Katalog

yalılar) Cemiyeti’ni kurmuşlardı. Cemiyet başkanlığına Âyan Meclisi Başkanı Rıfat, üyeliklere eski Dışişleri Bakanı Nabi, Bayındırlık Bakanı Ali Münif, eski Halep Milletvekili Ali Cenani ve eski elçilerden Rüstem Beyler getirilmişti. Ancak bu kurucuların çoğu değişik bahanelerle tutuklanacak ya da sürülecek, cemiyetin faaliyet alanı ise 2. Ordu komutanlığına atanan Mersinli Cemal Paşa’nın çabalarıyla, “Kilikya” olarak anılan İçel, Maraş, Ayıntab, Antakya, İskenderun, Beylan ve Reyhaniye’yi kapsayacak şekilde genişletilecekti. Bununla birlikte cemiyetin adı da Kilikyalılar Cemiyeti olarak değiştirilecekti. Karadeniz Bölgesi’ndeki ilk örgütlenme ise, Trabzon ve Havalisi Ademi Merkeziyet Cemiyeti ile başlamıştı. Kurucuları arasında Şatırzade Hasan Hicabi, Derviş Kaptanzade Necati, Muhsinpaşazade Edhem, Süleyman Sudi ve Mehmed Kâmil Bey gibi isimlerin bulunduğu cemiyetin merkezi olarak İstanbul seçilmiş, bir süre sonra kuruculardan Nazmi Nuri Bey’in girişimleriyle Of ve Rize’de de birer şube açılmıştı. Ancak bu örgüt etkinliğini çok fazla sürdüremeyecekti. Aynı bölgede 12 Şubat 1919’da kurulan Trabzon Muhafazai Hukukı Milliye Cemiyeti, Karadeniz’deki örgütlerin en güç lülerinden biriydi. Karadeniz’i Anadolu’ya ve İran’a bağlayan ticaret yolu üzerinde bulunan Trabzon, I. Dünya Savaşı sırasında Rus işgaline uğrayarak ağır bir yıkım yaşamıştı. Ayrıca Trabzon ve çevresindeki Ermenilerle Rumlar, Mondros Mütarekesi ile birlikte ayrılıkçı eylemlere başlamışlardı. Bu ortamda kurulan cemiyetin başkanlığına Trabzon Belediye Reisi Barutçuzade Ahmed Bey getirilmiş, cemiyetin sözcülüğünü ise Ahmed Bey’in oğlu Faik Ahmed (Barutçu) Bey tarafından çıkartılan İstikbal gazetesi üstlenmişti. İlk kongresini 23 Şubat 1919’da toplayan Trabzon Muhafazai Hukukı Milliye Cemiyeti kısa süre içinde Trabzon’un kazalarında, ayrıca Ordu, Rize ve Giresun’da örgütlenmeye gitmişti. 28 Mayıs 1919’da yeni bir kongre toplayan örgüt, Vilayatı Şarkiye Müdafaai Hukukı Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi’ne başvurarak ortak bir kongre toplanması çağrısında bulunmayı kararlaştırmıştı. Başlangıçta daha çok siyasi amaçlar güden ve diplomatik çözümler aramak amacıyla kurulan bu cemiyetler, İtilaf Devletleri’nin birbiri ardına işgallere girişmesi üzerine sivil yapılarından yavaş yavaş sıyrılacak ve memleketi savunmak için askeri çözümler üretme yoluna gideceklerdi. Üstte İstikbal gazetesi sahibi Faik Ahmet (Barutçu) Bey. Altta Kilikyalılar Cemiyeti’nin merkezi olan Adana’dan bir görünüm. 53