Katalog

girişmeleri ve haydutluklarını Beslan baskını’ndan... Çeçenya sınırlarının dışına taşırmaya başlamalarıyla ortaya çıktı. 1999 yılında bir grup Çeçen’in Dağıstan’a saldırması, ardından Rusya’da düzenlenen terör eylemlerinden Çeçenlerin sorumlu tutulması, Çeçenya sorununun bir terör sorunu olarak sunulma sürecini hızlandırdı. Çeçenya sorununun bir terör sorunu haline dönüşme süreci, etkin birtakım Çeçen ayrılıkçı grupların radikal İslam ile tanışma süreciyle kesişti. Alexander Iskanderyan bu noktada şöyle düşünüyor: "Çeçenya’ya dışarıdan önce para ve sonra İslami ideolojinin girişi, Çeçenya sorununun kötüleşmesinin kaçınılmaz bir sonucu olmuştur. Ama Çeçen sorunu özde bir ayrılıkçılık sorunudur." Michael Gordon da, İskanderyan’a benzer bir biçimde, Çeçenya sorununda radikal İslami bağlantılar olduğunu ifade etmektedir. Ancak, Çeçen direnişinin radikal İslam ile yahut uluslararası terörizm ile tanışma sürecinden önce de var olduğunu ileri sürmektedir. (5) Bu görüşleri ileri süren yazarlar, genellikle Çeçenya sorununun politik bir sorun olduğunu ve sorunun çözümünün de politik olması gerektiği iddiasında olup, terörizmi Bu süreç içinde Rusya yönetimi, terörist olarak sorunun sadece bir uzantısı olarak görmektedirler. nitelediği Maşadov’un "Çeçen halkı tarafından seçilmiş Özellikle 1996 sonrasında bölgeye sızan akımlar devlet başkanı" olma konusundaki ayrıcalığını da arasında öne çıkan Suudi Arabistan destekli elinden almaya, böylelikle iktidardan uzaklaştırdığı Vahhabilik’tir. Suudi Arabistan, Sovyetler Birliği’nin Maşadov’un meşruiyetini ortadan kaldırmaya çalıştı. dağılmasından günümüze, Ürdün ve Pakistan ile Rusya yönetimi bunu gerçekleştirmenin ilk yolunu birlikte genelde tüm Kafkasya ve Orta Asya Çeçenya’da bir referandum yapılmasında gördü, yapılan coğrafyasına özelde ise Çeçenya’ya Vahhabilik referandum sonucunda Çeçenya’nın Rusya akımının yerleşmesine önemli destek verdi. Federasyonu’ndan ayrılmaması kabul edildi. İkinci Vahhabilik akımının ve Hattab gibi bu akımın olarak, Rusya yönetimi Çeçenya’da yeni seçimlerin bölgesel misyonerlerinin etkisiyle bir taraftan Şamil yapılması ve bu seçimlere Maşadov’un katılmasının Basayev gibi ayrılıkçı grup liderleri terörist eylemlere engellenmesi yönünde bir karar aldı; bu yolla girişti, diğer taraftan bu akımın güçlenmesi Maşadov Çeçenya’da demokrasi yönünde önemli adımlar atıldığı yönetimini de, radikal İslami istemlere karşı daha mesajı uluslararası kamuoyuna vermeye çalışıldı. duyarlı hale getirdi. Nitekim, Çeçenya’nın 1992 yılında Seçimlerde Rusya yönetimi tarafından fiilen de yapılan anayasasında laiklik prensibi benimsendi. Oysa, Çeçenya yönetimini elinde tutan, Çeçenya eski müftüsü 1999 yılında Maşadov, bu unsurların etkisiyle, Şeriatı Ahmet Kadirov desteklendi, Kadirov düzenlenen ilan etmek zorunda kaldı. seçimleri kazandı. 9 Mayıs 2004 tarihinde ise, Rusya Çeçenya’da yaşanan bu süreç, Rusya’nın soruna yanlısı Çeçen lider Ahmed Kadirov, Grozni'de 7 kişinin yaklaşımında da etkili oldu, 1999 yılında başlayan öldüğü bir saldırıda hayatını kaybetti. 29 Ağustos 2004 İkinci Çeçenya Savaşı’nda itibaren, Rusya, Kuzey tarihinde, Kremlin tarafından desteklenen eski Çeçenya Kafkasya’da ayrılıkçılıkla değil, uluslararası terörizmle İçişleri Bakanı, Ali Alkanov, Çeçenya Devlet mücadele ettiğini iddia etmeye başladı. 11 Eylül 2001 Başkanlığına seçildi. olayları işte bu sürecin tam ortasında ortaya çıktı. Rusya Son olarak, 1 Eylül 2004 günü, yani Dünya Barış Devlet Başkanı Putin, 11 Eylül saldırılarının ardından Günü, Beslan kentinde meydana gelen ve toplam 338 saldırganları Nazilere benzetmiş, birçok Rus yazar 11 kişinin ölümüne yol açan terörist eylem de Çeçenya Eylül sonrası oluşan uluslararası işbirliği ortamına sorununun terör sorununa dönüşme sürecine hız kattı. Rusya’nın entegrasyonu ile Rusya’nın kazançlı Bu düşünceyle, ABD’li diplomat Richard Boucher’in çıkacağını savunmaya başladı. 12 Eylül’de ise, Putin, Beslan eylemlerinden birkaç gün sonra, Çeçenya Bin Ladin’in birliklerinin Çeçenya’da olanlarla sorununun politik yollarla çözülmesinin zorunluluğunu bağlantısı olduğunu ileri sürerek, Çeçenya harekatı için belirten açıklamasına Putin şöyle tepki verdi: "Neden uluslararası destek aramaya ve bu desteği büyük ölçüde sizler Bin Laden’le görüşmüyor, onu Brüksel’e veya bulmaya başladı. Uluslararası desteğin bulunması ile Beyaz Saray’a davet etmiyor ve eğer görüşmelerinizde birlikte, Putin yönetimi sadece merkezi yönetimin barışı kabul ederse, istediklerini vermiyorsunuz?" (6) etkisinden bağımsız hareket eden ayrılıkçı grup liderlerini terörist ilan etmekle kalmadı, Yeltsin yönetimi sırasında kendisiyle bir barış anlaşması EÇENYA’DA SON YANLIŞLAR yapılan Çeçenya Devlet Başkanı Maşadov’u da terörist 2005 yılının Mart ayında, iktidardan uzaklaştırılan ilan etti. Öyle ki, 2326 Eylül 2002 tarihlerinde Aslan Maşadov, Rus güçleri tarafından öldürüldü, Moskova’da gerçekleştirilen ve 118 kişinin yaşamını Çeçen ayrılıkçıların başına Abdülhalim Sadullayev yitirdiği tiyatro baskını, Rusya’nın 11 Eylül’ü olarak geçti. Ayrılıkçı kanatta bunlar yaşanırken Çeçen görüldü, bu baskının hemen ertesinde, Rusya’nın yönetiminde de önemli gelişmeler oldu. 2005 Kasım Çeçenya konusunda Maşadov’la artık hiçbir görüşme ayında düzenlenen seçimlerde Kremlin yanlısı Birleşik yapmayacağı ifade edildi, Maşadov’un arananlar Rusya Partisi, sandalyelerin yarısından fazlasını listesine konulduğu açıklandı. Baskın sonrasında Putin, kazandı. İsyancılar bu seçimin göstermelik olduğunu artık sorunun ulusal güvenlik sorunu konumuna savundular ancak Putin, bölgede anayasal düzene yükseldiğini söyledi. C S TRATEJİ 19 dönüşün tamamlandığını ilan etti. Bir suikast sonucu öldürülen Cumhurbaşkanı Ahmed Kadirov'un oğlu olan Ramazan Kadirov, 2006'nın Mart ayında başbakanlığa getirildi. Bir yıl sonra ise önünde başkanlık yolu açıldı. Böylelikle Kremlin yönetiminin bölge üzerinde denetim kurma yönünde elindeki kartlara bir yenisi daha eklendi. Ramazan Kadirov, ayrılıkçılara karşı daha sert politikalar uygulanmasından yanadır. Bu bağlamda Rusya yönetimi ile yakın ilişkiler içinde olduğu konusunda yaygın bir kanaat var. Ancak Çeçen yönetimi ile Rusya arasında önemli bazı konularda görüş ayrılıkları da mevcut. Örneğin, eski Cumhurbaşkanı Alkanov petrol gelirlerinin Çeçenya içinde kalması fikriyle, Rus enerji çevrelerinde tartışmalara yol açmıştı. Diğer taraftan, Çeçen ayrılıkçı lider Sadullayev’in 2006 Haziran ayında düzenlenen bir polis operasyonunda öldürülmesi Çeçenya sorununu yine alevlendirdi. Bu olayın ardından 90’lardan beri Rus karşıtı eylemlerin içinde yer alan Dokka Umarov ayrılıkçı hareketin liderliğine getirildi. Umarov'un liderliği üstlenmesinden bir kaç hafta sonra, 2006 Temmuz'unda hareketin etkili liderlerinden, Rusya'nın en çok aranan adamı olan Şamil Basayev İnguşetya'da bir patlama sonucu öldürüldü. Çeçenya sorunu süreç içinde terör sorununa dönüştü. Moskova ve Kafkaslardaki saldırılar, Putin yönetiminin elini güçlendirdi. Gelinen aşamada Moskova’nın elinin güçlendiği, ayrılıkçıları zayıflattığı ortada… RUSYA ÖNEMSİYOR Rusya Federasyonu Çeçenya’yı oldukça önemsiyor. Bu durum temelde şu endişelerden kaynaklanıyor: 1. Çeçenya ayrılıkçı hareketinin başarıya ulaşması durumunda, aynı yöntemin Rusya Federasyonu’nun diğer cumhuriyetlerinde de emsal olarak alınıp ayrılıkçılığın yayılacağından duyulan endişe, 2. Çeçenya’nın jeopolitik konumu nedeniyle bu bölgenin kaybının Rusya’nın tüm Kafkasya’daki gücünü sarsacağı endişesi, 3. Transkafkasya’da Rus etkisinin azalacağı ve bölgenin ABD’nin etkisi sahasına gireceği endişesidir. Rusya yönetimi tarafından oldukça önemsenen Çeçenya sorunu günümüzde de şiddetli bir biçimde sürüyor. Ancak, bir ayrılıkçı istemin yarattığı bir sorun olmadan, radikal İslam ve terörün etkileriyle karmaşık ve çok boyutlu bir yapıya sahip kanla beslenen bir sorun olmaya doğru evriliyor. Bu süreç içinde Rusya’nın kuvvetlenmesi ve yaşanan 11 Eylül olayları sorunun Rusya Federasyonu tarafından bir terör sorununa indirgenmesine ve bu yaklaşımın kısa vadede kabul görmesine yol açtı. Rusya Federasyonu, diğer taraftan da Rusya çıkarlarına karşı ılımlı Çeçenler ile işbirliğini geliştirerek, hatta onları "demokratik seçimlerle" iktidar yaparak, ayrılıkçıların toplumsal zeminini zayıflatmak yolunda bir strateji izliyor. Önümüzdeki günlerde Federal devlet bütçesinden Çeçenya’ya ayrılacak payın arttırılması ve bölgeye yönelik Rus yatırımlarının çoğalması tüm yaşananlara rağmen, bu stratejinin başarı şansını büyütebilecektir... (1) Monica Duffy TOFT, "Indivisible Territory, Geographic Concentration and Ethnic War", Security Studies, Cilt:12, Sayı:2, Kış 20022003, s. 109. (2) Omar ASHOUR, "Security, Oil, and International Politics: The Causes of the Russo,Chechen Conflicts", Studies in Conflict and Terrorism, Cilt: 27, Sayı:2, MartNisan 2004, s.131. (3) 7 Mayıs 2000 tarihinde Çeçenya lideri Aslan Maşadov, Boyle’yi devletin hukuk işlerini yürütmekle görevlendirmiştir. (4) Mustafa ŞAHİN, Avrupa Birliği’nin Self Determinasyon Politikası, Nobel Yayıncılık, Ankara, 2000, s.120. (5) Peter BROWNFELD, "The Afganisation of Chechnya", The International Spectator, 3 Eylül 2003, s.144. (6) Katrina Vanden HEUVEL, "Putin’s War", The Nation, 27 Eylül 2004, ss. 4,5. Ç