Katalog

14 Dr. Burak ÇINAR 19. yüzyıldan günümüze kolonilerdeki çatışmalar… C S TRATEJİ İsyancı Ordusu’nun kaybı ağır oldu, 32 topu İngilizlerin eline geçti. Cawnpore’dan sonra İngilizler "kesin galip" olarak görüldüğünden bu savaş isyan için bir dönüm noktası olmuştur. ki büyük dünya savaşının aktörleri olan büyük güçler, kurdukları denizaşırı şirketler aracılığıyla dünyanın her köşesinde oluşturdukları kolonilerde 19. yüzyıl boyunca dünya kaynaklarını inanılmaz bir hızla sömürmüşlerdir. Bu sömürü sayesinde sanayileşme, bilimde ilerleme ve bu ikiliye bağlı olarak askeri sistemlerini geliştirme konusunda büyük aşamalar kaydetmişlerdir. Tabi bu da zaman zaman başkaldıran sömürge halklarıyla giriştikleri çatışmalarda onlara asimetrik bir üstünlük sağlamıştır. Modern savunma sistemine kurulu olan bu üstünlük, bazı istisnalar haricinde sistematik bir başarılar zincirini de beraberinde getirmiştir. Kolonilerde giriştikleri savaşlar yerel ordular için oldukça kanlı bitmiştir. İ Sömürü mantığı değişmedi PEYVAR GEÇİDİ SAVAŞI (1878) Afganlar ile patlak veren savaş üzerine Hindistan’dan Afganistan’a giren General Sir Frederick Roberts komutasındaki 3.200 İngilizHint askeri, Peyvar Geçidi’nde 18.000 asker ve 11 toptan oluşan Afgan Ordusu tarafından kuşatıldı. Usta bir dönüşle Afgan hatlarına karşı duran Roberts’ın askerleri Afganları tamamen geri püskürttüler. KAMBULA SAVAŞI (1879) Güney Afrika’daki Zulu Savaşları sırasında 29 Mart 1879’da İngilizler ile Zulular arasında Luneberg yakınında cereyan eden Kambula Savaşı’nda, elinde sekiz topu bulunan 2.086 kişilik İngiliz birliğiyle 22.000 Zulu savaşçısı çarpıştı. Tahminen 2.000 ölü ve çok sayıda yaralı veren Zulular kesin olarak geri püskürtüldü. İngilizlerin kaybı ise 29 ölü ve 55 yaralıyla sınırlı kalmıştı. ASSAYE SAVAŞI (1803) İngiltere’nin sömürgesi Hindistan’da patlak veren İkinci Maratha Savaşı sırasında 23 Eylül 1803’te Berar’daki Assaye Köyü’nde meydana gelen muharebede Tümgeneral Sir Arthur Wellesley komutasındaki 2.170 piyade, 1.200 süvari ve az sayıda toptan oluşan toplam 4.520 kişilik İngilizHint birliği ile Berar Racası ve Dowlut Rao Scindia komutasındaki 30.000 süvari, 17.000 piyade ve 190 toptan oluşan 47.000 kişilik Maratha Ordusu karşı karşıya geldi. Maratha Ordusu Fransızlar tarafından eğitilmişti ve piyade birliklerine bir Alman subayı komuta ediyordu. Buna rağmen manevra üstünlüğüyle inisiyatifi ele geçiren İngilizler üç saat içinde Maratha Ordusu’nu savaş alanından silmeyi başardı. İngiliz Ordusu 428 ölü, 1.156 yaralı, toplam 1.584 kayıp verirken, Maratha Ordusu’nun kayıpları yaklaşık 6.000 ölü ve yaralı ile ele geçirilen 98 top oldu. Avrupa’nın gelişen ekonomisi, teknolojisi ve bunların sonucu olarak yükselen askeri gücü 19. yüzyılda sömürgeciliğe dönüştü. MDURMAN SAVAŞI (1898) İngiltere’nin ve Fransa’nın sömürge O Sudan’da Omdurman’ın 11 km. güneyinde meydana gelen savaşta kolonilerdeki savaşları kolonilerde yerel muharebelerde yaşanan asimetrinin belki de en örneğidir. 2 Eylül 1898’de cereyan eden kuvvetlerin hüsranıyla sonuçlandı. kuvvetli muharebede Mehdi Ordusu’nun 60.000 süvarisi, 8.200 İngiliz ve 17.600 Mısır askerinden oluşan Avrupa, ordusunu devşirme toplam 25.800 kişilik İngiliz Ordusu’nun yaylım adeta biçildi. İngiliz Ordusu’nun 44 topu lejyonerlerden kurarken kendi insan ateşiyle ve 20 Maxim Topu (ağır makineli tüfek) Nil Nehri’ndeki on gambotta gücünü ekonomisine yönlendirdi. mevcutken, bulunan 36 top ve 24 Maxim Topu da ayrıca Aralık 1857’de Lucknow’un 80 km. güneybatısında muharebeye girdiler. Sekizi ağır deniz topu, toplam 24 topluk desteğe sahip olan 5.000 kişilik İngiliz Ordusu, 25.000 kişiden oluşan ve 40 topa sahip İsyancı Ordusu’nu yenmeyi başardı. İngiliz Ordusu’nun ölü ve yaralı kaybı toplamda 99 olurken, İngilizler tarafından 22 km. boyunca takip edilen MEEANEE SAVAŞI (1843) İngilizler’in Doğu Hint Şirketi ile düşman olan Sind emirlerine karşı yönelttikleri Sind’in Fethi sırasında Sind birlikleri Haydarabad’daki İngiliz Güncel işgalin Afganistan boyutu... yerleşkesini kuşatmıştı. Yardıma giden 2.600 kişilik İngilizHint birliği 17 Şubat 1843’te Haydarabad’ın 64 km. kuzeyinde, İndüs Nehri üzerindeki Meeanee Köyü’nde 20.000 Beluci ile karşılaştı. Toplam 256 ölü ve yaralı kayıp veren İngilizler muharebeyi kazanırken, Sind Ordusu’nun toplam kaybı 5.000 olarak gerçekleşti ve savaşta kullanılan birkaç top İngilizler tarafından ele geçirildi. destek vermişti. Muharebede Mehdi Ordusu 9.700 ölü, 16.000 yaralı ve 5.000 esir olmak üzere toplam 30.700 kayıp verirken, İngiliz Ordusu’nun kaybı 43 ölü ve 428 yaralı gibi savaşın büyüklüğüne oranla çok düşük bir sayıdır. Benzer savaşlar 19. yüzyıl boyunca çoğunlukla tekrarlanmış olup genellikle sömürgeci güçlerin galibiyetiyle sona ermiştir. Bunların haricinde büyük güçlerin seferi birliklerinin yenildikleri istisna muharebeler de olmuştur. Jugdulluck (Gandamak, 1842), Isandlwana (1879), Maiwand (1880), Adowa (1896) gibi bazı muharebelerde büyük güçlerin modern birlikleri bozguna uğratılmıştır. Ancak bu yenilgiler, sistematik bir süreklilikleri olmadığından istisna olarak kalmışlardı. ISLY SAVAŞI (1844) 14 Ağustos 1844’te Fas’ın doğusundaki Isly Nehri üzerinde Maskara Emiri Abdülkerim’in çoğu süvari 45.000 kişiden oluşan Cezayir Ordusu, Cezayir’i istila ile görevlendirilen Mareşal Thomas Bugeaud komutasındaki 6.000 piyade, 1.500 süvari ve az sayıda toptan oluşan toplam 7.500 kişilik Fransız Ordusu ile karşılaştı. 60°C sıcaklıkta cereyan eden muharebe tipik bir koloni savaşı şeklinde gelişti ve 800 Cezayirli ölürken birçoğu da yaralandı. Muharebenin galibi olan Fransızların ölü ve yaralı olarak toplam kaybı 250 olarak gerçekleşti. ORTAK ÖZELLİKLER Giriştikleri savaşlarda elde ettikleri üstünlük sayesinde sömürgelerde sağladıkları başarılar, İngiltere ve Fransa’yı 19. yüzyılın önde gelen sömürgeci güçleri olarak bir sonraki yüzyıla taşımıştır. Bunlardan İngiltere sömürgecilikte açıkça ilerideydi ve Victoria döneminde uluslararası politikaya hükmeder duruma gelmişti. Rusya ve ABD gibi ülkeler de kısıtlı olarak bu yarışa katılmışlar, ancak daha çok kendi coğrafyalarındaki öz vatanlarını genişletmeyi hedeflemişlerdi. İtalya ve Almanya gibi birliğini 19. yüzyılın ikinci yarısında sağlayabilen güçler ise sınırlı sayıda sömürgeye sahip olabildiklerinden bu durumdan hoşnut değillerdi. Sömürgeci ülkelerin orduları bilgi ve teknoloji açısından ilerideydiler ve bunu da muharebelere yansıtıyorlardı. Askeri devrimle başlayan modern savunma sisteminin gelişmiş olduğu bu ordular 19. yüzyıl ortalarındaki sanayi devrimiyle birlikte Gatling, Maxim Topu, Mitralyöz gibi CAWNPORE SAVAŞI (1857) Hint İsyanı sırasında General Sir Colin Campell’ın İngilizHint Ordusu ve Tantia Topi ile Rao Sahib komutasındaki İsyancı Ordusu 6