Katalog

8 Yakın geleceğin potansiyel çekişme alanı… C S TRATEJİ Karadeniz’de kara bulutlar Dr. Nejat TARAKÇI Ege İzmir Ekonomi Üniversiteleri UAİ Bölümü [email protected] S JEOPOLİTİK DEĞİŞİMLER oğuk Savaş döneminin kapalı ve sakin denizi Karadeniz, ABD ve AB’nin enerji gereksinimlerinin giderek artması nedeniyle yeniden siyasi, askeri ve ekonomik bir çekişme alanı haline gelmiş durumda. Rusya’nın güvenlik endişelerini ciddi bir şekilde Nüfusun yüzde 8’ni oluşturan Gürcistan artıran gelişmeler, önümüzdeki on yıl içinde mahalli Ermenileri, Rusya’nın bu ülkeye yerleştiği 1828 veya bölgesel çatışmalara kadar varan sonuçlara yol yılından bu yana Rusya yanlısı bir tutum izliyorlar. açabilir. Karadeniz, konumu itibariyle, Hazar petrol (4) Rusya, ABD yanlısı politika izleyen Gürcistan ve doğal gaz bölgesi ile Avrupa arasındaki en hükümetine karşı Ermeni etnik grubunu istikrarsızlık ekonomik ve en hızlı ulaştırma ortamını sağlıyor. unsuru olarak kullanmak istiyor. AGİT kararı Soğuk Savaş bitiminde Karadeniz’de dar bir kıyı gereğince Gürcistan’daki Ermeni bölgesine bölgesine sıkışan Rusya, şimdi de, Ukrayna’nın dönmelerine izin verilen Ahıska Türkleri Ermeniler Batı’ya meyletmesi ile 2017 yılına kadar kiraladığı tarafından engelleniyor. Gürcistan Ahıska Türklerini Kırım Yarımadası ve Sivastopol bölgesinden de Ermeni etnik grubunun politik etkisini azaltmak atılma olasılığı ile karşı karşıya kaldı. Bulgaristan ve maksadıyla kullanmak istiyor. ErmenistanRusya Romanya’nın 29 Mart 2004’te NATO’ya katılması ile planı gereğince Gürcistan’daki Ermenilerin de Karadeniz’de 52 yıldan bu yana tek NATO ülkesi kullanmasını içeren bir strateji izleniyor. Bu olan Türkiye’nin pabucu dama atıldı. Gürcistan’da stratejinin nihai amacı bir yandan ABD yanlısı ABD yanlısı Saakashvili’nin Başkanlığa getirilmesi Gürcistan’ı cezalandırmak, diğer yandan da sonrasında, Rusya Gürcistan ilişkileri de gerginleşme Ermenistan’ın Karadeniz’e çıkışını sağlamak olarak ve sertleşme sürecine girdi. Rusya için yumuşak görülüyor. karın olan Karadeniz, Baltık Denizi’nde olduğu gibi Karadeniz’e kıyısı olan ve henüz bir ittifaka üye gittikçe daralan Batı çemberi nedeniyle, kısa vadede olmayan Gürcistan ve Ukrayna’nın Batı’ya entegre son derece tehlikeli jeostratejik gelişmelere sahne edilme gayretleri ve planları için Rusya ve Batı olabilir. Bu makalenin amacı, Karadeniz’deki güç arasındaki ekonomik, politik ve askeri güç mücadelesinin Türkiye’ye ve bölgemize olabilecek olumsuz etkilerini ortaya Romanyalı hava kontrol koyarak, karar vericilere destek subayı NATO sağlamaktır. tatbikatında görevli. Soğuk Savaş döneminin kapalı ve sakin denizi Karadeniz, Sovyetlerin yıkılmasının ardından yeni küresel mücadele merkezlerinden biri olmuş durumda. Rusya’yı güneyindeki Karadenizden de çevrelemek isteyen ABD, Avrupa ile Hazar enerji kaynakları arasında kalan bölgeyi kontrol etmek istiyor. mücadelesi açık ve örtülü olarak sürüyor. GÜRCİSTAN’IN ENTEGRASYONU Gürcistan’da SSCB’den kalma Rus üslerinin boşaltılması, bölgenin en ciddi sorunu olup, 1999’dan bu yana çözüm beklemektedir. Güney batı Gürcistan’daki Acara otonom bölgesindeki iki Rus üssünün boşaltılması için son görüşme Şubat 2005 ayı içinde Tiflis’te yapılmış ancak bir sonuç alınamamıştı. Nihayet 30 Mayıs 2005 tarihinde imzalanan anlaşma ile 31 Aralık 2007 tarihine kadar üslerin boşaltılması kararlaştırıldı. Diğer taraftan, Sohomi limanı ve 240 kilometre uzunluğunda bir kıyı şeridine sahip Abhazya otonom idaresinin Nisan 2005 ayı içinde kendi sektörlerindeki deniz sınırını kontrol ve gümrük denetlemesi yapmasına Gürcistan merkezi hükümeti şiddetle karşı çıkmıştır.(5) Rus yanlısı Abhazya yönetiminin Gürcistan merkezi yönetiminin denetim ve kontrolüne girmesi kısa ve orta vadede beklenmiyor. Romanya ve Bulgaristan’daki ABD askeri varlığına ilave olarak Gürcistan’daki ABD askeri varlığı da NATO faaliyetleri çerçevesinde giderek artıyor ve fonksiyonel hale geliyor. Tiflis’teki NATO irtibat bürosu Şubat 2005’te açıldı. Gürcistan’daki ABD askeri personeli, 21. Kutasi Tugayı ve 25. Batum Taburu’nun modernleşmesi için çalışıyor. ABD personeli; topçuluk, muhabere ve lojistik alanda Tiflis’in dışına intikal eden 11. Vaziani Tugayı’na da yardımlarda bulunuyor.(6) Diğer yandan Gürcistan’ın Rusya’ya olan enerji bağımlılığını azaltmak yönünde ABD destekli çalışmalar dikkati çekiyor. Gürcistan 16 petrol kuyusundan yılda 27.5 milyon ton petrol 449.5 milyon metreküp gaz üretiyor. Gürcistan’ın rezervleri 850 milyon ton petrol 400 milyar metreküp gaz olarak belirlenmiş durumda. ABD şirketi Frontera, bu ülkeye 37 milyon dolar sondaj yatırımı yaptı. Başka bir ABD şirketi Anadarko, kıta sahanlığında petrol aramayı planlıyor.(7) TürkiyeGürcistan sınır bölgesindeki deniz alanı da petrol ve doğal gaz kaynakları bakımından önem taşıyor. Bu nedenle çetin görüşme ve pazarlıklardan sonra zamanın Başbakanı Ecevit’in Moskova ziyareti sırasında 23 Haziran 1978 tarihinde imzaladığı Karadeniz’de Kıta Sahanlığının Sınırlandırılmasına Dair Anlaşma"nın Gürcistan, Romanya ve Bulgaristan tarafından da aynen onaylanması süratle sağlanmalı. Bu arada Karadeniz’in, geleceğin yakıtı olarak ümit bağlanan hidrojen bakımından da ne kadar zengin olduğunu dikkate almalıyız. ABD ve İngiltere, Gürcistan’ı Rusya’nın ekonomik 1991 sonrasında, Rusya’nın Odesa ve Sivastopol üslerini kaybetmesi, (Sivastopolu 20 yıl süre ile Ukrayna’dan kiralamıştır.) donanmasının yüzde 18.3’ ünü ve kıyı tesislerinin yarısını Ukrayna’ ya vermek zorunda kalması ve ekonomik zorluklar nedeniyle, gemilerinin önemli bir kısmını hizmet dışına çıkarması sonucunda, bu denizde "Deniz Gücü Boşluğu" meydana geldi. (1) Rusya’nın Türkiye ile kara sınırının ortadan kalkması ve Gürcistan’ın hem kara, hem de deniz sınır komşusu haline gelmesi, Gürcistan’ın Türkiye için önemini artırırken, 20. yüzyıl başından beri Karadeniz’e açılmayı milli hedef haline getiren Ermenistan’ı da yeni politikalar oluşturmaya zorluyor. İngiltere ve Norveç hariç AB ve Batı Avrupa enerji bakımından dışa bağımlıdır. AB bu bağımsızlığını azaltmak ve petrol ve gaz akışının güvenliği ve garantisi için Rusya ile ilişkilerinde yeni bir stratejiyi yürürlüğe koymuş bulunuyor. Ukrayna’da AB ve Batı, kendi yanında yer alacak bir yönetimi iktidara getirmek için savaştı ve kazandı. Böylece Hazar havzası enerji kaynaklarına 1000 kilometre daha yakınlaşmış oldu.(2) ABD ile özel ilişkiler içinde olan Romanya ve Bulgaristan’da ABD deniz ve hava üsleri kurulma aşamasında. Deniz üssü olarak Köstence düşünülüyor. (3)