Catalog

tiaştarafı 1 ıncı sahıfede etti ve işin yürutülmesıru Nafia Yekâletine devrettı. (20 kasım 1943) 9 eylul 1944 te temel atma meraBİmı japıldı. Bu tarıhten ıtıbaren geçen 9 sene zarfında ıs 4 muteahhide kısım kısım ıhaleler hahnde verıldi. Bunların tutarı takrıten 20.000.000 lıradır. Anıd Kabrin mimarisi Proje ve inşa faalıyeti hakkmda bu kısa izahatı verdikten sonra anıtkabrin mimarisi uzerinde durmak ısterim. Türk milletinin büyük kurtarıcısırun varlığını taşıyacak ve manevî hâtırasını temsil edecek böyle bir âbide nasıl olmalı idi? Nasıl bir mımarî üslub ve karakter taşımalı idı' (Anıd kabir) in projelerini nasıl yaptık ? 13 sene zarfında bu projelerin uğradığı muhtelif değişiklikler ve bugünkü şekle dair tafsilât medhalin başka bir şekilde tertiblenmesi tavsiyesinde bulundu. Müsabaka projesinde arut, tepenın gerısıne ve en hâkim noktasır na otu tulmuş, şeref holünü vasıfiandıran yuksek ve hâkim kütle, geriye ahnarak arazinin Bahçelievler cihetindeki dik yamacına ka tilmis bir platform üzerine oturdar itilmis ve öndeki düzlüğe top tulmuştur. Zemin kat kapalı ve küçük pencereli masif bir duvar şeklantı meydam konulmustur. linde tutularak bunun uzerinde mü zelerin etrafı, Ankaranın güneşli ikliminde büyük ışık ve gölge kontrastları yapacak tas. kolonatlarla çevrelenmiştir. Bu mımarile, progMüsabaka projesini yaparken en ramda istenen, uzaktan görünüştebüyük düşüncelerimizden biri de, ki azamet ve kudret ifade edilmek böyle yassı bir tepede anıta vere istenmis,tir. Kolonatm üzerinden ta ceğımiz yuksekhk ve şekil meselesi şan ve tabutu andıran kütlenin dış idi. Anıta, tepenin bu kuvvetsiz si duvarları İstiklâl Savaşını ve büluetini büsbütün zayıflatacak, sivri yük Türk inkilâbım canlandıran bir şekil vermektense, bu siluete röliyeflerle süslenmişti. uyacak uzun ve ufkî bir kütle ile Plânda şeref holü ortaya alınmıa, onu bilâkis d ha da kuvvetlendir zemin katına giriş ve idare kısımmek fikrı projede hâkim oldu. Jüri, lan, müze antresi ve kıtayı munraporunda, bu şekildeki bir arut for tazıraya lüzumlu odalar konulmusmunun, Rasad tepeye en uygun ol tur. Birinci katta müzeler ve isti• ımu VP anıtın bu suretle Rasad rahat »alonlan vardır. • tepeyi taçlandırdığıru bildirmışti. Hususiyetlerini saydığım bu proAnıtın tekmıl yüksekliği 35 metre jede, kale mihveri ve şeref holünün kadar almmışü ki bu yükseklik, etrafmdaki odalarla binanın âbidemüsabakaya gıren projelerin en az viyetinden kaybetmesi gibi jürinin irtifalalılarına tekabül ediyordu. iki mühim tenkidi gözönünde tuMüsabakaya gıren projelerin bir tularsk bu noktalan ıslah etmekle çokları 70 metre kadar bir irtifa vazifelendirildik. (5 nUan 1943). almışlardı. Böyle bir yüksekliği Ra Ve altı ay zarfında ikinci projeyi sad tepenin şeklen taşıyamıyacağı yaparak hukumete takdim ettik. kanastindeyim. Müsabaka projesinin yapılmasında esas itibarile şu ana unsurlar hâkim olmuştur: Uzun asırlara dayanabilecek yapılar kurulmak istenirse, tabktin vergisinden başka bir şeye gitme2 Jüri raporunda tenkid edilen, mek gerektir. Ancak, tabiatin ta anıta merdivenli ve mihverî çıkış şıdır ki, vakarla ihtiyarlar. Bu iti ve anıtın tepe uzerinde geri plânda barla anıtın taştan yapılması dü oturtuluşu bu projede değişikliğe şünülmüştür. Anıtın mimarî kuvve uğradı. Müsabaka şartnamesinde ti, her taraftan görünüşünün ayna istenen, Gazi Mustafa Kemal Bulolmasile husule geleceğinden, bu varının lâlettayin bir noktasmdan nokta gözönünde tutulmuş, binanın giriş yerine, Nevzad Tandoğan mey dışının bir maske halinde 'olmayıp, danından bugünkü girişi teklif etiçinin bir ifadesi olarak yaratılmssı, tik. Bu şekilde anıtın esas girişini önemle nazarı itıbara plınmıştır. şehirle çok ehemmiyetli bir nokta Atatürkün lâhdıni ihtiva eden şe üzerinden bağlamak kabil olmuşref holü, dış mimaride kuvvetle gö tur. * rünecek ve âbidevî bir tesir veBüyük tören günlerinde halk kütrecek şekilde, bütün kütle arasınleleri, «tadyom ve hipodromda topdan, yükseltilmiştır. Bu holün etlanarak yola dizilecekler ve Bayınrafı birinci katta müzelerle, Atadırlık Bskanlığının sağında bulutürkün hâtıralarile sarılmıştır. Abinan diğer yapılann yanından geçede meydandan merdivenler vasıtarek yukarıdaki yola varacaklardır. sile altı metre kadar daha yükselBu yol doğru anıt sahasının şimal CUMHURIYETin (AnıtKablr) Kasım 1955 üzere, kat'î projenin hazırlanmasile bizi tavzıf etti. (20 kasım 1943) Üçüncü defa latil 3 Komisyonun tenkidlerını l e gözönünde tutarak üçüncü bir tadil projesi hazırladık J3u proje bu günkü inşaata esas olan kat'î projedır. Meydanın tek meydan haline iğrafı ile alle kısmı 220 metre uzunluğa çıkmış ve meydan alleye jmud bir istil:amet kazanmıştır. Pu meydam, müze, kabul salonu, idare ve asker kısımlanna aid binalar çevrelemektedir. 4 4 arahk 1951 tarihinde hü^ kumet, Şeref holünün ikinci projedeki 28 metrelik irtifaını azaltarak yapı müddetinden bir tasarruf teniin etmek imkârunın mevcud olup olmadığını mimarlara sordu. Yaptığımız muhtelif modeller ve etüdler neticesinde bu irtifaın kolonadı yükselterek azaltılabileceği netıcesine vardık ve şeref holunü tas bir tonoz yerine bir betonarme tavan ile örterek bunu temin etmenin mümkün olduğunu görduk. Bu hal tarzı esasen zelzele bakımından büyük zorluklarla karşılaştığunız taştan tonoz konstrüksiyonunun teknik mahzurlannı da ortadan kaldırıyordu. Şeref holünün ve lâhdin mozaiklerdeki desenl't 15 ve 16. asır kılim ve hah desenlerimizden alındı. Şeref holünün iç duvarlan Bileciğın yeşil mermerıle zemini Hatayın kırmızı mermerinden kaplanmıştır. Abide dışta Eskipazann sarı Traverten taşından yapıhnıştır. Bu taş bir çok Roma anıtlannda yapı taşı olarak kullanılan bir malzemedir. Şeref holü son şeklinde 18X28 metre eb'admda ve 17 metre yüksekliğinde olup lâhid bu şeref holünün yükseltılmiş bir ihtiram köşeaine konmuşlur. İhtiram >toşesi bu knmpozisyor.un ruhunu teşkil ettığine gore, burası daha da zengirleştırilmişîir. Son isürahat yerinin tek ışık membar lâhdin arkasmda vatan ufkuna açılmış, kuzev doğuya bakan, bronz Varmakhklı, yüksek ve serm bir penceredir. Bu pencereden Anxara kalesinin silüeti gorulmekte ve bdylere uzak bir mazıyi, ruh an ve maıien ebede bağlamaktadır. yetinirç temellerinden biri halıne geldiği için, Turkler millî kaynaklarile dünya medeniyetinin köklerinı aynı yerde bulacaklardır. Işte bunun içindır kı, garblılaşma yolunda en buyuk hamlemizi y<.pan Atanın dnıtkabrıni, bir sultan veya Veli turbesı ruhundan tamamen ayrı, yedi bxn senelik bir medeniyetin rasyonel çizgiienne dayanan klâsik bir ruh içınde kurAtatürkün başardığı inkiiâbların mak ıstedik. en önemülerin<ien bıri, suphe vok, bize mazinin hakikî değerini göstermesi olmuştur. Osımnlı devri, Anıtkabır projesı şımdiye kadar şereflerle dolu bir devir olmakla beraber, itiraf etmek lâzımdır ki, dört safha geçirmıştir: 1 Müsabaka projesi. skolastik ruhun hüküm sürdüğü 2 Jürinin tenkidinden sonra kapalı bir âlemden ibaretti. Halbuki tarihimiz, bir zamanlar Gök hazırlarup hukumete sunulan proalpın «Ümmet» devri dediği bu İe. içe kapanmış medeniyetten ibaret 3 Bu proje uzerinde tekrar bir değildi. Akdeniz mılletlerinden bir komisyonun tenkidlerine göre yaçoğu gibi tarihimiz, binlerce sene pılan ıslahat. evveline gidiyor, Sümerlerden ve 4 Vapı müddetini kısaltrnak üHititlileTden başlıyor ve orta As zere âbidenin irtifaında yapılan deyadan Avrupa Içerilerine kadar bir ğişiklik. çok kavimlerin hayatına karışıyor, Şirr.di bu saihalar hakkmda izaAkdeniz medeniyetinin klâsik an hat vereyim: anesinin en büyuk köklerinden bi1 Anıtkabrin inşa olunduğu rini teşkil ediyordu. Atatürk, bize, yer, Ankara istasyonunun güney bu zengin ve verimli tarih zevkini kısmında, Ankara ıstasyonu, Baaşılarken, ufkumuzu genişletti, bizi kanlıklar, Bahçelievler ve Gazi ortaçağdan kurtarmak için yapıl Enstıtüsü dörtgeninin tam ortasınmış hamlelerden en büyüğünü yap da, istasyona nazaran takriben 45 •h. Hakikf mazimizin ortaçağda de metre yüksekliğinde bulunan Rasad ğil, dünya klâsiklerinin müşterek tepedir. Bu tepe, şehre hâkim bir kaynaklannda olduğunu gösterdi. nokta olmakla beraber, yalnız BahHakikî milliyetçiliğin, içe kapanmış çelievler kısmında dik yamaçlara bir ortaçağ gelenekçiliğinden asla maliktir. Diğer kısımLrda ise tatlı kuvvet alamıyacağıru, onun yalnız sathı mailler göstererek, şehre bağ müşterek ve eaki medeniyet kök lanmaktadır. lerıne inmekle canlanabileceğini an Müsabakaya iştirak eden projelattı. Avrupalılaşmak ve medenileş lerden büyük bir kısmı kale istikamekle, mlllîlesmenin aynı şey ol metinde esas bir mihver uzerinde duğunu btından daha iyi hangi ü tasarlanmışlardı. Bizim projemizde kır ıfade edebildi? de bu mihver esas olarak alınmış, Bunun Içindir kl bir, Türk mil genis ve serbest bir merdivenle aletinın skolâstikten uyanma, orta nıta çıkmak düşünülmüştü. çağdan kurtulma yolunda yaptığı Jüri; bu düşünceyi doğru bulinkilâbın büyük önderi İçin kur makla beraber, büyük mihverin şe mak ıstediğimiz anıtın, onun getir hir plânında tatminkâr bir başlandiği yeni ruhu ifade etmesini is gıç noktası olrr.amasını kusurlu tedık. Bu ruh, Türk milletinin ıçin bulmuştur. Her ne kadar bu aksiden geçtiği medeniyetlerden birine yal merdivenden inilirken uzaktan aid fâni bir ruh olamazdı. Atatür Anksra kalesi hedef olarak göriikun dehası bize gösterdi ki, dün lüyorsa da, ön plânda bir hedef yarun en büyük medeniyeti olan yoktur. Zira marşandiz garma aid Sümer medeniyeti; Türkler tara tesisler, anıtjkabir sahası ile şehfından yaratılmıştır. O evvelâ Ak rin arasında bulunarak, bu irtıbatı deniz medeniyetinin temeli olduğu kesmektedir. Bu sebeble jüri, bu gibi, zamanımızda dünya medeni giriş mihverinden vazgeçerek, ana Ord. Prof» Emin Onat Niçin bu şekli tercih ettik? Geçirilen dört safha Anıdın şeklini kararlaştırırken Yapılan değişiklikler ucuna ulaşmaktadır. İşte böyle tabiî bir şekilde meydana gelen ana yol, deniz seviyesinden 860 metre yükseklikte bulunmaktadır. Anıtın bulunduğu seviye ise 905 rakımındadır. Buraya varabilmek için 45 metre daha çıkmak lâzımdır. Yol ile arut arasındaki uzun mesafede kabırden daima değişik manzaralar verebilecek % 5 meyilli rahat bir çıkış yolu ile bunun kolaylıkla temini mümkün olmuştur. Vaziyet plânında anıtın bugünkü şeklini alması, arazinin topoğrafik karakterine uymak lüzumundan doğmuştur. Müsabakaya iştirak eden bütün projelerde üst düzlukten sonra tepe, her tarafa doğru düşen bir şekilde kabul edilmişti. Halbuki hakikatte her tarafa doğru bu düşüş mevcud olmakla beraber, tepe batıkuzey istikametinde bir şerid şeklinde 350 metre kadar uzuyordu. Tadilât projesinde bu topoğrafik vaziyet ehemmiyetle gözönünde tutulmuş, bundan âzamî faydalanarak anıta, heyeti umumiyede tepenin bu uzun platformuna uyan ve onu kalpıyan bir şekil verilmiştir. Bugünkü ağarlıkh giriş allesi bu fikirle meydana gelmiştir. Bu şekilde yapılan bir anıt, bu tepenin formundan doğmuştur. Başka yere yerleşemez. O, artık bu tepenin malıdır. Anıt arka plândan almıp ön plâna getirilmig, bu suretle şehrin en mühim noktalarmdan hlç bir veçhile kapatılamıyacak bir tarzda yerleştirilmişür. Mey dan, biri küçük, diğeri büyük toplantılara mahsus olmak üzere iki kısma aynlmıştır. 180 metre uzunluğundaki ağaclıklı alle kısmı tepenin uzunluğuna uydurulmuştur. Bu şekilde tekmil âbide alle meydan ve şeref holü olmak üzere üç esaslı kısma ayrılmış bulunmaktadır. Bu sureti halle müsabaka programında istenen ve anıt sahasını çevreliyen takriben 3000 metre uzunluğundaki büyük ihata duvarlarma lüzum kalmamıştır. Bütün anıt sahası umuma her zaman açık bir yeşil ve serbest saha haline sokulmuş, ihata duvarlarının kaldırlıması ile maliyetten mühim miktarda tasarruf edihıüştir. Anıtm istenen şeref gırışi, ağaclıklı allenin başmdadır. Buraya kadar herkes yaya olarak veya nakil vasıtasile gelebilir. Allenin Bahçelievler kısmında, yanı arka tarafında bir otomobil parkı düsünülmüştü. Allenin başlangıcında iki nöbet kulesi ile kuvvetlendirilmiş olan giriş kısmına 4 metre irtifamda mer divenlerle çıkılır. Anıtın şeref medhali burasıdır. Hududdan kaldırıIan ihata duvarlarının anıtın altına alınması sayesinde ona her taraftan yüksek bir kaide teşkil edilmiş ve Rasad tepe ifadesi kuvvetli olmıyan yumuşak bir tepe olmaktan kurtularak burası bilâkis bir nevi • yüksek kale» haline getirilmiştir. Anıtın tepe üzerine yerleştirilmesinde birbirini dikine kesen iki kuvvetli mihver esas olarak almmıştır. Bu mihverlerden biri Ankara kalesinden, diğeri Büyük Millet Meclisinden geçer. Birincisi, kale karakterile başlangıçtaki hamleyi temsilen şehrin siluetinden kıymetli bir varlık alırken, diğerinin uzandığı istikamet, bu inkilâbı muhafsza ve idame ettirenlerin bulunduğu yeri göstermektedir. Bu iki mihverin birleştiği mahal, tezahürat meydanının mimarî merkezini teşkil ettiği kadar, başlangıc ile devamın heyecanına sürükliyen bir mevki olarak bu tekatua hak kazandırmaktadır. rek, Avrupanuı en yüksek bayrak direği dir. Avlunun sol tarafında, kale istikametinde, anıtkabrin platformuna götüren geniş bir merdiven başlamaktadır. Buradan şeref holüne gidilir. Esas âbideye gelmeden önce ziyaretçinin ruhunda uyanmakta olan sabırsızlık ve vecdi meydana getiren hazırlık ve bekleme devresi, burada nihayet bulmaktadır. Bu açık merdivenin üstünde çok dik şekilde büyük taş ayaklı galeri ile çevrilmiş şeref holü yükselmektedir. Bu projenin haricî mımarisinde müsabaka projesindeki ana hatlar muhafaza edilnüştir. Jüri tarafından tenkid edilen ve şeref holünü saran müze ve idare kısıralan bu binadan kaldırılarak. şeref holü daha serbest bir şekil alabilmis, kolonatlı kısım da hâkim orta kitleye daha sıkı bir şekilde bağlanabilmiştir. Müze ve idare kısımlarının asıl anıttan dısarıya alınmaları, Atanın lâhdini muhafaza eden bu çatı altına yalnız tâzim ziyaretleri için girilmesini de temin etmiştir. Büyük şeref holunde lâhid orta kısımdan ahnarak yukseltilmiş olan bü* ihtiram köşesine konmuştur. Hükumet bu ikinci projeyi de üç kişilik bir komisyonun tetkikinden geçirdi. (12 kasım 1943.) Komisyon, vaziyet p!ânınm bu yeni şekilde hallini. arazinin topoğrafik vaziyetine uyuşu, ana yolun tepeye ulaştırılış şeklini. ağaclıklı alle kısmıru, meydanın anıtla brğlanışını ve anıtın bu tarzda ön plâŞeref antresinden girilince 180 na alınmasını çok muvafık buldu. metre uzunluğunda bir platfontı Ve büyük bir olgunlaşma olarak in geçırmıs OIOLEU rr;uh» vardır. Bunun her iki tarafına dort kabul etti. telif ^afhalan kısa bir şekilde ıza. sıra kavaklar dikilmıştir. Bu vaEsas anıt binasının yeni şekli, ha calıştım. On üç senelik mesai karlı medhal herkesi sükunet ve müzeler ve id re odalarının bura içerisinde projede anlattığım cur ciddiyete davet edecektir. Burada dan çıkarılmssı ile, daha büyük bir çok değişiklikler oldu Bu mün.ıki yürüyüş esnasında tazim ziya âbidevıyet ve tesir kazanmtssa ria, sebetle ilâve etmekisterim ki, bu retine hazırlıyan bir atmosfer ya dış mimarî ve nisbetler bâki kal çapta vazifeler, hiç bir zaman. bir ratılması duşünülmüştür. Bu alle mak Ü7eıe, Anıtın uzun mustatılî hamlede halledilemezler. Müteadnin sonunda taş döşemeli bir ön forn^una uyncak bir örtü sıste ninın, did istihale devreleri geçirme^eri avlu vardır. Bu avlunun üç tarafı kubbe yerine, etüd edilmesini tav lâzımdır. Kanaatimce Anıtın almış taş ayaklı bir galeri ile çevrilidir. siye etti. Aynı zamanda iki mey olduğu son şekil, geçirmiş olduğu Bu tas avlunun giriş istikametin dan yerine bir tek meydanın ya muhtelif şafhaların en olgunu ve en den Bakanlıklar, Çankaya ve Mec pılmpsmın da daha basit bir sevi tatmin edıcisidir. Bu arada butun Hs görülmektedir. Işte buraya A ye ve farklarından kurtulmaktan bu mesai esnasında hükumet tarafın merikalı bir Türk fabrikatörünün, dolayı daha tesirli bir mimarî su dan daima gdsterılen büyuk anlaAtatürke husus! surette imal et reti halle götüreceğini bildirdi. yış ve sanatkâra bahşedilen sertırip hediye ettiği bayrak direği Bakanlar Kurulu bu projeyi tet best çalışma imkânlarından dolayı, dikılmiştir. 35 metre yükseklikte kik ederek komisyonun mütaleala mimarların minnetlerini bıldirmeve yekpâre çelikten yapılan bu di rından istediklerımiz kabul edilmeî. ,yi, bir vazıfe telâkki ederün. En olgun şekil Bir başarmm heyecanh hikâyesi (AnıtKabir) proje müsabakasını 27 yabancı proje arasında Türk mimarlarının yaptıkları proje nasıl kazanmıştı? bu çerait atında tabiatie ]ürıye gi rastladık. Profesör Taylan cna vaziyetı anlattı ve Ankarava teleremiyeceğımı soylemış. fon etmek üzere bulunduğumuzu söyledi. O zaman, rahmetlı hocam Kerim Erim, bana, kazaniıa olduğıınu O gün öğle yemeği sna şansımın ne nisbette sordu. Ben de, 50 kadar proıenin smda bu mükâlemeyi bana anşansmın lattığı zaman çok üzüldüm. ıştırakini işittığimi ve Her ne kadar müsabakaya ış da normal olarak ellıde bir olduBunun üzrune, iştirak etmişsem de, kazanmak ihti ğunu soyledım verdiğım malımızın az olmasından dolayı, kendisine çok kıymet böyle bir jüride, dünya otorıtelerıle ve istikbalim uzerinde büyük tı s:ri beraber çalışmayı projemi çeke dokunmuş bulunan rahmetli horek tercih edeceğimi söyledm ve cam dedi ki: «Emin, oğlum, fansın «Keşki Ankaraya cevab vermeden ellıde bir değıl, binde bir olsa bıle, önce bana bu hususu bildirmiş ol bu kadar emek verip projeyi \ apsaydınız» dedim. Bunun izerine tıktan sonra ben olsam çekılmrzRektdr, yemekten sonra telefon e dım. Hatâ ediyorsun.» debileceğımizi ve arzumun tennn O anda düşündüm ki, hocam edilebileceğıni söyledi. Yemekten haklıydı. Rektöre, Ankaraya tesonra kalktık. Tam Rektörün o lefon etmekten vazgeçtiğımi t:idirdasma giderken merdivende rah dim. Sonra da bıldiğiniz ^ıbi nıümetli Ord. Prof. Kerim Er'me sabakayı ben kazandım. Görüyor Bir tesadüf (Anıd • Kabir) in arka cephesi, arka kapı ve tatürk 10 kasım 1938 di. Ben de bu vazifeyi ifa etmış oltarihinde gözlerini yum mak için müsabakaya katıldım. duğundanberi aradan Bu müsabakaya kaç proje iş15 yıl geçti. C zamandarıberi üzerin. > de çahsılmakta olan AnıdKadrm tirak etti? Rakibleriniz kimlerdi? inşaatı da nihayet sona erdi. Bu yıl Almanlar, âbide sahasında ta10 kasımda Atamızın nfişı, Etnınmış mımarlannm vermış olncgrafya müzesindekı muvekkat kabrinden almarak büyük bir tö dukları 11 proje ve İtalyanlar da renle AnıdKabre nakledi'ecek Bu 8 projeyle büyük ekipler halinde itıbarla 10 kasım 1953 jninü Turk bu müsabakaya katıimışlardı. Ismıhetinin tarihinde unutuımai bir viçreden 2, Fransadan 3, Avusturya ve diğer yabancı memleketlerden savfa olarak yer alacakT. katılan projelerle 27 yabancı proje mevcuddu. Jüri, bu projeler arasmda, şartnamesıne göre 3 projeyi seçti ve 5 projeyi mükâfata lâyık Bu münasebetle AnıdKahnn progördü. Bu seçilen 8 projeden 3 ü je m.man Ordinaryüs Profesör ETürktü. Buysa, memleketimız m mın Onatla konuştuk. Ord. Prof. marhğı bakımırdan büyük bır Emin Onat, beşriyet tarihinin bu başarı olmuştur. güne kadar gördüğü en büyük mozolenın proje miman olmak itibarile bu eserde elbette ki onun da so> liyecekleri vardı. bayrak direği teşarı ve o zamanki Yapı ve Imar Işleri Reisi Muammer Çavuşoğlu le Ankara İmar Müdürü Muhlıs Serteldi Başbakanlık beni de hakem heyetine tayın ettnış ve o zaman mensub olduğum Yuksek Mühendis Mektebi Rektörüne telefonla vaziyet bildirılmişse de Rektör Profesör Tevfik Taylan, kendilerine, benim müsabakaya katılmış olduğumu ve projemi ıie f.'ındermiş bulunduğumu bildirmış ve Emin Onat diyor ki Jüri azaları kimlerdi? Kendisine, once, AnıdKabrin Jürideki ecnebı ve Türk haproje müs3bakasına nasıl ve ne kemleri kimlerdı? gıbı bir duşünceyle gırdığinı sor Yabancı hakemler, Beynelmiduk. lel Mımarlar Birliğı tarafından se Atatürkün şahsında Türk mil çilmiş olan Alman profesorü YükJetını temsü edecek olan boyle bır sek Mimar Bonatz. İsvecli profesör abidenin mılletlerarası proje musa Tengbom ve Macar profesörü Kabakasma iştirak etmek, her Turk roly Wıchınseı dı Turk hakcmlemımarının mılli bir vazifesıydı, de riyse, şımdıki Bayındırhk müs Ataturkün toprağa veriieceği yerde son hazırlıklar Ameıikadan gelen bayrak direğinin kaidesl Bu ışde baştan sona kadar jeyi yapardım. Belki de eserin sunuz ya, hayatta ufacık tesadüfler insanların istikbali üzeruıde ne bü hep Türk personeli çalıştı, dedı. bitmiş şeklini görduğüm için böyyük roller oynuyor... AnıdKabrin mimarî Türk, müte le düşündüğüm sanılır. Filvaki, ahhidi Türk, mühendisi, ustası kâğıd üzerındeki projeyle yapıl. ve işçisi Türktür. Atatürk ilk de mışı arasında daima büyük fa^k fa Ankarayı kurmaya başladığı za vardır. Boyle bir âbidenin ıçinde, man memlekette Türk miman he insan büyüklüğune nazaran verilmen hemen yok gıbiydi. Bu se miş olan eb'adlann tesirleri, âbiBundan sonra Ord. Prof. Emin beble o zaman Ankarada ve hattâ denin yapıldığı yerin guneşi, ış'ğı Onatla, AnıdKabir inşaabnın Türk Türkiyenin birçok yerlerinde ya ve atmosferi, insanın evvelden kesvasfı uzerinde durduk. Emin Ontt: pılmış olan büyük eserler, hep ya tiremiyeceğı faktorlerdir. Bu sua. bancı mimarların, hattâ yabancı le yekten verdiğım cevabda, âbiusta ve işçılerın eseriydi. Oıuz denin şeklinın ve prensiplerının yılda, bir nesil boyunca o kadar aynı olarak kalmasına ışaret etçok kalifıye eleman yetişmi| ki. şu mek istemıştim Tabıatıle, n rb"tmuazzam eserin her tarafı Tdrk ler uzerinde yapılan ışı gordukten personeli tarafından yapılabildi. Pu sonra daha olgun netıcelere var. da, Cumhuriyet neslinin bu saba mak mümkundür. Bu, bızım kudda, memlekette kısa zamanda yap retimız dahılinde olarak yapabilemış olduğu hamlenin en mükem ceğimiz ve bu hale gelebılmcsı mel bir örneğidir. için 13 yıllık emek verdiğımiz t ı r netıcedır. Fakat şunu da unutma. mak lâzımdır ki, sanat eserlerjnde gaye, muhakkak ki güzjle varmaktır. Fakat gene de maiıakkaktır ki her güzel eserin daha eıiOrd. Prof. Emin Onata'a sordu zeli ve o güzeUn daha üstün bir güzeli mevcuddur Bu bakımdan, ğum son sual şu oldu: hiç bır eser gayesine varmıştır de Boyle bir müsabaka but»ün nilemez. Gonül isterdi ki, Türyapılmış olsaydı ve sız de ona bu kün Ata'sına yapacağı eser, bu gün katılmış bulutısaydmız gene hududsuz güzellerin en önünde buaynı projevi mi yapardınız' Evet, dedi, bugun de aynı pro İnşaalın Türk vasfı Müsabaka bugün yapılarak olsaydı.,,