Katalog

19 MAYIS 2019 PAZAR 19 MAYIS 3 MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN, YUNUS NADİ’YE DEMECİ CUMHURİYET’İN İLK SAYISINDA YAYIMLANDI Cumhuriyet 29 EKİM 2023 PAZAR 4 İnancım sarsılmazdı Ateşkesin kara günlerinde Cumhuriyet nadolu’ya geçmekteki amacım, Türk stanbul’dan Samsun’a giden vapur, Karadeniz’e üşmanı kesinlikle denize dökeceğimizle Paşa ile İstanbul’da pek çok kez konuşmuştuk. Anadolu’ya Türk milletinin yüksek karakterine milletinin yüksek karakterine ve sarsılmaz girerken İstanbul ufuklarına baktım. İstanbul ilgili inancım gerçekten sarsılmazdı. Çünkü geçmeleriyle birlikte kuruluşlar Akararlılık ve inancına dayanmaktı. Başka hiçbir İhalkı için ağladım, gözlerim yaşardı. Ancak bu Dgözlem, inceleme ve hesaba dayanan Cumhuriyet birbirini izlemeye başlamıştı. önlemin ülke ve milletin derin yarasına çözüm sevgili kardeşlerin kesinlikle kurtulacağına o kadar önlemlerin büyük fedakârlıklarla kahraman milletimiz Onlardan söz ettik, kısaca y dayanmaktan başka çözüm oktu kongrelerden konuştuk. Bu olamayacağı hakkında kesin inanca sahip olmuştum. emindim ki bu güven benim için avutucu oldu. tarafından uygulanması sonucu hareket ediliyordu. konularda buyurdular ki: Cumhuriyet sorarak rahatlık verici İstanbul’dan ayrılmak umhuriyet’in 7 Mayıs 1924 günü yayım- cevaplar almıştım. Altı gün zorunluluğu İstanbul’da var olan lanan ilk sayısında ulu önder Mustafa Ke- sonra Ankara’ya vardığımda kötü şartlardandı. Anadolu’ya Cmal Atatürk’ün Yunus Nadi’ye verdiği de- durumu bu güvenceyle birlikte geçmekteki amacım, Anadolu’nun meç yer almıştı. Yunus Nadi’nin sorularına ya- bulmamakla birlikte Paşa’nın nıt veren Mustafa Kemal Atatürk, Samsun’a çıortasında ve Türk milletinin - en kesin ve herkese güven kışından Milli Mücadele’nin merkezi olarakbüyük çoğunluğu içinde, Türk verici bir rahatlık içinde Ankara’nın seçilmesine kadar çok sayıda konu- milletinin yüksek karakterine ve olduğunu görmüştüm. Bu da önemli açıklamalar yapıyor: sarsılmaz kararlılık ve inancına anıları andık. Paşa da hatırladı Ankara’dan İstanbul’a gitmekte olduğumuz sıra- dayanmaktı. Bundan başka hiçbir ve açıkladı: da ilk sözlerimiz dört yıl önce geldiğimiz Ankara ile önlemin ülke ve milletin derin Evet Kuşçalı’dan çektiğiniz dört yıl önce bıraktığımız İstanbul ve bu iki şehrin yarasına çözüm olamayacağı telgrafı hatırladım. Bana şimdiki durumları üzerinde olmuştur. Bu konuda hakkında kesin inanca sahip Gazi’nin sözlerinin aslına çok sadık kalmasına özel- bazı sorular soruyordunuz. olmuştum. Onun için Samsun’a likle özenerek işte yazıyorum: Örneğin, dünyayla telsiz ayak bastığım dakikada aldığım Doğrudur, az zamanda çok aşama. Kuşku yok. İs- telgraf haberleşmesi sağlanıp ilk önlem, Samsun ve çevresine tanbulumuz güzeldir, ancak Ankaramız bütün ek- sağlanamadığından, cephane ve ait, beraberimde bulunanlara sikliklerine rağmen, daha az güzel değildir. Onu savaş gereçlerinin yeterli olup gereken emirleri vererek hemen özellikle bizler biliriz, değil mi? Ayrıca fazla olarak olmadığından, Yunan ordusunun güneye yürümek oldu. şimdi Ankara, devletimizin merkezidir de. Gerçek- durumuna dikkat çekmekten te Ankara, durumu nedeniyle, merkezi yönetim için oluşmaktaydı sanırım. Erzurum ve Sivas Kongreleri çok ilgi çekici ve güven verici bir noktadadır. Bu Sorularınızı cevapsız Ancak, ne yazık ki o günlerdeki nedenle benim kararlarım, hareketlerim ve girişim- bırakmadım değil mi? Ancak lerim üzerinde doğal olarak etkilerini göstermiştir.sağlık durumum beni on beş, doğal olarak Ankara’ya Gerçekten işe ülkenin doğusunda, doğu sınırından yirmi gün Havza kaplıcalarından gidişinizde bütün gerçekleri başladım. Sonra daha batıya gelmek zorunluluğu- yararlanmaya zorunlu kıldı. Bu anladınız. Bugün de yineleyeyim nu duydum. Sonunda Ankara’da durdum ve ülke iş- sıradaydı ki İstanbul’a çağrıldım. lerini, milletin arzusu doğrultusunda yönetmek için ki sorularınızın yalnız Artık tedaviyi sürdürmeye gerek başka yere gitmeye gerek duymadım. Türkiye’nin üçüncüsüne tam cevap vermiştim. kalmadı. İlk aşama olmak üzere ve Türk milletinin ve Türk milleti yararına işlerin Birinci ve ikinci sorunuzu da Amasya’ya hareket ettim. en sağlam savunmasının da ancak Ankara’dan ola- cevapsız bırakamazdım. Erzurum Bugüne kadar geçen zaman bileceği olaylarla da belirginleşmiştir. En zor şartlar merkezindeki telsizimizin içinde Erzurum ve Trabzonluların içinde, en az hazırlıklı olduğumuz halde en büyük çalışmaya başladığını ve her şeyin girişimleriyle yapılması darbelerin tersine çevrilebilmesinin en güçlü neden- düşmanı yenmeye yeteceğini kararlaştırılan Erzurum leri arasında Ankara’nın coğrafi yeri de vardır. söylemek suretiyle de gerçekdışı Kongresi konusunda Erzurum’la cevap vermiş olmadığımı artık Bir an olsun sarsılmadılar haberleşilmişti. Ve orada hazır şimdi onaylarsınız. Ankara’nın doğal konumu ve coğrafyasına değer bulunmak üzere Erzurum’a üzere kendisinin bana katılmasını seven bir arkadaşın eşliğinde yerlere geri döndüler. Ben Gerçekte sizin bana sorduğunuz katan bir yön daha vardır: En acı ve kötü günlerde hareketim kararlaştırılmıştı. Gerçi millet her taraftan çeşitli araçlarla zehirlenirken An- buyurmuştum. Bundan başka birkaç kişi daha olduğu halde karargâhımla ve karargâhımda telsiz telgraf merkezi yoktu. ben Sivas’ta genel bir kongre karalılar, ülke ve milletin gerçek kurtuluşuna yöne- Ankara’da kolordu komutanından İstanbul’dan Ankara’ya geldiğini kalan arkadaşlarla birlikte Ancak bunun bulunmaması, Türk milletinin yüksek karakterine yapmaya karar vermiştim. Ancak len girişim konusundaki inanç ve güvenlerini bir an kararlaştırılan yolculuğuma benim gözümde amacım için da isim ve giyecek değişikliği ve gelişinin bana bildirilmesini önce Erzurum Kongresi’nde olsun sarsmamışlardır. devam ettim. Sivas Genel ikinci derecede idi. Savaş yaparak gelmesini istemiştim. arzu ettiğini yazmıştı. Telgrafta bulunmayı ve bundan sonra Ankara’ya ilk kabul olunduğum gün, sadece bir Kongresi’ne ait bildirgeyi burada gereçleri ve cephane de yoktu Bu komutan, resmen, doğrudan adı belirtilmemiş olmakla birlikte Sivas Genel Kongresi’ni yapmayı vatandaş; milletin bir bireyiydim. Hiçbir sıfatım, kurmay subayına yazdırdım ve çok zamanlar bulunamamıştı. doğruya benim emrimde değildi. bu arkadaşın kim olabileceğini yararlı ve uygun buldum. yetkim ve unvanım yoktu. Böyle olmakla birlikte dayanmaktan başka çözüm yoktu ve bunun taslağını, tarihi anı Siz buraya gelmeden kendi Buna rağmen çağrımı soylu tahmin ettim ve onu da Amasya’da da birkaç gün kalmak Ankara ve çevresi çocuklarıyla, kadınlarıyla, yaşlı- kendinize kesinlikle bunu tahmin olmak üzere hazır bulunanlara bir özveriyle kabul etti, bir beraberinde getirmesini yazdım. larıyla birlikte Ankara şehrinden Dikmen tepesinegereği ortaya çıktı. Havza’dan teşkesin kara günlerinde Paşa ile İstanbul’da rı andık. Paşa da hatırladı ve açıkladı: edebilirdiniz. Ancak böyle imzalattırdım. Buna imza atmakta yüzbaşı üniforması ile zorlu bir Beklediğim kişiler Amasya’ya kadar bütün ovayı doldurmuş ve beni karşılamıştır.İstanbul’a çağrılmam nedeniyle pek çok kez konuşmuştuk. Anadolu’ya geç- Evet Kuşçalı’dan çektiğiniz telgrafı hatırladım. olmakla beraber çok önemli ve kararsızlık gösteren olduğunu İstasyondan hükümet dairesine kadar uzayan cadde- yolculuk yaptı ve beni buldu. geldiler. Gereken konuları çarçabuk hareket etmiştim. Ameleriyle birlikte kuruluşlar birbirini izlemeye Bana bazı sorular soruyordunuz. Örneğin, hayati saydığınız bu noktayı bana söylersem şaşmayınız. Yazılan nin iki tarafı eski Türk giysileri giymiş, bıçakları ve başlamıştı. Onlardan söz ettik, kısaca kongrelerden Samsun ve çevresi komutanına Ankara kolordu komutanının kendileriyle görüştüm. Samsun dünyayla telsiz telgraf haberleşmesi sağlanıp sormaktan bir zarar gelmezdi. bildirge Türkiye merkezlerine tabancaları ellerinde Ankara gençleriyle dolmuştu. konuştuk. Bu konularda buyurdular ki: uzun zaman için emir vermek bana çektiği bir telgrafta, beni ve Ankara komutanları geldikleri sağlanamadığından, cephane ve savaş gereçlerinin Benim ise düşmanı yenmek için Bu gençler ve onlarla birlikte bütün halk: “Yurdu ve İstanbul’dan ayrılmak zorunluluğu İstanbul’da gönderdiğim çağrıdan yeterli olup olmadığından, Yunan ordusunun du- milleti düşmandan kurtarmak için hepimiz ölmeye var olan kötü şartlarındandı. Anadolu’ya geçmek- gerekli olan kararlılık ve milli oluşmaktadır. rumuna dikkat çekmekten oluşmaktaydı sanırım. hazırız, emrinizi bekliyoruz” diye bağırıyorlardı. teki amacım, Anadolu’nun ortasında ve Türk mille- inancın varlığını gördükten Sivas çalışmaları özellikle Sorularınızı cevapsız bırakmadım değil mi? An- O zaman Ankara istasyonu yabancı subay ve as- tinin büyük çoğunluğu içinde, Türk milletinin yük- sonra cephane ve diğerlerinin öneme sahipti. Çünkü Damat cak doğal olarak Ankara’ya gidişinizde büt- kerlerinin işgali altında bulunuyordu. O güne kadar sek karakterine ve sarsılmaz kararlılık ve inancı- önce ve sonra ve her durumda Ferit Hükümeti oradan ün gerçekleri anladınız. Bugün de yineleyey- Ankaralıları ölü ve Ankara’yı bir yıkıntı alanı sanan na dayanmaktı. Bundan başka hiçbir önlemin ül- bulunacağına inancım vardı. Size düşürülmüş ve İstanbul oradanim ki sorularınızın yalnız üçüncüsüne tam cevap bu yabancılar, bu yüce gösteri karşısında ilk endişe- ke ve milletin derin yarasına çözüm olamayacağı olumlu cevap vermekte haklı Mebusan Meclisi seçiminevermiştim. Birinci ve ikinci sorunuzu da cevapsız lerini göstermekten kendilerini alamamışlardır. hakkında kesin inanca sahip olmuştum. Onun için bırakamazdım. Erzurum merkezindeki telsizimizinidim. zorunlu kılınmıştı. Paşanın Ben Ankara’yı coğrafya kitabından çok tarih- Samsun’a ayak bastığım dakikada aldığım ilk ön- çalışmaya başladığını ve her şeyin düşmanı yen- Düşmanı kesinlikle denize bu konudaki sözlerini aşağıda ten cumhuriyet merkezi olarak öğrendim. Ger- lem, Samsun ve çevresine ait, beraberimde bulu- meye yeteceğini söylemek suretiyle de gerçek dışı dökeceğimizle ilgili olan inancım yazıyorum. çekten Selçuklu yönetiminin parçalanması üzeri- nanlara gereken emirleri vererek hemen güneye yü- cevap vermiş olmadığımı artık şimdi onaylarsınız. ise gerçekten sarsılmazdı, ne Anadolu’da kurulan küçük hâkimiyetlerin adla- rümek oldu. Gerçekte sizin bana sorduğunuz telsiz telgraf İstanbul’un durumu sürekli o sağlamlığı korudu. rını okurken çeşitli beylikler arasında bir de Ankara Ancak, ne yazık ki o günlerdeki sağlık durumum merkezi yoktu. Ancak bunun bulunmaması, ben- Tokat, Sivas, Erzurum Çünkü duygularla ve hayallerle Cumhuriyetini görmüştüm. Tarih sayfalarının bana beni on beş, yirmi gün Havza kaplıcalarından ya- im gözümde amacım için ikinci derecede idi. Savaş görüşmeleri gönlümde büyük değil, gözlem, inceleme ve bir cumhuriyet merkezi olarak tanıttığı Ankara’ya rarlanmaya zorunlu kıldı. Bu sıradaydı ki İstanbul’a gereçleri ve cephane de yoktu ve çok zamanlar ilk defa geldiğim o günde gördüm ki orada geçen rahatlık uyandırdı. Anadolu’nun hesaba dayanan önlemlerin çağrıldım. Artık tedaviyi sürdürmeye gerek kalma- bulunamamıştı. Siz buraya gelmeden kendi ken- yüzyıllara rağmen hâlâ o cumhuriyet yeteneği sürü- bu temiz halkı ile -fakat halkı büyük fedakârlıklarla dı. İlk aşama olmak üzere Amasya’ya hareket et- dinize kesinlikle bunu tahmin edebilirdiniz. An- yor. Türkiye’nin hemen bütün bölgelerini gezdiğim ile diyorum, dikkat ediniz- kahraman milletimiz tarafından tim. Bugüne kadar geçen zaman içinde Erzurum ve cak böyle olmakla beraber çok önemli ve hay- ve gördüğüm için anladım ki o zaman adları cum- görüştükçe girişimimin doğruluğu uygulanması sonucu hareket Trabzonluların girişimleriyle yapılması kararlaş- atî saydığınız bu noktayı bana sormaktan bir zarar huriyet olmayan diğer yerlerin bugünkü halkı da ay- tırılan Erzurum Kongresi konusunda Erzurum’la konusundaki görüşüm her gün ediliyordu. gelmezdi. Benim ise düşmanı yenmek için gerekli nı yetenekten kesinlikle uzak değildir. haberleşilmişti. Ve orada hazır bulunmak üzere daha çok artıyordu. Yeniden Paşa’ya, Sakarya Zaferi’nden olan kararlılık ve milli inancın varlığını gördükten 7 MAYIS 1924 Erzurum’a hareketim kararlaştırılmıştı. Gerçi ben Erzurum’dan Sivas’a genel dönüşünde daha ayağının tozu İstanbul’da uyanan düşünce sonra cephane ve diğerlerinin önce ve sonra ve her Cumhuriyet Sivas’ta genel bir kongre yapmaya karar vermiştim. kongreyi açmak üzere geldiğim ile duygularını, “Bu Türk milleti durumda bulunacağına inancım vardı. Size olumlu Beni Türkiye’ye en uygun merkez Ankara olabi- Ancak önce Erzurum Kongresi’nde bulunmayı ve zaman ve bütün kongre sırasında çok büyük bir millettir, ona cevap vermekte haklı idim. leceğini düşünmeye iten ilk neden çok eskidir ve il- bundan sonra Sivas Genel Kongresi’ni yapmayı ya- yük rahatlık uyandırdı. Anadolu’nun bu temiz hal- biraz sıkıntı çektik ki, bunlar layık komutan gerekli” demiş midir. Bu noktaya ait düşüncelerim her İstanbul’da Düşmanı kesinlikle denize dökeceğimizle ilgi- rarlı ve uygun buldum. kı ile -fakat halkı ile diyorum, dikkat ediniz- görüş- bulunduğum dönemlerde - hayatımın çok az günle- artık bilinmiş şeylerdir. Ancakli olan inancım ise gerçekten sarsılmazdı, sürekli o olduğunu hatırlattım. Bütün Amasya’da da birkaç gün kalmak gereği orta- tükçe girişimimin doğruluğu konusundaki görüşüm ri İstanbul’da geçmiştir - uyanmıştır. Özellikle ge- her şeye rağmen memnunduk,sağlamlığı korudu. Çünkü duygularla ve hayaller o kanlı savaşlar ve milletin o- ya çıktı. Havza’dan İstanbul’a çağrılmam nedeniy- her gün daha çok artıyordu. Yeniden Erzurum’dan nel savaştan sonra girdiğimiz Ateşkes günlerin- le değil, gözlem, inceleme ve hesaba dayanan ön- çünkü İstanbul’u milletvekili zamanki coşkusu ve yüce kararı le çarçabuk hareket etmiştim. Samsun ve çevresi ko- Sivas’a Genel Kongre’yi açmak üzere geldiğim za- de İstanbul sokaklarını dolduran yabancı süngüle- lemlerin büyük fedakârlıklarla kahraman milletimiz seçimine zorlamıştı. Yalnız aşama aşama göz önünden mutanına uzun zaman için emir vermek üzere ken- man ve bütün kongre sırasında biraz sıkıntı çek- ri, Boğaziçi’nin sularını karartan düşman zırhlıla- tarafından uygulanması sonucu hareket ediliyordu. benim unutamayacağım üzücü geçmeye başladı. Gözleri disinin bana katılmasını buyurmuştum. Bundan baş- tik ki, bunlar artık bilinmiş şeylerdir. Ancak her şe- rı bu düşüncelerimi sabit düşünce durumuna getir- Paşa’ya, Sakarya Zaferi’nden dönüşünde daha bir başarısızlık olmuştur. Doğal ufka dönük bir süre dalgın ka Ankara’da Kolordu Komutanına da isim ve giye- ye rağmen memnunduk, çünkü İstanbul’u milletve- ayağının tozu ile duygularını, “Bu Türk milleti çok di ve artık hiçbir kişiye hiçbir fikre ve hiçbir progra- olarak bilginiz olmuştur ki Sivas’ta durduktan sonra Paşa anlattı: cek değişikliği yaparak gelmesini istemiştim. Bu ko- kili seçimine zorlamıştı. Yalnız benim unutamaya- büyük bir millettir, ona layık komutan gerekli” de- ma en küçük biçimde ilgi göstermeksizin bu boğucu bulunduğum sıralarda İstanbul’dan Gerçekten öyledir. Afyon, kesin mutan, resmen, doğrudan doğruya benim emrimde cağım üzücü bir başarısızlık olmuştur. Doğal ola- miş olduğunu hatırlattım. Bütün o kanlı savaşlar ve havadan çıkmak konusundaki dünyaca bilinen kara- gönderilen İstanbul Hükümeti’nin sonucu sağlamada çok hesaplı değildi. Buna rağmen çağrımı soylu bir özveriyle ka- rak bilginiz olmuştur ki Sivas’ta bulunduğum sıra- milletin o zamanki coşkusu ve yüce kararı aşama rımı verdim. Deniz İşleri Bakanı (Bahriyeaşama göz önünden geçmeye başladı. Gözleri ufka ve belki bu bakımdan daha bul etti, bir yüzbaşı üniforması ile zorlu bir yolculuk larda İstanbul’dan gönderilen İstanbul Hükümeti’nin Beni İstanbul’dan Samsun’a götüren vapur, dönük bir süre dalgın durduktan sonra Paşa anlattı: Nazırı) ile Amasya’da bir protokol büyük harekete sahne olmuş yaptı ve beni buldu. Ankara kolordu komutanının Deniz İşleri Bakanı (Bahriye Nazırı) ile Amasya’da Boğaziçi’ni arkada bırakıp Karadeniz’e girerken İs- Gerçekten öyledir. Afyon, kesin sonucu sağlamada bana çektiği bir telgrafta, beni seven bir arkadaşın bir protokol imzaladık. O protokolün içeriği arasında ise de Sakarya’nın değer ve imzaladık. O protokolün içeriği tanbul ufuklarına baktım. Orada her çeşit savunma çok hesaplı ve belki bu bakımdan daha büyük eşliğinde birkaç kişi daha olduğu hâlde İstanbul’dan asıl olarak şu vardı: büyüklüğü hiçbir zaman eksilmez. yasaklanmış, kalp ve vicdanları kan ağlayan, beyin- arasında asıl olarak şu vardı: harekete sahne olmuş ise de Sakarya’nın değer Ankara’ya geldiğini ve gelişinin bana bildirilmesini “Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da açılışının leri yanan İstanbul halkı için ağladım, gözlerim ya- Gerçi Sakarya da hesapsız bir “Mebusan Meclisi’nin ve büyüklüğü hiçbir zaman eksilmez. Gerçi Sa- arzu ettiğini yazmıştı. Telgrafta adı belirtilmemiş ol- felâkete neden olacağı gerçeğini İstanbul Deniz İşleri şardı. Ancak bu sevgili kardeşlerin kesinlikle kur- meydan savaşı değildi. Ancak İstanbul’da açılışının felakete karya da hesapsız bir meydan savaşı değildi. An- tulacağına o kadar emindim ki bu güven benim için makla birlikte bu arkadaşın kim olabileceğini tahmin Bakanı kabul etmiştir. Meclisin Anadolu’da uy- bunun hesabı yalnız kocaman neden olacağı gerçeğini cak bunun hesabı yalnız kocaman milletimizin onur ettim ve onu da beraberinde getirmesini yazdım. gun bir yerde açılışını sağlamaya çalışacaktır. Bun- avutucu oldu. milletimizin onur ve yüceliğine İstanbul Deniz İşleri Bakanı ve yüceliğine dayandırılmıştı. Millet , kendisinde Beklediğim kişiler Amasya’ya geldiler. Gereken da başarılı olmazsa kendisi kesinlikle bakanlıktan Bundan sonraki girişimler ve olaylar hemen he- dayandırılmıştı. Millet, kendisinde kabul etmiştir. Meclis’in varlığına emin bulunduğumuz bu onur ve yüceliği men hepinizce bilinmektedir. Sanıyorum. Bunun- konuları kendileriyle görüştüm. Samsun ve Anka- ayrılacak ve bütün kabinenin görevden ayrılmasını varlığına emin bulunduğumuz Anadolu’da uygun bir yerde fazlasıyla gösterdi. Büyük Millet Meclisi’nin verdiği la birlikte İstanbul’dan ayrıldığım günle birlikte, o ra komutanları geldikleri yerlere geri döndüler. Ben sağlamaya çalışacaktır.” bu onur ve yüceliği fazlasıyla açılışını sağlamaya çalışacaktır. yetkilerle donatılmış Başkomutan, bir iki bildirge günden bugüne kadar ortaya çıkan olayların yazıl- karargâhımla ve karargâhımda kalan arkadaşlarla İşte bu olmamıştır. Bu görüşümün doğruluğunu gösterdi. Büyük Millet Meclisi’nin Bunda başarılı olmazsa ile millete durumu ve görevleri hatırlattı. Bu bildi- mış ve korunmuş olan belgelerini düzenleyerek anı- birlikte kararlaştırılan yolculuğuma devam ettim. Si- yazık ki hemen hiç kimseye onaylattıramadım. verdiği yetkilerle donatılmış kendisi kesinlikle bakanlıktan ri bütün bir milleti, bütün bir hükümet kuruluşunu larımı yazmayı düşünüyorum. Bunu yapmayı gele- vas Genel Kongresi’ne ait bildirgeyi burada Kurmay İnsanlar gariptir. Bazen en akıllılarının bile, ger- Başkomutan, bir iki bildirge ayrılacak ve bütün kabinenin ayaklandırmaya yetti. O zaman her taraftan koşuldu cek nesil için, Türk Cumhuriyeti tarihi için bir gö- subayına yazdırdım ve bunun taslağını, tarihi anı ol- çeklerin sadeliği karşısında görüşleri boşa gider. ile millete durumu ve görevleri görevden ayrılmasını sağlamayave ancak böylelikledir ki Sakarya’da Türk tarihinin rev olarak kabul ediyorum. Bilirsiniz ki, herhangi İstanbul’un 16 Mart’ta işgalinden sonra, mak üzere hazır bulunanlara imzalattırdım. Buna im- hârikası ortaya çıktı. hatırlattı. Bu bildiri bütün bir Anadolu’ya geçerken Kocaeli Yarımadası içinde;çalışacaktır.” bir tarihi elimize aldığımız zaman onun gerçeğe uy- za atmakta kararsızlık gösteren olduğunu söylersem Kuşçalı’da rastladığım gezici bir telgraf merkezi ara- Paşa’ya Sakarya’dan önce millete, “Düşmanmilleti, bütün bir hükümet gun olup olmadığına inanmak için dayandığı kay- İşte bu olmamıştır. Bu şaşmayınız. Yazılan bildirge Türkiye merkezlerine cılığıyla o zaman Ankara’da bulunan Paşa ile haber- yurdun namus ocağında boğulacaktır” demiş ol- naklar ve belgeler araştırılır. Bizim şimdiye kadar kuruluşunu ayaklandırmaya yetti. görüşümün doğruluğunu gönderdiğim çağrıdan oluşmaktadır. leşmiş, kendilerine bazı sorular sorarak rahatlık ve- duğunu hatırlattık. doğru bir ulusal tarihe sahip olamayışımızın nede- Sivas çalışmaları özellikle öneme sahipti. Çünkü Da- O zaman her taraftan koşuldu ve yazık ki hemen hiç kimseye rici cevaplar almıştım. Altı gün sonra Ankara’ya var- ni tarihlerimizin, belgeye dayanmaktan çok, ya bir- Evet öyle demiştik. Çünkü öyle olacaktı. Bunun mat Ferit Hükümeti oradan düşürülmüş ve İstanbul ancak böylelikledir ki Sakarya’da onaylattıramadım. İnsanlar dığımda durumu bu güvenceyle birlikte bulmamak- takım övücü veya birtakım kendini beğenmişlerin oradan Mebusan Meclisi seçimine zorunlu kılınmıştı. başka çeşidini, düşünmek bile bizlere göre ve Türk Türk tarihinin harikası ortaya gariptir. Bazen en akıllılarının la birlikte Paşa’nın en kesin ve herkese güven veri- Paşanın bu konudaki sözlerini aşağıda yazıyorum. gerçek ve mantık dışı sözlerinden başka kaynak bu- milletine göre imkânsızdı. çıktı. bile, gerçeklerin sadeliği ci bir rahatlık içinde olduğunu görmüştüm. Bu anıla- Tokat, Sivas, Erzurum görüşmeleri gönlümde bü- lamamak talihsizliğidir. Cumhuriyet, 7 Mayıs 1924, s.1 Paşa’ya Sakarya’dan önce karşısında görüşleri boşa gider. millete, “Düşman yurdun İstanbul’un 16 Mart’ta namus ocağında boğulacaktır” işgalinden sonra, Anadolu’ya demiş olduğunu hatırlattık. geçerken Kocaeli Yarımadası Evet öyle demiştik. Çünkü öyle içinde, Kuşçalı’da rastladığım olacaktı. Bunun başka çeşidini, gezici bir telgraf merkezi düşünmek bile bizlere göre ve aracılığıyla o zaman Ankara’da Türk milletine göre imkânsızdı. bulunan Paşa ile haberleşmiş, Cumhuriyet, 7 Mayıs 1924, S.1 kendilerine bazı sorular