Katalog

16 Prof. Dr. Türel YIMAZ Gazi Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi İsrail ile Suriye anlaşmazlığının temel nedeni… C S TRATEJİ koşması ile 2000 yılında kesildi ya da en azından kamuoyuna bu şekilde aktarıldı. Çünkü, her ne kadar görüşmelerin kesildiği ifade edilse de, özellikle Haaretz, Jerusalem Post, Yediot Ahranot gibi İsrail gazetelerinde ve İsrail istihbaratına yakın Debkafile internet sitesinde, Suriye ve İsrail arasında olan veya olabilecek gizli barış görüşmeleri ve karşılıklı yollanan mesajlar hakkında iddialar ortaya atıldı. Kısacası, son bir yılda İsrail medyasında Suriye ile ilgili barış ve savaşın konuşulmadığı bir gün bile geçmedi. Suriye tarafı ise Haziran 2006’da Beşar Esad’ın Lazkiye’deki sarayının üzerinde uçuş yapan İsrail savaş uçaklarına ateş açıldığı iddialarının üzerinden bir yıldan fazla bir zaman geçtikten sonra yeni bir iddia ortaya attı. Suriye resmi haber ajansı SANA’ya açıklama yapan Suriye Savunma Bakanlığı yetkilileri, İsrail savaş uçaklarının ülkenin hava sahasını ihlal ettiğini, Suriye hava savunma sistemlerinin ihlali gerçekleştiren uçaklara ateş ettikleri ve ülke hava sahası dışına çıkmaya zorladıklarını belirtti. S uriye’nin güneybatı ucunda bulunan ve genellikle "Golan Tepeleri" olarak tanımlanan bölge, aslında bilinenin tam aksine oldukça verimli arazilere sahip, su yönünden zengin ve stratejik bir bölgedir. Bundan sonra Golan’ı "tepe" olarak tanımlamak yerine "bölge" olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. Golan Platosu olarak da adlandırılan Bölgenin büyük bir bölümü Kuneytra Valiliği, bir bölümü de Der’a Valiliğinin sınırları içindedir. Bölge, 1967 "Altı Gün Savaşı" olarak da adlandırılan Üçüncü Arap İsrail Savaşında (İsrail, bölgede sahip olduğu sudan fazlasını isteyen bir ülke olduğu için bu savaş, "su savaşları" olarak da bilinir) İsrail tarafından işgal edildi ve İsrail, 1981 yılında, Golan Bölgesinde ele geçirdiği bölümleri tek yanlı olarak ilhak etti. Bundan sonra Golan’a ilişkin sorun, daha da çıkmaza girerek, Suriye ve İsrail arasındaki anlaşmazlığın temelini oluşturdu. ‘Golan’a çözüm arayışı yapmaktadır. Zira bu ülke, Avrupa’ya yazkış taze meyvesebze ihraç etmektedir. Lübnan’daki Litani Nehri, 140 km uzunluğunda olup, Lübnan’ın en önemli nehridir. Beka ili sınırlarından doğan nehir, ülke boyunca uzanarak ilerlemektedir ve İsrail sınırına paralel bir görünümle Sur şehrinin kuzeyinden Akdeniz’e dökülmektedir. Söz konusu nehir üzerinde kurulu olan baraj ve sulama projesi ile hidroelektrik gücü üretilmekte, Beka Vadisi bölgesinin güney kısmındaki kurak araziler sulanmaktadır. Bu sulama projesi ile tünel geçitleri vasıtasıyla Lübnan’ın sahil bölgesine su aktarılmaktadır. 1970’li yıllarda ve 1980’li yılların başlarında, İsrail ve Filistinli Araplar arasında Litani Nehri bölgesinde savaşlar ve çatışmalar yaşanmıştır. Aslında işin gerçek yönüne bakıldığında, Suriye ve İsrail arasındaki anlaşmazlığın en önemli nedeni "su" olduğuna göre, iki ülke arasındaki barış görüşmelerindeki en önemli etken de "su sorunu" olarak karşımıza çıkmaktadır. Suriye, Golan’daki su kullanımına kendisinin karar vermesi gerektiğini belirtirken, İsrail, Golan’ın Suriye’ye iadesi halinde suyun kendilerine akmasını şart koşmaktadır. Dünya kamuoyuna yönelik söylemlerinde net olarak su ihtiyacını/su talebini ön plana çıkarmayan İsrail, Suriye’nin İran ve Rusya ile yakınlaşmasının askeri olarak güçlenmesine yol açacağını, bu durumun da İsrail’in güvenliği için bir "facia" olacağını ifade etmektedir. Suriye ve İsrail arasındaki barışa ilişkin ilk görüşmeler, 1991 yılında Suriye’nin, Madrid Konferansına katılması ile başladı ve 10 yıl sürdü. Söz konusu görüşmeler, Şam Yönetiminin barış yapmak için İsrail’in "Golan’dan Olmert çekilmesini" şart Esad SUYUN PAYLAŞIMI İsrail tarafından 1981 yılında ilhak edilen Golan Bölgesi, İsrail’in en önemli su rezervlerini oluşturmakta olup, ülkenin 2.1 milyar metre küplük su tüketiminin 1/3’ünü karşılamaktadır. Dünya Bankası verilerine göre, Golan ve Batı Şeria’daki kaynakların yüzde 90’ı İsrail, yüzde 10’u ise Filistinliler tarafından kullanılmaktadır. Mevcut sorunları irdelemek ve daha iyi idrak edebilmek için öncelikle bölgedeki su kaynaklarına göz atmak gerekmektedir. Ürdün ve İsrail sınırını oluşturarak Ölü Deniz’e dökülen Ürdün Nehri’nin uzunluğu 360 km olup, sulama havzası 11.500 kilometre karedir. Bu nehirden Ürdün yüzde 54, Suriye yüzde 29.5, İsrail (Filistin dahil) yüzde 10.5 ve Lübnan yüzde 6 oranında faydalanmaktadır. Bu havzadaki payı, 1967 öncesinde yüzde 3 olan İsrail, Batı Şeria’yı işgal ederek, payını yüzde 10.5’e çıkarmıştır. Dünyanın en modern sulama tekniklerini kullanan İsrail, tarımsal faaliyetlerden sağladığı faydayı en üst düzeye çıkarmak amacıyla elinden geleni İZLİ GÖRÜŞMELER Suriye ile İsrail arasında 1967’de G Bütün bu gelişmelere rağmen, Şalom ait internet sitesinde 20 Şubat yaşanan 6 gün savaşları sonucunda gazetesine 2008 tarihinde yayınlanan bir habere göre, iki ülke arasında üç yıl süren gizli, gayri el değiştiren ‘Golan’ bölgesi, resmi görüşmeler oldu. Bu görüşmeleri de İsrail Dışişleri Bakanlığı eski müsteşarı Dr. Ortadoğu’nun önemli su Alon Liel ile ABD’de yaşayan Suriyeli Dr. İbrahim Süleyman yürüttü. Gizli kaynaklarından birini oluşturuyor. işadamı müzakerelerin 2007 yılında basına ve Suriyeİsrail hükümetlerinin İsrail, Golan’ı Suriye’ye bıraksa bile sızmasından görüşmelerden habersiz olduklarını iddia sonra LielSüleyman ikilisinin suyun kullanımından vazgeçmek etmelerinden dünya başkentlerini dolaşarak kaydettikleri aşamaları ve yaratıcı çözümler içeren barış istemiyor. planının detaylarını kamuoyları ile paylaşmaya başladıkları belirtilmektedir. Şalom gazetesindeki habere göre görüşmeler, Ocak 2004’te Beşar Esad’ın Türkiye ziyaret sırasında başlıyor. Tesadüfen Suriye Cumhurbaşkanı ile aynı otelde kalan İsrail’in Ankara eski Maslahatgüzarı Dr. Alon Liel, tanıdığı Türk