Katalog

16 Putin sonrası lider adaylarından İvanov, Kafkasya’da sıcak karşılanmadı… C S TRATEJİ Hazar’a ‘ortak güç’ önerisi Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası R usya Federasyonu Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Sergey İvanov 2327 Ocak 2006 tarihleri arasında, Azerbaycan ve Ermenistan’ı kapsayan Güney Kafkasya ziyaretini gerçekleştirdi. Sergey İvanov Rusya açısından önemli bir isim ve sadece askeri çevreleri temsil etmiyor. Adının Vladimir Putin sonrası Rusya Devlet Başkanlığı için anılan birkaç aday arasında yer alması ve Rusya tarihinde aynı zamanda Başbakan Yardımcısı olan tek Savunma Bakanı olması bunun göstergesi olarak görülebilir. Daha önce Ulusal Savunma Konseyi Sekreterliği yaptığını da unutmamak gerekiyor. Ziyaret, Rusya’nın bölge ülkeleriyle ikili askeri ilişkilerini geliştirmeye katkı sağlamanın yanı sıra, Kafkasya’daki sorunların, ABD’nin bölgeye yerleşme planlarının ve İran’a yönelik muhtemel askeri harekâtın da ele alınması açısından da önemli oldu. 2006 yılının Rusya’da Ermenistan yılı, Azerbaycan’da ise Rusya yılı olarak kutlanacak olması, bu çerçevede Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan’ın Moskova’yı ziyaret etmiş olması, Putin’in Azerbaycan ziyaretinin Şubat 2006 içerisinde gerçekleşecek olması olayın başka boyutlarıdır. İvanov ziyaretinden önce, Rusya’nın Kafkasya’da bulundurduğu askeri kapasiteye ve Gürcistan’daki Rus üslerinin boşaltılması sürecine Azerbaycan’ın yaptığı itirazlara ilişkin açıklamalar yaptı. Rusya Savunma Bakanı, Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması’nı ihlal ettiklerine ilişkin suçlamaların geçersiz olduğunu, Moskova’nın anlaşmaya tam olarak uyduğunu, fakat şartların değişmesi durumunda Rusya’nın anlaşmadan ayrılma hakkının devam ettiğini vurgulamıştır. İvanov, Gürcistan’daki askeri üslerden çıkarılarak Ermenistan’a yerleştirilen askeri malzemelerin mülkiyetinin Rusya’da kalması, konusunda kimsenin endişesinin olmaması gerektiğini de ifade ederek Azerbaycan tarafının gönlünü almaya çalıştı. Rusya Savunma Bakanı İvanov, Azerbaycan ve Ermenistan ziyaretlerinde pek sıcak karşılanmadı. Azerbaycan, Gürcistan’dan boşaltılan birliklerin Ermenistan’a yerleştirilmesine tepkili. Ermeniler ise yükselen gaz fiyatlarından. İvanov’un, Hazar’da ortak askeri güç oluşturması önerisi İran’ı da ilgilendiriyor. İVANOV’UN BAKÜ ZİYARETİ 23 Ocak 2006’da İvanov’un Azerbaycan ziyareti başladı. İvanov Azerbaycan ziyareti sırasında Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Azerbaycan Başbakanı Artur Rasizade ve Azerbaycan Savunma Bakanı Sefer Ebiyev ile görüşmeler gerçekleştirdi, Rusya tarafından kullanılan Gebele’deki radar üssünü denetledi. Görüşmeler sırasında Azerbaycan ile Rusya arasındaki ilişkilerin durumu ve geliştirilme perspektifleri üzerinde duruldu, Kafkasya’da, Yakın ve Ortadoğu’daki bazı önemli gelişmeler ele alındı. 24 Ocak 2006’da gerçekleştirilen Savunma Bakanlığı’ndaki görüşmeden sonra yapılan açıklamada, askeri konularda ve özellikle uzay çalışmalarında ortaklık konusu üzerinde durulduğu vurgulandı. Rusya Savunma Bakanı İvanov, küresel güvenliğin ve terör karşıtı mücadelenin temel şartlarından birisinin bölgedeki barışın sürmesi olduğunu vurguladı. İvanov’un ziyareti öncesinde Azerbaycan’ı rahatlatma çabalarına rağmen, Ebiyev ikili görüşmede Gürcistan’dan çıkarılan Rus askeri üslerinin Ermenistan’a taşınmasından duydukları endişeyi özel olarak vurguladı ve Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali sorununun (Karabağ sorununun) çözümü konusunda Rusya’nın daha fazla çaba göstermesini istedi. Buna karşılık İvanov, üslerin taşınmasına ilişkin görüşlerini tekrarladı. Karabağ sorununa ilişkin olarak da Rusya’nın yanlı davranmadığını ve yakın vadede çabalarını belirgin şekilde artıracağını ifade etti. Ebiyev’in, "Ermenistan Azerbaycan topraklarını barışçı yöntemlerle terk etmezse biz her türlü yönteme başvurarak topraklarımızı Ermenistan işgalinden kurtarmayı düşünüyoruz" açıklaması İvanov tarafından olumlu karşılanmadı. İvanov, sorunun çözümü konusunda barışçıl yöntemler dışındaki düşüncelerin başarı şansı bulunmadığını vurguladı. İvanov, yasal altyapının bulunmasına rağmen Azerbaycan askerlerinin eğitim görmek için Rusya’ya gitmemelerine şaşırdıklarını da ifade ederek, Azerbaycan’a bu konuda fırsatlar sunmaya hazır olduklarını açıkladı. Başbakanlıktaki görüşmede, Azerbaycan Başbakanı Resizade ikili ticaretin yıllık hacminin bir milyar doları geçmiş olmasından duyduğu memnuniyeti, İvanov ise Azerbaycan’da Rusçaya özel önem verilmesi istemini dile getirdi. Putin iktidara geldikten sonra RF ve Azerbaycan yetkililerinin hemen hemen her görüşmesi sırasında RF yetkililerince Azerbaycan’da Rusçaya önem verilmesinin Rusya Savunma Bakanı vurgulanması dikkat Sergei İvanov çekiyor. 25 Ocak 2006’da İvanov ve Azerbaycan Savunma Bakanı Sefer Ebiyev Gebele radar üssünü ziyaret etti. Ziyaret sırasında İvanov, Gebele radar üssünün basında da zaman zaman yer alan özelliklerine ilişkin açıklamalar yaptı. İvanov radar üssünün, Rusya’nın hava kuvvetlerini, Hind Okyanusu’nun büyük çoğunluğunda, Asya kıtasının büyük bir kısmında, hatta Afrika’nın da bir kısmında kıtalararası balistik, taktik füzelerin tüm hareketlerini izleme kapasitesine sahip olduğunu söyledi. Üste 1400 Rusya ve 600 Azerbaycan vatandaşı çalışıyor. İvanov, 24 Ocak 2006’da Bakü’de yaptığı basın toplantısında Rusya’nın, Hazar’da ortak askeri güç kurulmasını (CASFOR) önerdiğini ve Türkmenistan haricinde (bu ülkenin tutumu netleşmedi) tüm kıyıdaş devletlerin plana sıcak baktığını açıkladı. Rus basınında konuya ilişkin olarak Moskova’da Hazar’a kıyıdaş devletlerin Savunma Bakanlarının, Dışişleri Bakanlarının ve Sınır Kuvvetler Komutanlarının katılımıyla zirve gerçekleştirilmesinin planlandığı iddiaları yer aldı. İVANOV’UN ERMENİSTAN ZİYARETİ 25 Ocak 2006’da Sergey İvanov Azerbaycan’dan Ermenistan’a hareket etti. İvanov Ermenistan’da Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan, Savunma Bakanı Serj Sarkisyan ve Genelkurmay Başkanı Mikael Arutunyan ile görüşmeler gerçekleştirdi, 102 sayılı Gümrü Askeri Üssü’nü ziyaret etti. Görüşmelerde ikili ilişkiler, Karabağ sorunu ele alındı, Karabağ sorunun çözümü sürecinde Rus barış gücünün bölgeye yerleştirilmesi olasılıkları değerlendirildi. 26 Ocak 2006’da İvanov 102 sayılı Gümrü Askeri Üssü’nü ziyaret ederek denetlemeler yaptı, durumdan memnuniyetini dile getirdi. Gürcistan’dan taşınacak askeri mühimmatı alabilme açısından gerekli hazırlıkların yapıldığını açıkladı. Aynı günlerde Rusya’nın ihraç ettiği doğalgazın fiyatını yükseltmeye çalışması nedeniyle Ermenistan’da Rusya’ya karşı tepkiler yükseliyordu. Ermenistan’daki çeşitli sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, siyasal parti yetkilileri, hatta üst düzey olmayan bazı devlet yetkilileri, Rusya’nın Ermenistan’da bedava üs bulundurduğunu, hatta üslerde tüketilen elektriğin, suyun parasının Ermenistan tarafından karşılandığını belirterek, bu şartlar altında Rusya’nın Ermenistan’a sattığı doğalgazın fiyatını yükseltmeye çalışmasının adil olmadığını dile getiriyor, ve müttefikliği sorguluyordu. Fakat genel olarak bakıldığında ErmenistanRusya ilişkilerinin, özellikle de askeri ilişkilerin yakın gelecekte zayıflaması beklenmiyor. İvanov’un Bakü’de dile getirdiği, her iki cumhuriyete dengeler gözetilmek suretiyle silah satmaya ve Azerbaycan subaylarına askeri eğitim vermeye hazır olduklarına ilişkin mesaj, Rusya’nın, ABD’nin bölgedeki askeri çabalarını karşılıksız bırakmayacağını göstermektedir.