Catalog

'8 Subat 193b [Ulu Rehîmiz Alatürkün kıymetli şahıslarma karşt irtikâb edilmek islenen suikasd teşebbüsü ve suçluları, belki bugün Ankara Ağırceza mahkemesinde, tarih hükmünü giyecek.. Milletin maddî ve manevî bünyesinde teşahhus ederek milcer red «Türkiye ve Türk milleii» mahiyeli ni almış olan Büyük Şefimiz hakkınd* böyle bir leşebbüsün icrası şöyle dursun, düşünülmesi bile Türkiyeyi heyecan Ve nefrete garketmek için kâfiydi. Nitekim an gibi işler de görür. Bekârdır, köyünde bunun müheyyic tezahürlerini, ieşebbüsün bulunduğu sırada eşkıyaya yataklık su şüyuunu müleakıb biitün memleketteki çundan tevkif edilerek bir ay mevkuf kalmitinglerle görmüş olduk. mış ve aftan istifade ederek tahliye olunEvvelki gün Ankara ceza mahkemesin muştur. 9 sene evvel köyünde bulunurken de Müddeiumumî Baha Artkanm, hâdi bir hayvan hırsızlığmdan tevkif altına almseyi lahlil ve suçlulartn cüriimlerini tesbit mıştır. Kendisi asker firarisidir. Bundan eden iddianamesi bu itibarla tarihî bir t dolayı Balıkesirde divanıharb tarafından hemmiyeti haizdir. Bunun içindir ki du'n 3 ay hapse mahkum edilmiş, mahkumiyet kü sayımızda ielefonla ve hulâsaien alıp müddetini bitirdıkten sonra Mersin 3 üncü koyabildiğimiz bu iddianamenin tamamım alayının 3 üncü taburunun 4 üncü bölü bugün Türk efkânumumiyesine arzelme ğünde 15 gün kadar askerlik yaptıktan ği vazife hildik.] sonra oradan kaçmış ve ondan sonra Su «Büyük hâkimlerim, riyeye gittiği tarihe kadar kaçak olarak şuKaç celselerdenberi rüyet ettiğiniz bıi rada burada dolaşmıştır. Şu kısa malumat'cîava, herhangi bir komplo davası olmak tan da anlaşıldığı veçhile Yahya hertürlü tan çok uzaktır. Size, büyük Türk mille fenalığı yapmak kabiliyetinde olan bir intıne ve bütün dünya efkânna, bu davanm sandır. yüksek ve modern bir rejim davası bulunüzeiyirin karakterî duğunu cesaretle ilân ediyorum. Üzeyir Arifin ağabeyisidir. Evlidir. Suikasdcıların muhakemesi r CUMHURÎYET Tarihî ehemmiyeti haiz iddianamenin tam metnini aynen neşrediyoruz özlediğini her yerde açıkça söyliyen îdris | hinde çalışan küllü teşkil etmektedir. rette iştirak ettirilmektedir. Garosason suikasd için mükemmel bir unsurdur. naımnda birisi komitenin icra kuvvetini Haybon çemiyetinin iç yüzü Karaktersiz bir maznun 1 Hoybon cemiyeti: İki veçheden teşkil eder. Kürtce, Ennenice, Rusca, Şaban ve îsmail Bu iki kardeşin ka hareket etmektedir. Birincisi Osmanlı, is bilen ve (40) yaşlannda tahmin edilen lâm siyesetini istihdaf ederek Kürdistan bu şahıs cesur, muhakemesi kıt, delişrakterleri üzerinde durmağa Iüzum gör muhtariyeri gayesini güden teşekküldür ki men bir adamdır. Komiteye muavenetmüyorum. Yalnız kurnazlıklanna bir mi sal olmak üzere şunu söylemekle iktifa e bunlara taraftar olarak Haço Ağa, îb ten istinkâf eden her Ermeni bu Garodeceğim. Aşağıda deliller sırasında söyli rahimpaşazade Halil Bey, Diyarbekirli sasonun kurşununa ergeç muhatab olacayeceğim veçhile kendileri suikasdm faille Cemilpaşazade Ekrem, Kadri, Bedri, ğını bilir. Onun içindir ki cemiyete yarrinden olduklan halde Şaban bilâkis üze Şamda mukim Nizameddin Kibar bu te dım eden Ermenilerin ekserisi bu yardımı rine suikasd faillerini takib vazifesini al şekkülün liderlerini teşkil etmektedir. Bun havatlan muhafazasına yaparlar. ların gayesi Türkiyeden kaçan firarilerle Taşnak cemiyeti bir ihtilâl, bir bommıştır. Bellibaşlı karakterleri yoktur. birleşerek Türkiyede yer yer ihtilâller çı ba, bir anarşist teşekkülüdür. Bütün gaAli Saib Istiklâl mahkemOn karmak ve bu suretle hilâfet kuvvetinden yesi Türkiyeye matuftur. Taşnak komiazası iken neler söylemiş? de istifade ederek bir Kürd muhtariyeti tesinin kanaati şudur: Türkiye eğer baAli Saib Gerküklü, 303 doğumlu dur. Jandarma zabitliği yapmış îstiklal tesis etmektir. Emniyeti Umumiye arşiv şında kurtarıcı ve toplayıcı bir adam ollerinde mahfuz bir dapordan çıkardığımız mazsa dünyanm en zavıf bir ülkesidir. Mücadelesinde uhdesine duşen vazifeyi su satırlar bize bu teşekkülün mahiyetini Türk milleti ancak ferdlerin önderliğiyle görmüş, meb'us olmuştur. îstiklal mah daha kuvvetli bir surette ispat eder. Bu ra yürüyebilir. Binaenaleyh Türkiyeyi zakemesi azalık ve reisliğinde bulunan Ali porda deniliyor ki: «Haço müfrit Kürd yıf bir hale koymak için başları ortadan Saibin karakteri hakkında zatî bir kanaamilliyetçilerinden şikâyet ederek eğer biz kaldırmak âlzımdır. Su hale nazaran tim yoktur. Ancak Emniyeti Umumiye elele vermiş ve bir takım gâvurlardan vaz Atatürk, îsmet înönü, Tevfik Rüştü Aarşivlerinde bulunan bazı notlan arzetmegeçerek Türk ve Çerkes gibi din kardeş ras, Marasal Fevzi ortadan kalkmahdır. ği faydalı görüyorum. lerimizle müştereken Kemalistliği yıkma Bu öyle bir karardır ki komitenin Herac Raporlardan birinde: ğa çalışmış olsaydık şimdiye kadar çoktan Papazyan, Toros Basmacıyan ve iki g5(Suikasdci Çerkes Yahyanin yakın tamuvaffak olmuş olurduk.» Bu maksadla zünü bir bomba imalâthanesindeki inf'nıdığı olan Çerkes Hasan ve binbaşı Kâhareket eden bu birinci teşekkülün fikri lâkta kavbeden Artin Topcıvan gibi bümil Beyler bu işle kendilerinin filen bir agayrimemnun Türkleri de sahaları hududu tün liderleri tarafından ittifakla kabul elâkası yoksa da vaktiyle Çerkes Etemin dahiilne almaktır. Nitekim Gümülcineli, lilmiştir. kendilerine bu babda bazı ifşaatta bulunYüzelliliklerden Zeynel Abidin, Çerkes duğunu ve Ali Saib meselesinin doğru olTaşnaklar faaliyette Etem, bu teşekkülün taraftarlarındandır. duğunu söylemişlerdir.) Taşnak komitesi fa''•' Hatta Nizameddin Kibarla Haço Ağa bu Gene ayni arşivlerde mahfuz bulunan maksadla Cünyede bulunan şehzade Salim bir vaziyette değildir. Bilâkis suikast teve son günlerde alınan diğer bir raporun Efendiyi ziyaret etmişler ve bu maksadı sebbüsünün zahire ihraç edilmesi üzerin^ 7 nci sahifesinden: temin için onu da fikirlerine istirak ettir daha ziyade calışmağa baslamıştır. 24 (Kürd rüesasından Haço Ağa ile Kürd mek istemişlerdir. Selim Efendi yasınm T.ev\'el Persembe eünü öğleden sonra 3amünevveranından meşhur yüzbaşı Tevfrk geçmiş olduğundan ve mücadele için ken at 18 de Halepte Basmacıyanın evindeki Cemilin ifadesine nazaran Ali Saib Ger dinde kuvvet göremediğinden bahsederek: Taşnak içtimaı çok mühimdir. Cumhuriküklü bir Kürddür. Babası Kürd Hay «Benden size ancak dua» sözile iktifa et yet emniyeti ur"umiyesinin dosyasında daranlı aşiretindendir. Elyevm Gerkükte miştir. Gümülcüneli de bu fikrin muakkib ^•ahfuz bulunan bu ictima 7"b'tnarr>"<în Abdülmecid Ağa Haydaranlı gibi birçok lerindendir. O daha ileriye giderek sakıt göre verilen karar şudur: «Buçün C»*r akrabalan vardır. halife Abdülmecidi de iştirak ettirmek is keslerin muvaffak olamadığı bu işi ErHatta bir gün Haçoya demiş ki: «Bu temiş ve Abdülmecide yazdığı bir mektub m^niler basarmal'dtr. Atatü r ^ün tnh* millet yani Türk milleti adam olmaz, da çok yakında hilâfet tahtına çıkacağmı adeta yanasılmaz bir lc^le mahivet'nden bizim sonumuz yoktur. Önde jndenler ma bildirerek kendisinden para istemiştir. Ab bugün cıkmıshr. Ona da snilcast i lum. Cemal Paşa ne oldu. Binaenaleyh dülmecidin verdiği cevab esas itibarile mu nın vüci'^u bu son tesebbüslo çoluğumuzu çocuğumuzu istikbajde yas* vafakat cevabıdır. Ancak hareketlerinin etmiştir. Bu te«pV)büsiin akim kalma'sı butacak kadar bir servet yapmaklan daha tctarüzü için maddî deliller gördükten nun ademi imk^nını isbat etmez bellc akılâne bir KarAei yoktur. Milletin pnra sonra para vereceeini bildirmektetîrr.1»" < teşebbüsteki tertibatm r^^anlıSına vev^ sı milletindir. Bu bir rüşvet değildir.» vasıtaların ih^netine d°lâlet eyler. «R" Bu birinci teşekkülün firarilerle muş Not: Ali Saibin Haçonun yanmda müictima nibavet'nde üc komijvnn tpefl'Vü' teaddid mektublan vardır. Biri Kuvvayı terek olarak tesbit etmiş olduklan ve ta etmiştir. Komisvonnn birisi Ecn^bi devMilliye zamanında, birisi de Istiklâl mah hakkuk ettirmek istedikleri program sudur: Ietleri suikast isile Ermenilerin kat'iyyen 1 Türkiye dahil ve haricinde bukemesi azalığı zamanında yazılmıştır. Ha»lâkası olmadığı hakkında ikna etmek, lunan muJıalefeti bir elde toplamak. rekâtı Milliye zamanında yazılaıi mek îkinci komisyonun vazifesi Türkiye mat2 Sakıt hanedan arasındaki ihtitubda kendisinin Kürd olduğuna delâlet lâflan ortadan kaldırarak Abdülmecidi buatını suikast davası hakkmda tak'b eeden tabirler vardır. Kürd milletini metailei osmaniyeye nezaret edici bir hale derek bu işten almacak ibretleri tesbit ethüsena eyliyen cümleler mevcuddur. mek. Üçüncü komisyonun vazifesi ise koymak. Diğer bir vesikada: suikastin ikaı için lâzımgelen hazuhklaa 3 Ecnebi bir hükumetle itttfak edeAli Saibin bir vaziyeti dahi çiftliklerini yapmaktır. Bu komisyonlara aynlan eşSuriyeden gelen serserilere melce yapma rek Kürdistan ve Anadoluda kıyamlar hasın isimleri birer birer mahfuzdur. Ansıdır. Ali Saib daima: «Artık hükumet çıkarmak, diğer taraftan Süriye ve Irakcak bugün ortaya atmakta bir faide görku\rvetlendi, Atatürk hükumetin kuvvetine tan Türkiyeye sarkarak böylelikle remüyorum. istinad ediyor. Bizler gibi vaktiyle kendi jimi ortadan kaldırmak. Komite faaliyetini bugün bu sahada sini muhafaza edenlere ihtiyacı kalmadı, Görüyorsunuz ki Hoybon birinci te takib etmekte olduğu kadar mazide de bizi arbk uzaklaştırmak istiyorlar» dermiş. şekkülünün gayesi rejimi yıkmağa maaym işle uğraşmıştır. 1931 senesi eylül Diğer bir rapordan: tufdur. ayında bu komiteye dahil olan bazı Er(Ali Saib îstiklal mahkemesi azası sı Hoybonun ikinci teşekkülüne gelince: meniler Türk Cumhur başkanının hayafatile Şeyh Said vak'asında Diyarbekire Bunlar müfrit milliyetcilerdir. Münhageldiği zaman kendisiyle pek cok görüşen sıran kürtlük davasını takip eder. Kimse tına suikast vapmağa memur edilmişler Diyarbekirli Cemilpaşazade Mehmed ve i!e birleşmek, kimsenin muavenetine iş ve Beruttan îstanbula hareket etmişler Ekreme demiş ki: «Gazi ancak bizlerin tirak etmek istemezler. Bedrihani Celâ dir. Bunlardan Herant Canikyan adında biri artık kurtulamıyacağını görerek sayesinde bu mevkie yetişmiştir. O olmalet, Süreyya, Kâmıran, Yüzbaşı Tevfik intihar etmiştir. Bunu da zikretmeyi bu saydı da ben olsavdım ve arkadaslanm gibi şahıslar bu gayeyi tahakkuk ettirme cemiyetin faaliyeti hakkında fikir vennek beni ileri sürselerdi ben Gazi olurdum. ğe çalışan kimselerdir. maksadiyle faideli addediyorum. Maahaza ne zaman istersek Gaziyi gene Hoybon muhtelif ahvalin tazyiki al Çerkeslerin kurdukları cemiyet eski haline irca, bizim elimizdedir. Eğer tında muhtelif tarihlerde faaliyetine nibir gün bize kafa tutacak olursa vay ha 3 Çerkeslerin kurdukları cemiyet: hayet vermiş muhtelif isimlere bürünerek Iine...» Bu cemiyet asıl Reyhaniyede doğmuştur ortaya atılmıştır., Bilfarz «Kürt müteBüyük Millet Meclisi için de sunlan kabil teavün cemiyeti sahte adını taşıyan Gayesi Çerkes birliğini teşkil etmek VP söylemiş: «Biz sekiz kişiyiz, kime işaret eÇerkes istiklâline kavuşmakdır. Yesânteşekkül Hoybondan baska bir şey değildersek onu istediğimiz tarzda hareket etdüşmanlan Türkler ve Ruslardır. Türk dir. Şeyh Sait isyanı bu cemivetin bir tiririz.» lerin baştan başa Çerkes olduklarına kaeseri olduğu gibi Mardin ve Midyat isnidirler. Yüz elliliklerden Tarık MümTürk Kürd bahsinde de şunlan söy tikametlerine gönderilen tecavüzlerde bu taz maddî menfaatlar kaygusile bu celemiş: «Ben Kürdüm. Bunu inkâr değil, cemiyetin eseridir. miyete intisap etmiş, cemiyetin mü^ettisbununla iftihar ederim. Kürdler olmasayBu cemiyetin ileri gelen bir azası olan liği vazifesini uhdesine alarak halen aydı Türkiyeyi Rus ve Ermeniler ta AkdeHazneli Şeyh Ahmet herkesin gördüğü da 4 yüz frank almakta bulunmuştur. nize kadar istilâ ederlerdi.» Emniyeti Umumiye arşivlerinde bulu ve bildiği gibi Cumur baskanı ile bazı bü Tarık Mümtaz esatir hikâyelerinden isnan bu raporlan yüce heyetiniz her iste yukleri öldürmek teşvikatına koyulmuş tifade etmekte ve Çerkeslere kendilerinin diği zaman getirtmek ve okumak hakkma tu. Mösyö Martelin Ankarayı ziyare «Promete» neslinden bulunduklarmı amaliktir. Ali Saibin karakteri hakkında bu tinde yapılan teşebbüs üzerine adı geçen şılamaktadır. r arşivlere istinaden okudugum su cümleler adam hudattan uzaklaştırılmıs old" Reyhaniyede doğan bu cemiyetin asıl den baska ilâve edecek birşeyim yoktur. doğrudur. Fakat bu surî bir uzaklaşmak gayesi Çerkes çocuklarım okutmak Çertan ibaretti. Netekim Yado ve Şeyh AhSuikasd hâdisesinin tarihçesi med çeteleri de bu teşekkülün bir netice kesler arasındaki teavünü temin etmek giAsıl davanm esasına girişmeden evvel si olduğunu söylersek Hoybon tethis po bi esaslar olduğu halde gizli maksadı iki nokta üzerinde tevakkuf etmek istiyo letikası hakkında bir fikir vermiş olabi yukanda söylediğim gibi Türkiyede suirum. Bu iki noktadan birisi Suriye top kastlar temin etmektir. liriz. raklarında Türkiye aleyhinde çalısan te Çerkes çemiyetinin suikasdTaşnak komitesinin gayesi şekkülleri anlatmak, diğeri de bugün da deki rolü 2 Taşnak komitesi: Bu komite vasını rüy«t ettiğiniz suikasd hâdisesinin Ermenilerdir. Ve en kuvvetli faaliyet bir tarihçesini vapmakhr. Bugünkü rüyet ettiğiniz suikast davası sahası Suriye topraklarmdadır. Gayesi işte bu cemiyetin müvellididir. ReyhaniSuriyede, Türkiye aleyhinde çalışan tebir kelime ile Türk devletini yıkmak ve yede doğan bu cemiyetin merkezi bilâhctşekküller hangileridir? Kürdlerin Hoybon, Ermenilerin Taş mevhum büyük Ermenistanı teşkil etmek ra Kuneytreve nakledilmiş ve riyasetme nak, Çerkeslerin Çerkes Teavün cemiyeti tir. Hakikî bir tethis teşekkülüdür. Cum Kuneytre belediye reisi Emin getirilmişveya Çerkes Cemiyeti Edebiyesi namlari huriyet emniyeti umumiyesinin arşivele tir. Reyhaniyeli Çerkes Kadri, Çerkes le müteşekkil cemiyetle ve teşekküllerle rinde saklı olan vesikalara nazaran bütün Mustafa, Çerkes Kâzım Hasan, Raşit, Türkiyeden firar eden vatan hainleri, bu Ermeniler bu teşekküle dahil değildir mütekait binbasi Kâmil cemiyetin li^ergün Suriye topraklannda Türkiye aley Hatta çokları bu teşekküle cebrî bir su leridir. Çerkes Eteme bu cemiyette bü yük ehemmiyet atfedilir ve bütün gayoleri onun tahakkuk ettirecegine samimî bir surette inanıhr. Şamdaki Çerkes alayının zabitanı, Kuneytre âyanı Şamdaki bir çok mütekait Çerkes zabitan ve m©murlar Emin tarafından bu cemiyete id» hal edilmişlerdir. Bu üç cemiyetten kısa hadlarla Takl olan bahsı bitirirken şu noktayı da işaret etmek isterim. Taşnak, Hoybon ve Çerkes çemiyetinin liderleri arasında müşterek hareket için büyük bir temayül mevcuttur. Bu suretledir ki yakınlarda Hoybon ve Taşnak rüesası arasında bir içtima vukua gelmiş burada zikretmek btemediğim bazı esaslarda mutabık kalmışlardır. Çerkes Etemin mazisi Türkiye haricinde Türkiye aleyhine çalısan teşekküllerden ve faaliyetlerinden şu suretle kısaca bahsettikrten sonr ra şimdi rüyet etmekte olduğu nuz dava' :1 nın tarihcesine p»«»K '' Bugün davası rüyet edilmekte olan suikasd tesebbüsü işi yukandanberi anlattı ğım sekilde halâskârlara karşı yapılmak" istenilen teşebbüslerin bir devamuıdan î barettir. Onun içindir ki bu işi mebdein * den başlıyarak mütalea etmek büyük hâ « kimlerim için faydalı olacaktır kanaau'n * deyim. Bir lâhza için Millî Savaş günle * rine kadar geri gidelim. O günlerde Mü * tareke devrinde şu veya bunun çocuğunu dağa kaldırmak ve fidyeinecat mukabilin de geri vermek eibi sekavet hareketlerile meluf Etem adında birisine tesadüf ederiz. Millî Mücadelenin ilk günlerinde mey danı boş bularak önüne geleni asıp kesmek* ve soymak tesebbüslerinde bu adama artık dur demek zamanı geldiği vakit millî Hakimiyetin teessüs etmiş ve millî ordunun kurulmuş olduğu zamanlardır. Etem ne bu hakimiyetten, ne de bu kuruluştan menv nun olmamış ve bilâkis teessürlerle bu kurulusu hazmedemiyerek kardeşleri Re?iJ ve Tevfikle kendi ayarmda bir takım ar kadaşlarını başına toplamış, ordunun ve millet hakimiyetinin önüne geçmeğe ça • • lışmıştır. Bu hain emelinde muvaffak ola * mayınca Cumhuriyet arşivlerinde bir ihanet vesikası olarak mahfuz bulunan bir \ıyuşma vesikasile millî orduyu terkederelt düşman saflanna geçtiğini görüyoruz. ljte bu geçiş Türk milletinin heyecanla, de • rin bir dikkat ve alâka ile takib ettiği bugünkü suikasd işinin ve sıra ile zikredece ğimiz geçmiş suikasd tesebbüslerinin baj langıcı addolunabilir. Çünkü Etem deni len bu adam düşman saflanna Türk silâhlannı teslim ederken Türk milletinin ha lâskârlarının şahıslarma karşı suikasd te şebbüslerini daha almış bulunuyordu. E tem o günden itibaren daima düşman saf« larında mevki almıs ve mütemadiyen Tiirlc vatanına, Türk milletine ve Türkün Bü yük Halâskârı Atatürke karşı suikasdler ihzarile meşgul olmuştur: Büyük zafer tahakkuk edince Etemi Yunanistanda yur j da ve kurtarıcılara suikasd hazırlıklaril meşgul görüyoruz. Müteakıben gene ayni emel ve ülkü peşinde Suriyede ve bilhassa menbiçte kendisi gibi küfranı nimetle yetişmişlerle çah ^ şırken görüyoruz. Bunu müteakıb de I rakta ve Musul bölgesinde Türk vatanınm düşmanlarile elele vermiş, yurda suikasd hazırhk ve teşebbüslerile hararetle meşgul bir durumda buluyoruz. Türk milleti o sı « ı ralarda Irak sınırlarımızla alâkadar va « tan parcasında bu ve emsali hainlerin te^ tib ve idarelerile vücud bulan ve Cumhuriyet kuvvetleri karşısında sönüp giden i yankâr tesebbüsleri ve sekavet hareketl ni çok iyi hatırlar. Atatürk demek bütün Türk milleti Kümbetir köyünde rençberlikle uğraşır. ve Türkiye demektir Vaktiyle Halebde jandarmalık elmiş, o sırada orada jandarma kumandanı bulu nan Ali Saible eşkıya ve firarî takibinde bulunarak tanışmıştır. Daha sonralan Milî Mucadelede Ali Saible beraber çalış mıştır. Ali Saible aralannda büyük bir samimiyet vardır. Biribirlerine çiftlik, beygir gibi şeyler satarak alışverişte bulunmuş lardır. Hatta Ali Saib akrabasından biri sine bir Çerkes kızı alırken bile Üzeyrin tavassutuna müracaat etmiştir. Cahil bir adamdır. Favkat tecrübelerin kendisine verdiği derslerden azamî surette istifade e derek o nisbette kurnazlaşmıştır. Köyün en zengin adamı olarak tanılır. Bu servetin başkalannm zararına iktisab edildiği hâlâ devam eden ucu bucağı bulunmaz muhakemelerle anlaşılabilir. Kardeşini929 senesinde Amana gönderen Üzeyrin siyasî fikirleri vardır. îleride bahsedeceğimiz gibi Kürd isvanını takib etmiştir. Kümbetirde oturan Üzeyrin kulaklan daima Suri yededir. Karakter itibarile Türkiyede ya pılacak herhangi bir suikasde Üzeyrden daha iyi bir eleman bulunamaz. Davamiz niçin rejim davasıdır? Rejim îdavasıdır, çünkü: Atatürke el kaldınl nıak istenmiştir. Binaenaleyh herşeyden evvel Atatürk nedir ve kimdir, bunu bilmek lâzım. Burada uzun uzadıya Osmanlı tarihinin ıstırablarını, Büyük Harbin feca atlerini, Mütareke günlerinin karanhk günlerini anlatmak istemem. Çünkü kütübha neler almıyacak kadar uzun olan bu ma ccralan arzetmeğe ne benim zamamm, ne de takib ettiğimiz davanm bünyesi müsaid değildir. Hem bütün bu ıstırab günlerini, Bİz.l<*re. bütün bu vakayiin içerisinde kav rulmuş büyük Cumhuriyet hâkimlerine anlatmağa da Iüzum yoktur. Çünkü biz zat hepiniz ayn ayn bu karagünleri yaşa mış, görmüş geçirmişsinizdir. Yalmz (davamız rejim davasıdır, çünkü Atatürke el kaldırılmıştır) dedim. Bunun için Atatürkü, kendi görüş zaviyemden, izah etmekliğim lâzım gelir. Ben, Atatürkü bizim gi bi fani bir mahluk saymıvorum. Atatürkün bizim gibi yiyen, içen, fizyolojik bir mahluk olmaktan daha başka bir mevcudiyet olduğuna kaniim. Bence Atatürk bir şahsryetı manevıyeaır. n e r camıanm varJı ğından süzülerek ortaya çıkan bir manevî benliği vardır. Işte Atatürk, bence on yedi milyon Türkün maddî ve manevî varlık lannm süzülmüş bir benliğinden başka birşey değildir. Atatürk Türkiye ve Türkün bizzat kendisidir. Maddî ve manevî bütün vatan mefhumile Türkiyedir. Arifin hüviyeti Bütün Türklerin elleri maznunlarm yakastndadır Türkiye nedir: Bütün dünya muvace hesinde (daima ileri) yi ideal edinmiş, yürüyen bir rejim ülkesi değil mi? 3u halde Atatürkün Türkiye ve Türkiyenin rejim mefhumlarile birleşmesi dolayısiledir ki davamız büyük bir rejim davasıdır. îşte davamız böyle bir dava olduğu i dir ki davacı sıfatile karşmızda yalnız n bulunuyorum. Karşmızda, benimle eraber, davacı olarak Türkün büyük kütesi vardır. Istiklâl Muharebesi şehidleri avacıdır, Çanakkale ölüleri davacıdır, iğinde annesini dinliyen Türk yav ısu davacıdır, dağarcığı umzunda tarlası aşında çalışan Türk delikanhsı davacı :r. Askerdeki nişanlısına çevre ören Türk tızı davacıdır, Türkiyenin dağlan, taşlan elavacîdır. Bütün Türk, bütün Türkiye da(vacıchr. Bu davacılann elleri huzurunuzÜa bulunan şu adamların yakalarındadır. j ışte 'davamız bunun içindir ki büyük Kr. Vereceğiniz karar bunun için büyük blacaktir. ı Tarih, sizler'den verdiğiniz karardan JGahsederken büyük hâkimlerin büyük ka ran diye bahsedecektir. Rejim, sizin ve jpeceğiniz kararla bir kat daha kuvvetle necektir. Türk inkılâbı bu karann aydın İataçagı yolda kendisini dünden daha e «nin, daha kuvvetli sanacak ve öyle yürü^ecektir. Davamızm mahiyetini kısa hatlarla i eah etmeğe çalıştıktan sonra karşmızda puçlu olduklannı iddia ve ispata çalıstı &m şahıslarla da biraz iştigal etmek lâ jzîmdır. Maznunlar kimlerdir? Hüviyet ve jkarekterleri hakkında kısaca malumat ar eedeyim: Anf Uzeynn kardeşıdir. V/V senesinde Suriyeden evlerine gelen Muhacir isminde bir Çerkesle Amana, Belediye mü fettişi bulunan ve kendisinin yakın ak rabası olan Mahmudun yanına gitmiş, o rada terzi Hilmi namında birisinin dük kânında çalışmağa başlamıştır. Çerkes E tem ve Reşid bu dükkâna pek sık gidip geldiklerinden bunlarla orada tanışmıştır. 934 senesi ağustosunda Türkiyeye avdet eden Arif aşağıda da izah edeceğimiz veçhile gelecek suikasdcileri iaşe ve ibate vazifesini üzerine almıştır. Mazisi itibarile kanşık olan Arif hartürlü fenaltği yapa cak bir tıynettedir. Şemseddin nasd bir adamdır? Şemseddin Elbistanlı Bektas oğularından Ali Rızanm oğludur. 932 sene inden itibaren Çokak nahiye müdürlü ğünde bulunmaktadır. Daha evvelleri Elbistan ve Milâsta tabiî ilimler muallimliği yapmış, tahsilini Şam lisesinde ve Macaristan Ziraat Akademisinde ikmal ederek diplomasım almıştır. Tahsili itibarile daha mafevk işler görmesi mümkün olan Şem seddinin nahiye müdürlüğünü kabul et mesi sebebini o civarda çiftliğini idare et mek hususuna atfetmekte ise de bu bana kanaat verir bir mahiyette değildir. Muh teristir. Birdenbire parlamak ister. Meb'usluk sevda ve hulyaları peşinde koşar. Polis müdür muavini Behçet raporunda, kendisinin Kürd Alevilerinden olduğunu söylüyor. Gerek tercümeihali ve gerekse âmirinin masası gözünden resmî evrak aşırmak, rüsvet isnadiyle muhakeme altına alınmak gibi hareketlerile insana dürüst bir vatandaş hissini vermemektedir. Hacı Sami çetesinin aktbeti Bütün bu sonuçlardan ibret almıya Etemi bugünkü sığmağı olan Amanda le rahat durmıyarak kendisile ayni safl bulunan Suriyedeki diğer vatan kaçkın lan ve hainlerile birlikte yurda, millete v Atatürke karşı suikasd hazırlığında de vamda görüyoruz. Nihayet 1 ağustos 923 yılında Hacı Sami adlı birinin idaresindt ki bir çetenin Sısama geldiğini ve hedefi nin Atatürkü öldürmek olduğunu tesbl ediyoruz. Filhakika bu cete düşmanlan mızm da yardımile 17/8/927 tarihinc Söke sahillerimize çıkmış ve zabıta kuv vetlerimizin teyakkuzu karşısında menf emellerini icraya muvaffak olamadan yol edilmiştir. Bu çete şu suretle hazırlanırkt Atatürkün muhtemel Trakya seyahatle rinde kendilerine suikasd için garbî Trale] yada da bir grup hazırlanmış bulunuyoı du. Bütün bu hazırhklar yukanda da i saret edildiği veçhile ayni maksada çalışa. bir takım hainlerin tertibleri eseriydi. Bu ij te Etem ve kardeşleri ve ayni ayarda diğ< birkaç elebaşı rolünü oynuyor ve düsma lann maddî menfaatlerile hergün bir a kide değistirerek yurda, vatana, Atatürk* karşı suikasd teşebbüslerinde ısrarla de vam etmiş bulunuyorlardı. Bu Hacı Sami suikasd çetesinin uğra dığı akıbet düşmanlan bu iş üzerinde ıs rarla yeniden faaliyete sevketmiş ve 931 senesinde yeni bir çetenin Suriyede hazır • 'anar?k su'k=>^ irin Tiirkiveve hareket e mek üzere olduğu tesbit edilmiş ve filha îdris suikasd için mükemmel bir unsurdur Yahya her türlü fenaltği yapmak kabiliyetindedir Yahya Samsunun Çarşamba kaza sîna bağh Yukarıotluk köyünden tsmail oğullanndan Ibrahimin oğludur. 316 doğumludur. Aslen Kafkas Çerkeslerinden r dedesi îsmail elli sene evvel KafkasyaÜan Çarşambaya hicret ederek Otluk kö yüne yerleşmişlerdir. Babası îbrahim yirjmi sene evvel ölmüştür. Anasınm adı HoJcaktîr, on sene evveli ölmüştür. Yahya Şapşih kabilesine mensubdur. Okuyup yazması yoktur. Ancak imzasmı atabilir. Rençberlikle iştigal ettiği gibi amelelik fi îdris Maraşlıdır. Zengin ve eşrafdan gecinir. Rüşvet dolayısile muhakeme altına alınmış. işinden kovulmuş adamlar, melce olarak Idrisi tanırlar. Bunları himave eder. îş bulmıya çalışır ve kendisini devlet memurları nezdinde nüfuzlu göstererek her dediğini yaptınr bir adam ola rak tanıtır. Bütün bunlan dosyada mevcut mektublann mealinden anlıyoruz. Kurnazdır, o kadar kurnazdır ki mahkemede ile kendisini masum bir adam haline so kabilecek noktalan düşünmüş ve (suyu anladım amma kasdı nedir) diyecek ka dar safiyet göstermeğe çahşmıstır. Rejimin tamamen aleyhindedir. Carşaf ve pecenin kalktığmı beğenmez. Tekke ve medreselerin kalkmasmdan sikâyetçidir. Bütün zamanını bu kabil münakaşalara hasretmektedir. Istintaknamede ifadesi mevcud Abdülkadirin beyanatı, tdrisin bu husustaki karakterini açık olarak göstermektedir. Atatürkün bir an evvel ölmesfni ezdilican