Katalog

MUSTAFA KEMAL GÖREVDEN ALINMAK İSTENİYOR İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiseri Calthorpe, Mustafa Kemal’in Samsun’daki faaliyetlerinden duyduğu rahatsızlık üzerine İstanbul Hükümeti’ne aşağıdaki notayı sundu: İngiltere Yüksek Komiserliği İstanbul, 8 Haziran 1919 Hariciye Nazırı’na Ekselansları, 1 Samsun sancağından, bazı kötü niyetli şahısların kargaşaya sebep oldukları ve sıkıntı yarattıklarına dair rahatsız edici haberler aldığımı zatı âlinizin bilgisine sunmaktan şeref duyuyorum. 2 Mustafa Kemal Paşa’nın bu harekette başrolü oynadığı bildirilmektedir. 3 Bu bakımdan Karadeniz Kuvvei Askeriyesi başkumandanı tarafından Osmanlı Harbiye Nezareti’ne Mustafa Kemal’in görevinden alınması talimatı gönderilmiştir. 4 Zatı âlinizin dikkatini, dahilde özellikle ırkçı ve dini mahiyet kazanan kargaşalardan doğacak çok vahim sonuçlar üzerine çekmek istiyorum. 5 Bu sebeple ilgili bütün sivil görevlilere, görevli oldukları bölgelerde herhangi bir sorun çıktığı takdirde şahsi olarak sorumlu tutulacakları hususunda derhal talimat verilmesini talep ediyorum. 6 Ayrıca, Samsun bölgesindeki durumdan yakinen bilgilendirilmek istiyorum. Yüksek Komiser Calthorpe Calthorpe’un bu mektubu İstanbul Hükümeti’nde yansımasını buldu. Hariciye Nazır Vekili hemen ertesi gün, Dahiliye Nezareti’ne acilen iletilmek üzere bir yazı yazarak Sir Arthur Calthorpe’un Samsun’dan aldığı istihbarattan ve taleplerinden bahsetti. Vekil bu konuda bir inceleme yaptırılarak sonuçlarından kendisinin de haberdar edilmesini rica ediyordu. Aynı gün Dahiliye Nezareti Trabzon ve Sivas vilayetleri ile Canik Mutasarrıflığı’na ilgili konudan bahsederek, bölgedeki kargaşa hakkında hükümetin dikkatinin çekildiğini bildiriyor, bu gibi olaylar gerçekten var ise nerelerde, ne gibi hazırlıklara, ne suretle teşebbüs edildiğinin tespit edilmesini istiyor ve Osmanlı siyasetinin toparlanmaya yüz tuttuğu şu mühim günlerde hükümeti güç durumda bırakacak teşebbüslere “zinhar meydan ve imkân” bırakılmamasını ehemmiyetle tavsiye ediyordu. Mondros Mütarekesi’nden itibaren İtilaf Devletleri adına İstanbul’da bulunan İngiliz Yüksek Komiseri Arthur Calthorpe. Müdafaai Hukuk Cemiyeti’nin bir şubesi kurulduğu haberi, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin kurulduğu haberi, İzmir’in işgalini protesto için İstanbul’da düzenlenen miting haberleri birbirini takip etti. Mustafa Kemal’in karargâhı, bir bakıma tüm ülkeden gelen haberlerin toplandığı bir merkez gibi çalışıyor, tüm komutanlıklarla irtibat kuruluyor, telgraflar geliyor, telgraflar gidiyordu. Mustafa Kemal toplanan tüm bu haberleri ve gelişmeleri değerlendiriyor, ülke genelinde kolordu komutanlarıyla haberleşiyor, Ege’de, Trakya’da alınması gereken önlemlerle ilgili olarak gerekli kişilere görüşüyor, onlara İzmir’in işgalinin ardından yayılan düşman işgalini protesto etmek için büyük ve heyecanlı mitingler yapılmasını, büyük devletlerin temsilcileri ile İstanbul Hükümeti’ne telgraflar çekilmesini telkin ediyordu. 72 Anadolu’daki direniş hareketini durdurması için görevlendirilen Mustafa Kemal’in, Samsun’a ayak bastığı andan itibaren tam tersi bir yönde hareketlerde bulunması tabii ki dikkatlerden kaçmamıştı. İngiliz İstihbarat Teşkilatı, Anadolu’ya geldiği ilk günden beri Mustafa Kemal’i izlemeye almıştı. Yüzbaşı L.H. Hurst, Mustafa Kemal’in bölgedeki eylemlerini İstanbul’a bildiriyor, bu hareketlerin Anadolu’da bir örgütlenme yaratmaya yönelik olduğu düşüncesini iletiyordu. Bunun üzerine 6 Haziran 1919 günü Karadeniz İşgal Ordusu Başkomutanı General Milne, hükümete bir yazı yollayarak Mustafa Kemal ve yanındakilerin derhal İstanbul’a çağrılmasını istedi. Bundan iki gün sonra da, Calthorpe aynı talebi yineledi. Bunun üzerine Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Mustafa Kemal’e İstanbul’a dön mesi için bir çağrı yolladı. Ancak bu çağrıya karşılık Mustafa Kemal, çağrının nedenini soran bir karşı cevap gönderdi. Bu yazışma, İstanbul hükümeti ile Mustafa Kemal arasında başlayacak uzun bir diyaloğun da başlangıcıydı. İstanbul hükümeti, Mustafa Kemal’in seyahatinin “Avrupa kamuoyu tarafından hoş karşılanmadığı” şeklindeki açıklamayla birlikte ısrarlı bir şekilde onu İstanbul’a geri çağıracak, Mustafa Kemal ise zaman kazanmak için her seferinde bir başka gerekçe öne sürerek bu çağrıları geri çevirecekti. 12 Haziran günü İstanbul gazeteleri Mustafa Kemal’in görevden alındığını yazdıysa da, henüz İstanbul’dan kesin bir emir almamış olan Mustafa Kemal, Anadolu’da kıvılcımlanan direnişin örgütlü bir Milli Mücadele’ye dönüştürülmesi için giriştiği çabaları giderek artan bir şevkle sürdürecekti.