Katalog

Cumhuriyet g a z e t e s i n i n 75. YIL p a r a s ı z a r m a ğ a n ı d ı r 29 EKİM 1998 PERSEMBE Birind Dünya Savaşı'ndan Cutnhuriyet'e 1914'tebaşlayıpl918'de sona eren Birind Dünya Savaşı, eski deyimle "Harbi umumî" ya da "Cihan Harbi", aslında Avrupalı bir savaş; deyim yerindeyse, Avrupa 'nın bir "iç savaş "ı durumunda. Ne var ki, kıtayı baştan başa tutuştururken dünya çapında da değişikliklere yol açar: Başta, Avrupa 'nın yeryüzündeki üstünlüğünü yitirerek yerini başkalarına bırakıp ikinci sıraya geçmesi geliyor Dünya kapitalizminin ağababaları, Birleşik Amerika ile Japonya dır artık. îki büyükyeniliği daha var savaşın: îlk sosyalist devrim, 1917 de, onun da hazırladığı ortamda doğdu; sonra biz Türkler, bir imparatorluk yitirdik o savaşta ve onun hemen ertesinde de emperyalizme ve işbirlikçilerine karşı verdiğimiz bir mücadelenin arkası sıra, küllerimizden tekrar doğduk. 1923 Devrimi, Birind Dünya Savaşı 'nın çocuğudur. Bu büyük savaşı, kaynakları, gelişmesi ve sonuçlarıyla Server Tanilli'nin akıcı kaleminden okuyacaksınız. 1923Devrimi'nin 75'inci Yıldönümü Cumhunyefın 75 yıldonumunukutluyoruz Yetmış yıl once bugun, 29 Ekım 1923 sabahı, Büyuk Mıllet Meclısi toplandı llk ^özü alan Ânayasa Komısyonu Başkanı \untıs Nadi şunlan soyledı "Arkadaşlar; Birinci Turkı\e Büyuk Mfllet Meclisı, Teşkılatı Esasiye ile şarkta yeni ve mühim bir devlet kurmuştur. Teşkilatı Esasiye Kanununun (Anavasanını binnci maddesine bir fikra ilave edıvoruz: Türkiye devletinin şeklı hukumeti cumhuriyettir." 29 ekım sabahı anavasava eklenen bır fık rayla Cumhunyet rejımı gerçekleşmıştı Ancak hıçbrr devnm bır günde gerçekleşemez "Aydınlanma De\Tİmi"nın Turkıye'ye vansıması. ne bır gunde. ne bır ayda, ne bır yılda oldu, 1 ^89'dan ben toplum Batı dan esen ruzgârlarla sarsılıyordu Avrupa "Lç R" dıye anabıleceğımız "RönesansReformRe\olüsyon"la buyuk bır değışımı yaşamıştı, kulun bıreye donuşmesi, siyasal ıktıdar dav anağının gokten alınıp yere ındınlmesı. dın ile devlet ışlennm aynlması ozgurluklervn benımsenmesı ve demokrasının kurulması kolay olmamıştı 1789'da devnmını >apan Fransa, 19'uncu yuzyıl boyunca cunriıuriyetimparatorluk krallık gelgıtlennde çalkalanmıştı Turkıye 'de 29 Ekım 1923 'ten once Aydınlanma devnmının gebelık sancılannı yaşa mıştır Ancak 1923'ten sonra da hıçbır şey kolay olmayacaktı Tanhm, değışımın v e devnmın doğası budur 1923 Devnmrnın en kısa tanımı, "Anadolu'da \vdınlanma'nın gerçekleşmesidir" dıye yapılabıhr Atatürk. "Medeniyet öyle bir ateştir ki ona bigâne olanlan yakar" demışn, 1923 bır uygarlık de\Timıdır 1923'u yalnız sıyaset, askerhk, toplumbılım ve ekonomı açısından ele almak, yuzeysellık demektır Felsefe tanhının ıçınde Cumhunyet de\nmmın anlamını aramak gerekır, Anadolu'da dınsel felsefeyı aşarak aklın felsefesıne geçmek kolay olrnamıştır 75 yıldan ben bu yolda çalkalanmalar suruyor • Asken zaferden sonra Büyuk Mıllet Meclısı'nın Cumhunyetı ılan etmesı, Turkıye'nın geleceğınde yazgısını saptayacak bır karan vennesıdır Bu erken bır karar mıydı9 Turkıye'de Cumhunyet, sanayı devnmınden once kurulmuştur 1923'tebu karan \erecek bır Meclıs vardı, ama halk kesımınde Cumhunyet fıknnın tabanıhangı oranda oluşmuştu0 Bu soru artık aşılmıştır 70 vılın çalkalanmalannda, ne padışahlık gen gelebıldı, ne hılafet1 Sozgelımı Fransa'da. Yunanıstan'da \e benzerlennde krallık gen dönebılmıştır, Turkıye'mn Cumhunyet tanhmde boyle bır gelgıt yok Ancak laıklığm yerle^mesı ve demokratikleşmenuı gerçekleşmesı ıçın gereklı sureç butun dunyada olduğu gıbı kımı zaman sertleşerek kımı zaman yumuşayarak suruyor Bu sürecm başanyla noktalanması. Turkıye'mn dırlık ve düzenlığı ıçın kaçınılmaz bır amaçtır * Cumhunyet, Cumhunyetdevnmıyle bırlıkte kuruldu, gazetemızın adını da Ataturk koydu Bu tanhsel olgu, onurumuzdur ^dında cumhunyet ya da demokrası sözcuklen bulunan nıce ülkenın çağdaş anlamında demokrası ya da cumhunyet olmadığı bılınen bırşeydır tnsanhk durmadan ılerhvor, halkın halk tarafindan halk ıçın vönetımı, yeni ıçenkler. zengınlıkler dennlıklerkazanıyor CumhunyetımızınkurucusuMustafa Kemal Ataturk'un geleceğe ınsanlığa, uygarlığa bakış açısı. sureklı değışımm rayına oturmakta ve bılımı gerçek yol gostencı savmaktadır Cumhunyetımızı dunyanın en ılen demokrasısme donüşturmek hedefı onumuzde duruyor Bu hedef, durağan değıl, dev mgendır 1923Devnmı buhedefedoğrugıdenvollann uA>dınianması" ıçın yapıldı O vollan karartarak dev nmı saptıracak bır sı> asal bağnazlık ortamı yaratmak ıstev enler, başan kazanamav acaklardır, polıtıka >aşamınm gelgıtlennde kımı zaman başanv a ulaşır aıbı gorunseler de bu aldatıcı ve geçıcıdır" Yeni kuşaklanmızın Cumhunyet devnmıne sahıp çıkacaklanna ınanarak Cumhunyetın 75'ıncı yıhnı kutluyoruz Cumhuriyet