Katalog

29EKIM0203 26.10.2013 02:56 Page 1 2 HABER Salı 30 Ekim 1923 HAKİKAT GAZETESİ YENİ ANAYASA’NIN İLK MADDESİ: ‘HAKİMİYET KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR’ B üyük Millet Meclisi, son bir haftayı art arda gelen istifalar, olağanüstü toplantılar, beklenmedik kararlar ve nihayet istifalar nedeniyle doğan hükümet buhranına çare aramakla geçirdi. Ateşli tartışmalar eşliğinde listeler hazırlanıp adaylar gösterildi, nafile seçimler yapıldı. Sonunda duruma, Reis Paşa el koydu. Herkes Gazi Mustafa Kemal Paşa'dan krizi çözecek bir hükümet listesi beklerken, O, akşamdan hazırladığı anayasa değişiklik paketini ortaya çıkardı. Bu paketin ilk maddesinde yeni rejimin ismi yazılıydı: "Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir. Türkiye devletinin hükümet şekli Cumhuriyet'tir." Devletin şeklini temelinden değiştiren bu değişikliğin peşinden, cumhurreisliği oylaması yapıldı ve Gazi Mustafa Kemal Pa Cumhuriyet ilan edildi şa, toplantıya katılan mebusların tamamının oyunu alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk reisicumhuru seçildi. ‘Bir saat verin, çözeyim’ Türkiye'nin kaderini değiştiren gün, Halk Fırkası’nın sabahki grup toplantısı ile başladı. Gündemde, istifa eden Fethi Bey Hükümeti’nin yerine teklif olunacak vekillerin listesi vardı. Uzun münakaşaların ardından Gazi Paşa’nın Fırka Reisi sıfatıyla fikrinin öğrenilmesi hususundaki talep kabul edildi. Reis Paşa'nın, kendisiyle görüşen mebuslara, "Bana bir saat müsaade buyurun, bu krizi çözeyim" dediği söylendi. Halk Fırkası grubu, saat 13.30'da tekrar toplandı. Gazi Mustafa Kemal Paşa bir konuşma yaptı ve buhranın çözümü için yeni kabine teşkilinden ziyade, 6 maddelik bir Anayasa değişikliği teklif etti. Bu maddelerin esası, Türkiye devletinin hükümet şeklinin cumhuriyet olduğu ve başvekili reisicumhurun seçeceği hususuydu. Doğan çocuğun adı Lehte ve aleyhte konuşan mebusların uzun münakaşalarının ardından kürsüye gelen Malatya Mebusu İsmet Paşa, "Bütün dünya, bizim burada bir hükümet şeklini konuştuğumuzu biliyor" dedi. İsmet Paşa'dan sonra söz alan İstanbul Mebusu Abdurrahman Şeref Bey sözlerini, "‘Doğan çocuğun adı Cumhuriyet’tir. Ama bu ad kimilerine hoş gelmezmiş, varsın gelmesin" diyerek tamamladı. Bu konuşmadan sonra grup, Anayasa değişikliğini oylayıp kabul etti. Teklif hemen ardından bir saat içinde Anayasa Komisyonu'nda kabul edilip "acilen görüşülmesi" talebiyle Meclis Genel Kurulu'na getirildi. Saat 18'de Meclis Genel Kurulu, İsmet Bey’in başkanlığında Anayasa gündemiyle toplandı. Maddelerin müzakeresine başlandı. Saat 20.30'da müzakereler kesilerek oylamaya geçildi. ‘Yaşasın Cumhuriyet’ Muhalif mebuslarının Genel Kurul'a gelmedikleri dikkati çekti. 286 üyeli Meclis'te 149 mebus vardı. Çoğunluk sağlanmasının riskli olduğu anlaşılınca, daha önce Meclis'e gelmemiş 9 derhal çağrılıp yemin ettirildi. Oylama neticesinde, Anayasa değişikliği 158 âzânın 158 oyuyla ka bul edildi. Oylama neticesi açıklanınca şair Mehmed Emin Bey bir konuşma yaptı ve bu heyecanlı nutkun sonunda bütün Meclis âzâsı hep bir ağızdan ayakta üç defa “Yaşasın Cumhuriyet” diye haykırdı. Oybirliği ile Cumhuriyet ilan edildikten 15 dakika sonra da Reisicumhur’un seçilmesi hakkındaki teklif kabul edilerek derhal gizli oy ile seçime başlandı. Âzânın tasnifi neticesinde, seçime katılan 158 mebusun tamamının Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya oy verdikleri anlaşıldı. Şiddetli alkışlar eşliğinde kürsüye gelen Gazi Mustafa Kemal Paşa reisicumhur olarak ilk nutkunu verdi. Daha sora da 21.00'de Meclis Riyaset odasında tebrikleri kabul etti. Gece 9'dan sonra aldığımız haberler SON DAKİKA Dün gece Büyük Millet Meclisi’nin toplantısından sonra Gazi Paşa hazretleri riyaset odasında bir müddet mebusların tebriklerini kabul buyurmuşlardır. Reisicumhur, saat dokuz buçuğu beş geçe, yanlarında İsmet Paşa hazretleri olduğu halde otomobillerine binerek Çankaya'ya gitmek üzere Meclis'ten ayrılmışlardır. O esnada, Büyük Millet Meclisi önünde biriken kalabalık bir halk kitlesi, Reisicumhurumuzu saygıyla selamlamıştır. Diğer taraftan Muhafız Taburu’na mensup 20 kişilik bir askeri müfreze, silah atarak Reisicumhur’u selamlamıştır. Ankara'da silah sesleri gece yarısına kadar devam etmiş, istasyonda havai fişekler atılmıştır. On binlerce halk sokaklarda Cumhuriyet lehinde nümayiş yapmaktadır. Müjdeli haber İstanbul'a Müdafaai Milliye Vekaleti’nden gelmiş, yeni Cumhuriyet’in yüz bir pare top atışıyla ilanı ve Reisicumhur’un selamının tebliği bildirilmiştir. Bu emir, gece saat on ikide Selimiye’den atılan yüz bir pare topla tatbik edilmiştir. Halk, top gürültüleri arasında derin uykularından uyanarak heyecana düşmüş, hatta bazıları uykulu gözlerle ne olup bittiğini anlamak üzere sokağa fırlamışlardır. İzmir'de de Cumhuriyet, dün gece yarısı kaleden atılan toplarla ilan edilmiş ve kutlanmıştır. Cumhuriyet'in şerefine bugün ve yarın yurt sathında tatil ilan edilmiştir. İSMET PAŞA BAŞVEKİL OLUYOR Yeni Reisicumhurumuz Mustafa Kemal Paşa Hazretleri, yeni hükümetin teşkili vazifesini Hariciye Vekaleti’nden istifa eden İsmet Paşa Hazretleri'ne teklif etmişlerdir. İsmet Paşa Hazretleri bu teklifi ve hükümetin teşkili vazifesini kabul eylemişlerdir. Bu durum dün akşam son saatte vaki olduğundan, İsmet Paşa Hazretleri'nin yeni hükümette kendileri ile teşriki mesai etmek üzere hangi arkadaşlara müracaat etmeyi istediklerine dair hakiki ve kesin malumat alamadık. Şimdiki halde tahminen söyleyebileceğimiz şeyler olmak üzere, Fevzi Paşa Hazretleri'nin, Sivas Mebusu Muammer Bey'in, sabık Müdafaai Milliye Vekili Kazım Paşa’nın, Aydın Mebusu Zekai, Kastamonu Mebusu Yusuf Kemal, Diyarbekir Mebusu Feyzi, İzmir Mebusu Necati beylerin ve Ali Fuad Paşa’nın yeni tertipte düşünüldüğünü söyleyebiliriz. Fakat ne de olsa bunlar şimdiki halde düşünce derecesinde olup hakiki vaziyet ancak bugün tespit edilebilecektir.