve ticaret ve riraat, 0 Vmnru maarif adlariyle beş daire taa # tdarî nyuşmazlıkları v e dâvalan jçörmek ve çözümlemek, linde ve a ) Devletin r n hüyük dantşma orjanı, # Bakanlar Kurulunca eönderilen kannn tab ) Tam yetkili tdare Mahkemesi. c) Uynşmazlık sarıları hakkında düsüncesini bildirmek, Mahkemesi olarak eörevli ve Idarî divalar, ko# Tüzük tasanlarını ve imtivaz şartlaşma nnsnna ırBre bn dairelerden birinde görülmekte ve sözleşmelerini incelemek. iken 30 Zülkade 1288 (1872> tarihli bir iradr ile # Kannnla gösterilen d i | e r işleıi yapmak. «Tanzimat», «Dahilive», «Muhakemat» olarak üç Anavasa, Damstay Baskan ve üyeleriyle Başdaireye böliinrmis ve bn suretle idarî yarpı işleri bir dairede totılanarak islerin eöriiltnesi daha kannnsözcüsü'nün kanunda fösteriien niteliklere rasvonei bir hale eetirildiji haldr altı ay sonra sahip kimseler arasından Anavasa Mahkemesinin 5 Rebiiilâhır 1280 (Haziran 1872) de Muhakemat asil ve yedek üyelerinden mevdana gelen kurulDairesi kaldınlmıstır. ca rizli oyla ve iirte iki eojunlukla seçileceSini belirtmek suretivlr. 491 sayılı Teşkilâtı Esasiye 12fl3 (1876) tarih'i Kanunn Esasi (İlk AnavaKannnnnnn kovduğn ve 37 yıldır nygnlanmakta gamız), 85 inrî maddesivle, «eshas ile hiikÛTiet olan «Büyük Millet Meclisince seçilmek» prensibeynindeki dâvalsnn rishi mehakİTrn umumivebini terketmis ve yeni bir sistem getirmiştir. de görüleceŞini» belirtmek suretivle idari yareı 140 ıncı madde a y n c a : Danıştayın knrulnşn, müessesesini ortadan ksldıran bir voia eitmis. işleyisi, yargılama nsnlleri ve mensuplarının ni54 üncü madt'e'iinrte. Suravı Devletin ırörevi olatelikleriyle atanmalan, hnkları ve öde\leri, avrak (Kannn t?sarıl»nnın Suravı Tlevletre düzenlık ve ödenekleri, meslekte ilerlemeleri, haklalenerek önce H e y t i Mehıısan (Millet Meelisi) ve rında disiplin cezası nyfulanmasının mahkemesonra da Heyeti Âvan (Senato) d? incelenip kalerin bagımsızlıgi ve hâkimlik teminatı esaslarıhnl ve Padisahın iradesivle yürürlüfe konolacana nygnn olarak kanunla düzenleneceği hükmüjjmı trsbit etmistir. nü tasıması itibariyle bn âmir hükme uyularak Rn dnrıım bir süre devam ettikten sonra. 19 tanzim ve kabnl ve 3546 sayılı Kannnn, ek ve deEylül 1304 (1888) tarihli irade ile, atanmalan PaÜsiklikleriyle birlikte yürürlükten kaldıran 31 disah iradesiyle vapılan memıirların yafffrfsnmaAralık 1964 tarih ve 521 sayılı «DANISTAT KAları icin bir «Ridavet, Mahkemesi» kurolmns. î NUNU». 1* bölüm ve bir de son hüküraler'den Kanunusani r "1312 fl&sY tarihinde de «Mnfrafceibaret olnp böiümler sn konulan kapsamaktam s t Dairesi» vpnidpn te«kil ve Idar? daireler de dır : MSlkive, Tanzimat ve Maliye Nafia ve Maa% Knrnluş, A Damstay meslek mensnplariyrif olmak üzere üçe çıkanlmıstır. le idare memnrlarının nitelikleri, seçilmeleri ve flravı Devletin buçünkü kuruluşn ve fonkatanmalan, A Karar organlannın knrnlnsn, sivonuna yakın ıslahat. 2. Meşrutivetin ilâA Danıs4aym ve oreanlann eörevleri, A î a r g ı rıiyle kısmen eerçeklesrnis. Î0 ASusto* 1324 (1908) lama nsnlleri, O Damstay mensnplarının ödevtarihli kararname ile A Tanzimat. Çk Mülkive, leri, hakları ve meslekte ilerlemeleri, O DisipA Malive. 0S MaaHf VP » f i a adlarivle dört dalin kovnstnrması. <* Ceza kovustnrması, O G°~ ire ve cMeh*kim Heveti» nden ibaret olaral rerevin sona ermesi. ((!» Çesitli hUkümler. organize edilmistir. Dairelerin kadrosn. «Reisi Bn hükümlere çöre Danıştav : sâni» nnvanivle bir daire baskanı ve altı ÜTC ve # Tüksek tdare Mahkemesi ve danısma ve Mehakim Heyeti: «Temvir Mahlvemesi». «Istinaf Inceleme merciidir. Mahkemesi». Rirtavet Mahkemesi». «Heyeti I t 0 Doknzn idarî dâvalara ve üçü idarî işlehamive». «Müddeiumnmilik» ten ibaret bulunre bakan oniki daireye avrılır. Her daire bir basmnstur. kan ile en az dört üveden knrulnr. 4 Subat 1329 (1913) t r kabul edilen «Memorin 0 tdarî uvnsma7İıklar ve dâvalar; 4, 5, 6. 7, Mnhakematı hakkında Kanunn Mavakkat» ile 8. 9, 10. 11 ve 12 nci dairelerle dâva daireleri kuSuravı Devlet Miilkive Dairesinin eörevleri benılnnda. idar? islere iliskin idari nynşmazlıklar lirtümis VP Mehskim Heveti kaldınlmıstır. ve törevler 1, 2 ve 3 üncn dairelerle Damstay Bn teskilât kavda defcmiven degisikliklerie. Genel Kurtılunda ve idarî daireler knrnlnnda, Türkive Biivük Millet Meclisinin 1 Kasım 1338 kanun ve tüzük t a s a n l a n . imtivaz şartlaşma ve (1922) tarihli kararının 1 inci madHesi serefinsözlesmeleri ve kannnda belirtilen diger islerle ce saltanatm Psrası üzerine millî hükumetin t s Danıştav idarî daireleri arasında çıkan görev tanbnlâa tee«siis ettiSi 4 Kasım 1338 (1932) tarinyuşmazlıkları. Damstay Genel Kurulunda incehine kadar devam etmis, b n tarihte. Osmaniı lenir ve karara bağiamr. Devletinin difer nezaret ve daireleri arasında # Danıstay'da bnnlardan baska kanunda «Şursvı Dev'pt» de kaldınlmıstır. belirtilen eörevleri yerine. setirmek flzere BaşEsasen. 23 Nisan 1336 (1920) da Ankara'da kanlar Kuruiu. Tüksek Disiplin Kurulu. ¥ ö n e Türkive Büviik Mi'let MeHisi Hükumetinin ku tim ve Disinlin Kurulu. Genel Sekreterlik teşkirnlreası üzerine. ts*anbuldaki Snrayı Devletin lâtı mevcnttnr. CÖrev sahası yalnız tstanbul VP Padisah Hüku0 Dâva dosvalarını Inceleyerek huknk bametinin hüküm sürdüeü sımrlı bir böltreye münkımından dfisüncelerini vazılı olarak bildirmek hasır kalmıs. ancak memurların vartılanmasma üzere bir «Baskanun«9zcüsü» refakatinde «Kailiskin eörevleri"in vprinp eptirilmcsi bakı>"innunsözcülüîü» ve aynca her dairede, incelediçi dan 4 Temmnz W< (19211 tarih ve 131 sayılı Kadosvaları kurnllara raoorte eden «Basyardımcı» nnn ve sonrabi de*i*iklikWivle (1T5. 300. 619. 632 ve «Tardımcılar» vardır. ve 930 «avılı Kanımlar) ba^ı hiih'iniler kabul 0 Dâva daireleri ile dâva daireleri kuruln edilmistı>. k a r a r l a n kesin olup mnhkem kaziyenin bütün hnkukî sonuclannı hasıl eder. Bu kararlar aleyhine ancak kannnda vazılı kanun*vollarına basDevlet ikinci defa olarak. 20 Nisan vurulabilir. (1924) tarib ve 491 savılı «Teskilât! Etdare. Anavasanın 132 nci maddesi şerejince sasive Kanunn» nun 51 inei maddesîne istinaden Danıştav ilâmlarının icaplarına t ö r e islem veva tanzim ve kabnl edilen 23 Kasım 1341 (1fl?5> taeylem tesis etmesce mecburdnr. Danıştav ilâmlarih ve 669 saylı Kannnla VP bir Anavasa mfıesrı icanlarına röre evlem veva islem tesis etmisesesi olarak veniden knrulmus ve üve secimi ven idare alevhine Pamstav'da maddi ve mâne23 Haziran 1927 de tamamlanarak 6 Temmuz 1927 vi ta^minat dâvası acılabilir. ta^i^•ndp füler taribî eörevine baslamıstır. Tam varçı dâvabrı hakkında Danıştav'dan 431 savılı K a n n r d a eorevi. idarî dâva ve cıban üâmlar genel hiikümler dairesinde infaz ve nvnsmazlıkların rözümü. hiikumetçe hazırlanıp icra olunnr. tevdi olnnacak kannn tasarıl^rı. imtiva7 mnka0 Danıştav 1. Raskanı. Daire Başkanları. vele ve sartnameleri üzerine düsrinee hildirilmeüveleri VP RasfcnnnnenTcüsü Tîik«:ek öîTenimleri?i ve rerpk kepdi k3nnnn ve çerpksp sair ksnonni bitirdikten sonra en a7 onbes vıl devlet melarla hplirtiierck rSrevİPri vnnmaktan ibaret murivetinde basarı ilp calısmıs. dördüncü derecp nlarak teskili önscöriüen Şnravı Devletin. vnkarkadroda hu dereee maası kazanılmıs hak olarak da bahsi rtrm kornlns kannnıınnn 9 nnrn madalmıs. vüksek hâkimli£in gerektirdigi ahlâk ve desinde. (f> Tanzimat.fikV'ilkive. * * Malive ve seciveye sahin ve kanunda helirtilen önemli hizNafia. tk Deavi adlarivle dört daireden mnrekmet ve memuriyetlprde bnlunmuş olanlar arakeo nlacafı helirtilmi'i ve kanunda avrıea: daisından seçilir. relerin eörev'cri. haskan ve iivplerin seeim sekli. yardıracı iiniteler ve idarî dâvaların varçılam• rna usnlü acıklanmı^tır. 7et olarak sıraladığımız bu hükümlerle Da669 savılı Kanunu deüstiren 21 Temmnz 1931 mstay. tarihi sorevine hajımsız bir yüksek tarih ve 1859 «avılı Kanıınla «Fleavi Dairesi» ikimahkeme ol^rsk «serpflp devam etmekte. Anavaye çıkarılmıs«a da, üve kadrosn verilmiyerek dasamızın 114 üncü maddesindeki (tdarenin hiçbir irenin, I. Baskanın idarî d?ireler ba^kan ve üyeeylem vp islemi. hiçbir halde, vargi mercilerinin leri arasından tâvin edece*i 7Pvat ile knmlması denetimi dısmda hırakılamaz) prensibini gercekkabnl edilmis, avrıea idarî dâvaların yarçılanlestirmekte kendisine düsen çörevi gereji sibi masını kolaylastırmak amaciyie bir «Tetkik Heyerine getirmektedir. Daha nice vüzyıllar pâviyeti» kurulmustur. dar oiması en samimî dilefimizdir. Bugünkü Danıştay 9 • •aı ürk ekonomısinde plânlama gereği; plân olmaksızın ekonominin hem t ü m olarak hem de tek tek üretım kesimleri itibariyle erişebildiğı gelisme hızını yükseîtraek; plânsız döneme nazaran ekonomiöe daha yüksek bir üretim istikrarı ve nakdi dengeye ulasmak; daha genis ölçüde sosyal adaleti gerçekleştirebilmek gayesinden doğmuştur. Birinci Beş Yıl'.ık Plân döneminin sonuna yaklastığımız bugünlerde plânlı dönemin hem h e r bir üretim kesimine a y n ayrı hem d'e ekonomiye tüm olarak ne kazandırdığının bir muhasebesini yapmak zamanı artık gelmiştir. Zira. belirli vasıtalarla belirli hedeflere erişme imkânlannda gösterilen başarı derecesi; veya öngörülen vasıtaların uygulanabilme imkânları gözönünde tutularak tkinci Beş Yıllık Plân hedeflerine ulaşabilme imkânları konusunda tahminlere varmak da mümkün olabilecektir. Bu incelememizde sözkonusu muhasebe, tek b i r üretim kesimi. yarıi tarım kesimi için yapılacaktır. T a n l a s ı l m a k t a d ı r ; öyle ki, aşağıda görüleceği gibi, emek verimi c,'ol5 a r t a r k e n y a t m m l a r ı n verimi, daha s ü r a t l i olmak üzere artacaktır. F a k a t , diğer az gelişmiş ülkelerin ve Türkiye'nin geçmisteki denemeleri üretim tekniğinde çok süratli ilerlemelerin özellikle t a n m d a çok güç olduğunu göstermekted"ir. Bu itibarla, tarımda beklenen y a t ı n m l a r gerçeklesse dahi, öngörülen gelişme hızıra y a t ı n m / h a s ı l a katsayısının çok düşük tahmin edilmis olması dolayısivle. erisilmesi m ü m k ü n olmayabilir. Iktisadi gelisme sürecinde yapısal değişme, diğer kesimlerde gelişme hızının tarımdakinoen daha süratli olmasına bağlı olarak, tarımın milli eelirdeki nispi payının azalmasıvla sonuçlanır. BBYP döneminde gerçekleşen ve t B Y P dönemi ıcin fincörülen bu azalma Tablo III de u lenebilir. hedeflerin gerçeklifı, öngörülen teknik ilerlemenın uygulanabilme ihtimali ile sınırlıdır. BBYP döneminde, y a t m m l a r ı n emek i k a m e edici alanlarda plân hedeflerini aşmasınm başlıca e t kisi, faaliyetin en yoğun olduğu yaz a y l a n n d a k i mevsimlik isçi talebini azaltmasi ve bu oönemdeki gizli issizHği artırması olmustur. Faaliyetin en yoğun olduğu T e m m u z Ağustos aylarında ve en az oldueu Aralık Şubat aylarında ışsizliğin dağılışı söyledir : T e m m n z Aralık Ağustos Şubat f(OOO) kişi] 910 113 7.800 7.686 Yıl 1967 1972 İstihdam seviyesi STİHDAM SEVtTEStNtN TÜKSELMESt: BBYP. süratle artan nüfusu kısmen tarımda massedebilmek üzere. beş yılda 2.1 milvon toplam istihd'am artışının 700 bininin tarımda olmasını ve 16 bin TL. y a t m m ı n bir kişive istihdam varatmasını öngörmüstür (Tablo: II). Ne var ki. bu dönemde sadece 213 bin kişive istihdam varatılabilmis ve ancak 47 bin TL. ile bir kişive i=tihdam yaratmak mümkün o'ahilmistir. Tablo II'Hen förülece&i gibi. her ne kadar nlsnın bütün ekonomi icin öngördüSü istihdam hori'efi beklenenin cok altında kalmıssa da. berlpftpn en büvük ölcüde aynlan tarım kesimi olmuştur. Emek talebini yükselten sulama yatırımlarının beklenenin alttnda kalması v e öngörülenin ancak varı=ı kadar alanın sulanabilir olması. istihdam heâefinde'ki tferi Jtalmavn Vısrhetı izah ea'ebiîir. tkinci olarak, emegi ikame eden bir yatın m türü olan traktör sayi'i plân hedeflerini aşmıştır. Nihayet, emek talebini artıran tartmsal girdilerin. kimyevl gübre hariç, m i k t a n da plân hedeflerinin gerisinde kalmıstır. DiSer bir deyişle. emek talebini artıran vat ı n m l a r ve girdiler öngörülenden "az, emeği ikame eden yatınmlar öngörülenin üzerinoe olmuştur. •••• • a*a Tarım kesimi bugüne tfek. millî gelır. faal nüfus ve ihracat Reliri icindeki nispi önemi itibariyle Türk ekonomisi içinde en hüyük payı kapsıyan üretim faaliyeti olagelmıştir Bu önemi dolayısiyledir ki. tarımda plân hedeflerine erisılmesi. ekonominin Kelişme hızı ve istihdam seviyesi; dış dengesı ve ıç fiyat sevivesinin istikran hakımından büvük önpm ta«ımaktao1r. Bu incelememizde. Birinci Beş Yıllık Plân (196367) doneminin sonuncla. Plânın tarım kesimiyle ilgili hedeflerinın ne ölçüde gerçekleştirilebildiginı değerlendirmek; Birinci Bes Yıllık Plânda (BBYP) larıma avnlan kavnaklarla hea'eflerm gerçeklestirilme derecesinden yararlanarak ikinci Beş Yıllık Plânda (İBYP) tarım için tesbit edilen hedeflerin gerçeklestirilebilme imkânlannı değerlendirmek için çalısılacaktır. I apılan bölgesel araştırmalar makinalaşmanın isgücü talebı üzerindekl başlıca etkisinın mevsimlik işçinin çalışma süresinı kısaltmak olduğunu göstermektedir. Nitekim. 1960'a nazaran 1967'tfe yoğun faaliyet dönemindeki issizliğin arttıgı, fakat mevsimlik işsizliğin azaldığı yukardaki rakamlardan anlaşılabilir. tBYP donemindeki işsizlik azalışı, tabii, plânın istihdam hedefleriyle yakından ilgilidir ve ancak bu heoefler gerçeklestirilebileceği ölçüde gerçeklesebilir Ekonomideki yapısal değişme sonucu olarak. tanmda yaratılan milli gelir payı azaldığı gibi. tanmdaki faal nüfus oranının da azaldığı, Tablo IH'de gözlenebiUr. Y Tablo III Tanmın milli gelir ve faal nüfus icindeki nisbî payı % Tıllar 1962 1967 1972 Gelirdekl Nispi Pay 38.4 30.4 26.6 Milli Nüfustaki Nispi Pay 777 72.3 «52 Faal Tarımsal hasıla hızı ARIMSAL HASILA ARTIS HIZININ TÜKSELMESt : BBYP milli gelir ve tarımsal hasıla artış hızını, plân öncesi döneme nazaran artırmayı hedef tutmustur. Tablo I ofen görülebileceği gibi, milli gelir artış hızı öngörülene çok yakın olarak gerçekleşmiş olmakla beraber (sırasıyla yılö'a o'o7 ve yılda %6^), tarımsal hasıla artış hızmda öngörülenle gerçekleşen, (sırasıyla yılda °/o4.2 ve °/a33), birbirinden çok farklı olmuştur. Geüşme hızının t a n m d a beklenenden düşük kalması en basitiyle iki sebebe atfedilebilir: Birincisı. tanmda yapılması beklenen yatırımların ne mutlak miktar ve ne de tüm yatınmlar içinde oranı itibariyle gerçekleşmiş olması: ikincisi de yatırım /hasıla katsayısının t a n m d a beklenenin üzerinde gerçekleşmiş olmasıdır. Tablo I'den görülebileceği gibi, BBYP döneminde yapılması beklenen y a t ı n m l a r 1.3 milyar TL. eksik olarak: katsayı da 4.2 yerine 4.7 olarak gerçekleşmiştir. Şurası ılgı çekicıoir ki, bütün ekonomı için bu dönemde beklenen yatınm/hasıla katsayısı 2.6 iken. buna çok yakın olarak. 2.7, gerçekleşmiş. bir miktar yüksek olmasının başlıca sebebi tanmdaki fark olmustur. S T Kaynak: Nüfus için, Kalkınma Plânı (1968'72). S. 100, Tablo: 2: gelir için, S. 283, Tablo: 3. Yarın: TüketLm seviyesi ve fiat istikran • III *••••••••••••••••••91«•«••••«••••••••••••••••••••••••••••••••••••• IB0 ââaa aaaa aaaa Tablo II İSTİHDAM SEVİYESİNDEKİ ARTIŞ VE KİŞİ BAŞINA YATIRIIV1 BBtP(ö) (T) İstihdam artışı (000) kişi 0 Bütün kesimlerde 0 Tanmda (T) Tarımsal nüfusa oranla tarımda istihdam artışı ( ° i ) (f) T a n m d a bir kışiye istihdam yaratmak için gerekli yatırım (000) TL. 2.110 700 7.1 İS BBYP(G) 1,215.4 213 2.2 47 IBVP(Ö) 1,885 675 6.9 27 AkH <\bı\ BUGÜN İLAVBLİ 24 SAYFA Haftanın basyazısı: M A Y I N TARLASI! K a y n a k : Kalkınma Plânı (196872), S 101, Tablo: 3 ve 4. Bir kişiye istihdam yaratmak için gerekli yatırım, y a t m m l a r ve istihdam artışına göre tarafırrmdan hesaplanmıştır. AKBABA EVİNİZİN BİR /A HAFTALIK NEŞESİDİR /M 2 nci Suram Devlpt R | | y | l dönemınüe, istıhK K W U dam artış hızı. ha•• • • • sıla artış hızı sıbı, »•' plân öncesi aöneme çok yakın olarak gerçekleşmiştir. tBYP'a VEFAT Erzincan eşrafından merhum Sami Bey ve Bedriye Hanımın oğlu. Rauf, Hlkmet ve Necdet Bayındırların »gabeyleri. Reroziye Bayındırın ejl, Elvent ve merhume Banü Bayındırın baba, ları. Harb Akademisi ile Haydarpasa ve Taksim Liseleri Pmekii Bğretmenlerinden. Yüksek Ziraat Mühendisj Cumhurivet 12035 Tablo I GELİŞME HIZI. YATIRIMLAR VE TATIRIM/ HASILA KATSAYISI BBYP(Ö) (î) Yılhk Gelişme Hızı C'".o) 0 Millî geür 0 Tarımsal hasıla (7) Tarımsal Yatınm 0 Mutlak miktar (mılvar TL.) 0 Toplam yatırımlara oıanı (°/o) (î) Yatırım/Hasıla Katsayısı 0 Bütün ekonomi 0 Tarım kesımi 7 4.2 11.3 16.9 2.6 4.2 BB¥P(G) tB¥P(ö) fi.5 3.3 10.0 15.4 2.7 4.7 7 4.2 16.9 15.2 3.2 3.67 SANAYiCiLERE SOVYET RCSYA'dan SODYUM KARBONAT, KOSTIK SODA lisansı olanların V/O «VOSTOKINTORC;» Türkiye Mümessiii: Umum ilân NAİF URAR HALEFLERİ Koll. Şti ne müracaatlan olunur. Tel: ?2 96 81 MURAT BAYINDIR 810967 tarlhînde Erzincanda Hakkın rahmetine kavusnuıştur. Cenazesi 1210987 Persemhe gtinU, öğle namazını müteakıp Slsll camiinden kaldırılarak Edîrnekapı Sehitilîine defnedile cektir. Mevlâ rahmet eyiesin. AİLESt Cumhuriyet 12056 Yıldız: 571/120ı6 Sonuç O Kaynak: BBYP için öngörülen BBYP ( ö ) gelişme hızı için Kalkınma Plânı: (196367) S 141: BBYP döneminde gerçekleşen BBYP (G) »elısme hızı ıçın Kalkınma Plânı: (196B72) T B M M Basımevı, Ankara 1967 S 7. Tablo: 2; dir ve 19626S vılları üzerınden hesaplanmıştır Yatırım rakamları 196365 yıllan ıçın eerçeklesen ve 196667 yıllan ıçın öngörülen yatırımlara göre 1965 yılı fıvatları üzerınden hesaplanmıstır. Kaynak: Kalkınma Plânı (196872) S. 10. Tablo: 6 ve S. 234. Tablo: 4. Yatınm/Hasıla katsayısı, her bir halde. (toplam yatınm/hasıla artışı) olarak tarafımızdan hesaplanmıştır. POUE7ILEN (GRANÜL) ARANIVOR Tel : 27 77 07 den Marko (Reklâmcılık : 3558/12067) / LÂ / V Niğde Kız İlköğretmen Okulu Müdürlii^nden; 800 çi/t bayan ayakka'msı 31 E3îim 1967 salı günü saat 15.30 da Müdürlüğümüzde 249U sayılı kanun csaslarına göre kapalı zart usulü ı:e s?tına|ınacaktır M u hammen bedeli 40 lira çeçici teminatı 2400 liradır. (Basın 24210M2064) IIIIIMftlMMII«MHMtllllMMIIMI«ltl*l>l*»)Il|llllllllim»MIIIIIIII* »iiitıııiMnııtıiMiıtiiiiitiH«tıııııııııtııiıııı>tıt<ııtıııııtaiiiıım • • • • n i i H i ı n ı ı ı i f H M i ı ı ı ı « i M t ı > ı ı ı ı ı > ı > ı ı > * •» • • • • • a»« • * > a • • • «• • • • • • «» •> • • • • • • • •• •• • • • « • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • » • « • • • •• • • • • ' • • • • • • • • • • • • l • ' YARIN, Evet, YARIN YARIN yine servet dağıtımı var. MILLI PIYANGO ÇEKİLİYOR. ŞANSTNIZ AÇIK OLSUN (Basın 23619/12061) • n f J l l herteflen. BBYP döI K W U neminde gerçekle••* • • şen değerier ışığmda incelendıgınae şu İki varsayıma dayandıSı görülecektir : a) Yatınm/hasıla oranı BBYP dönemine na?.aran tanmda düşecek, yani yatınmlann verimlilı| i yükselecektır tBYP nın kabul ettigi 3 67 katsavfüna göre (Tablo: I) bu artış %27 oranmdariır: h) Bütün ekonomide bu katsavı vükselirken, yani yatmmların verimi azahrken. sksine tanmoa vatınmların verimi yükselecek •arsavılmıstır tBYP'nın tarımda çnk «üratlı bir teknik ilerleme öngördüğü hedefinin BBYP dönemi ıçın öngörülene çok yakın tesbit edildıği; buna karşılık. bir kışiye istihdam yaratmak için gerekli yatırım miktannın BBYP da öngö • rülenden yüksek. fakat gerçekle*enden n'üsük olarak tesbit ediliiği Tablo fl'den görülebılir tBYP, BBYP'a nazaran vatırım birimi başına daha büvük istih • dam, daha büyük hasıla yaratılabileceğini, kişl başma verim ar • tışınm ise, aşağı yukan aynı olacagını varsaymaktadır Bu olgu. daha önce belirtildigi gibi, çok süratli bir teknik ilerlem» önaörüldüğünü ifad'e etmelıtedir; ve, »»•••••»••••••••• >•••»•••••••••• • geJınce: bu dönem ıçın istihdam • '••••••• » • •• • • • • •» • • • • • » • • • • • »• • • KONFORLU APARTMANLARINIZDA \ SOSYAL TESiSLERiNIZOE | VÜKSEK VEREMLİ. DEKORATİF MÖBLE KONVEKTÖRLÜ, TESHİN SİSTEMLERI KLASİK RAUYATORI t ' TESHİN SİSTEMIJBRİ FİKİR. ETÜD »s TERLİFLERİNİZ İÇİN ıvIÜRACAAT HA ZET HAN NO. 406 407 İZMİR ! OlUUi EKONOMİK MAÜVETL1 BAYGAN SINAİ TESİSLJCri MÜESSESESİ V MTTP TFriMAN RAYGAN Y. MÜrl TEOMAN RAVr.AM (Sümer Reklâm: 1C9/12054; • • »• • • • » • • • • •• • • • • • • • • • • • • »»» •» • • • •• • • • • » • • • • • • • • • • • • o»»*