Katalog

İlham Aliyev’in ziyareti sırasında Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (ARDNŞ) ve Kazakistan Devlet Petrol ve Doğalgaz Şirketi (KazMunayGaz) arasında hem ikili ilişkileri hem de bölge dengesi açısından önemli olan enerji işbirliği alanında anlaşma imzalanmıştır. 8 Ağustos 2007’de imzalanan anlaşmayla ARDNŞ ve KazMunayGaz arasında petrol ve doğalgaz alanlarında stratejik ortaklık kuruluyor. Bunun dışında iki şirket arasında TransHazar’ın gerçekleşmesi için ortak çalışma yönünde bir memorandum imzalandı. Memoranduma göre taraflar TransHazar projesinin gerçekleşmesinde ortak çalışacaklar. Kazakistan’ın Aktau Limanı’nda petrolü tankerlere pompalayacak sistem, tanker ve gemilerin yapılması, Hazar’ın Azerbaycan kıyısında ise petrolü boru hattına pompalayan sistem ve kıyıdan BTC’ye kadar birleştiren boru hattının yapılması planlanmaktadır. Bu anlaşma 16 Haziran 2006’da taraflar arasında imzalanan anlaşmanın devamı niteliğindedir ve Kazakistan’ın BTC’ye katılmasını hızlandırabilir. Aslında 2006 anlaşmasına göre Kazakistan BTC’ye 2007’den itibaren katılmalıydı. Fakat bugünlerde bu tarih 2008 olarak telaffuz edilmektedir. İlk aşamada Kazakistan’ın günlük 500 bin (23 milyon t/y) daha sonra ise 7501200 bin g/v (35 milyon y/v) katılması beklenmektedir. Ayrıca 8 Ağustos 2007 anlaşmasıyla SOCAR ve KazMunayGaz’ın üçüncü ülkelerde de ortak faaliyet gösterebileceklerdir. İki şirket arasındaki ortaklıklar Hazar Havzası, Güney Kafkasya ve Karadeniz bölgesinde Rusya’nın Gazprom ve Lukoil şirketlerine yeni rakip çıkarabilir. Ortak faaliyet planı çerçevesinde Gürcistan’ın Kulevi ve Batum limanındaki terminaller ve Türkiye’nin Ceyhan Limanı’ndaki petrol rafinerisi dahil edilmektedir. Gürcistan’ın Karadeniz kıyısı ülkesi olması açık denizlere direk çıkışı olmayan Azerbaycan ve Kazakistan için önemini artırmaktadır. Bu iki Türk Cumhuriyeti’nin yanı sıra Türkiye’nin de Gürcistan’daki yatırımları gelecekte Karadeniz kıyısında bulunan bu ülkede Türk etkinliğini artırabilir. Kazakistan Batum Limanı’nda petrol rafineri, Poti Limanı’nda ise buğday terminali yapmaktadır. SOCAR Gürcistan’da 25’e yakın petrol istasyonu kurarken Kulevi Limanı’nda da petrol terminali satın aldı. Her iki şirket önümüzdeki yıllarda Gürcistan’da yatırımlarını artırmayı planlamaktadır. C S TRATEJİ 21 vilayetinin valisi K. Kuşerbayev 17 Nisan 2007’de Bakü’yü ziyaret etmiş ve iki ülke bölgeler arası ilişkilerin geliştirilmesi yollarını aramıştır. Diplomatik ilişkilerin 15. yıldönümünde taraflar arasında askeriden ticariye birçok alanda işbirliği devam etmektedir. Hem yabancı petrol şirketleriyle işbirliği hem de Hazar’ın paylaşılması ve güvenliğine yönelik ortak tutum ikili ilişkilerin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Hazar denizinde iki devlet arasında taşımacılığın gelişmesi Kazakistan ürünlerinin Avrupa’ya taşınması, Azerbaycan’ın Asya pazarına açılması için önemli rol oynamaktadır. Nazarbayev iki devlet arasındaki ilişkilerin sorunsuz olduğunu ifade etmiş olsa da, Kazakistan Parlamentosu’nun hala 16 Haziran 2006 enerji işbirliği anlaşmasını onaylamamış olması ve Kazakistan’ın TransHazar Boru Hattı Projesi konusundaki tutumunu netleştirmemesi Azerbaycan tarafından tedirginlikle karşılanmaktadır. Kazakistan ise TransHazar Projesi’ni Rusya ile ilişkilerde pazarlık unsuru olarak kullanmakta, projenin ekonomikliğine önem vermektedir. BTC’nin strateik önemi koruyabilmesi için Kazakistan petrolüne ihtiyaç artmaktadır. Kazasiktan’ın kısa sürede boru hattıyla BTC’ye destek vermesi ihtimal dışıdır. Azerbaycan’ın Orta Asya Cumhuriyetleriyle siyasi ve ekonomik ilişkilerinin iyi düzeyde olması Türkiye’nin Orta Asya siyaseti açısından olumlu etki doğuracaktır. Azerbaycan ve Türkiye’nin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’ne yönelik çıkarları örtüştüğü gibi Azerbaycan Türkiye’nin Orta Asya’ya açılımı açısından köprü rolü oynamaktadır. Azerbaycan ve Orta Asya ülkeleri arasında siyasi ve ekonomik anlamda ilişkilerin gelişmesi Türkiye’nin Orta Asya ile bütünleşmesinin önünü açmaktadır. HEDEF 1 MİLYAR DOLAR Her iki cumhuriyet Bağımsız Devletler Topluluğu içinde son yılların en hızlı gelişen ekonomisine sahiptir. Fakat her iki ülkenin ekonomisinin artan petrol gelirlerine dayanması tedirginlik yaratmaktadır. Bağımsızlık sonrası dönemde Azerbaycan ve Kazakistan arasında ticari ilişkilerin temeli 1 Ekim 1991’de imzalanan Ticari ve Ekonomik İlişkilerin Temel Prensipleri Anlaşmasıyla konulmuş ve son yıllara kadar çifte vergilendirmenin kalkmasından serbest ticaret anlaşmasına kadar bir çok alanda imzalanan anlaşmalarla pekişmiştir. İki devlet arasında ticaret hacminin 2000 yılından itibaren hızla yükselmesine rağmen taraflar ticaretin hacimden memnun değiller ve 300 milyon dolarlık hacmi 1 milyar dolara yükselterek, doğalgaz ve petrole dayalı ticari ilişkilerini değişik alanlara da yaymak istemektedirler. Basın toplantısında Nazarbayev iki devlet arasında ticaret hacmini 1 milyar dolara yükseltecek yeterli potansiyelin olduğunu ifade ederek 2001 yılında kurulan ekonomi komisyonundan taraflar arasında ticaret hacminin yükseltilmesinin yollarını araştırmasını istedi. Ticari ilişkilerin çeşitlendirilmesi için Kazakistan, Azerbaycan’dan sebze ve meyve ithalinin yanında bu ülkeye buğday ihraç edebilir. Aslında Azerbaycan ve Kazakistan ekonomik ilişkilerin kaynağını çeşitlendirmek yolunda ilk adımlarını 2005 yılında attılar. AzerbaycanKazakistan hükümetler arası komisyonun üçüncü (22 Mayıs 2005) ve dördüncü toplantılarında (29 Nisan 2006) imzalanan protokollerle Kazakistan’ın Aktau Limanı’ndaki buğday deposundan yararlanarak Azerbaycan’da buğday deposunun yapılması kararlaştırılmıştır. Bu protokollerle iki ülkenin şirketleri arasında ortaklığın temeli atılmıştır. Buğday deposunun yapımı için oluşturulan ortak şirkette sermaye payı eşit olmak üzere toplam 6 milyon dolardır. Deponun açılış töreni 4 Nisan 2007’de Kazakistan Başbakanı’nın Azerbaycan ziyareti sırasında Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın refakati ile yapılmıştır. Kazakistan, yıllık buğday kapasitesi 500 bin ton olan bu depo üzerinden Güney Kafkasya ve Avrupa’ya buğday satmayı planlamakta Azerbaycan ise kendi ihtiyacını karşılamak için kullanmaktadır. 60 kişi için devamlı iş imkânı sağlayan depo, Azerbaycanlı çiftçilere ürünlerini daha uzun süre muhafaza etme fırsatı da vermektedir. Deponun bitiminden sonra günlük kapasitesi 150 bin ton olan değirmenin yapılması planlanmaktadır. Taraflar devletlerarası ekonomik ilişkileri pekiştirebilecek bölgelerarası ticaret işbirliğine de önem vermektedir. 12 Aralık 2006’da Azerbaycan Ekonomi ve Gelişme Bakanlığı ve Azerbaycan’da İhracatın ve Yatırımın Teşviki Fonu tarafından Astana’da düzenlenen AzerbaycanKazakistan Ticaret Formu’nda Azerbaycan şirketlerinin Batı Kazakistan’da temsilciliklerinin açılması için ön anlaşmaya varılmıştır. Kazakistan’ın Mangistau Nazarbayev Aliyev