Katalog

SİYASET 84 11 \ Ölen Komünist Part i 1 ifleriııi İtal vaıılar "topluca" uğıırladı ran meydanında ltalya tarihinin en büyük cenaze töreninde buluştu. Ağlayanlardan kızıl bayrak sallayanlara, " E n r i c o , Enrico" diye bağıranlardan yumruk sallayanlara, Roma'da neredeyse herkes ltalyan Komünist Partisi lideri Enrico Bcrlinguer'in cenaze törenindeydi. "Uiirüst bir adam, oğlum, dostum, miicadele yoldaşım." ttalya Cumhurbaşkanı Sandro Perlini, Komünist Parti (iKP) lideri Berlinguer'i böyle nitelendiriyordu. Berlinguer, Italyanların üzerinde birleştiği bir yargıya göre italyan politik sahncsinin istisna? kişiliklerindcn biriydi. Bu değerlendirme komünist liderin siyasi yeteneklerinden çok ltalyan politikacılarının büyük çoğunluğunun aksine hiçbir yolsuzluğa karışmayışından ötürü yapılıyordu. ttalyanlar Berlinguer'i dürüstlüğü bir lıayat üslubu olarak benimseyen ve siyasette ahlaki ilkelerden uzaklaşmayan bir kişilik olarak tanıyordu. Tüm ltalya'nın Berlinguer'in hastaneye kaldınlışından sonra sessiz bir bekleyişe girmesi, bu değerlendirmelere bir kanıt olarak gösteriliyor. "Çocuklugumdan beri içim hep bir isyan duygıısuyla dolup taştı" diyordu Berlinguer. 8 yaşında ilk kcz bir gösteriye katılmıştı. Bir balıkçı köyü olan Stintino'da yapılan bu gösteride, belediyenin tcmizlik hizmetlerini aksatması protesto edilmişti. "Sonra Bakunin'i okudum ve kendimi anarsist hisseltim." Berlinguer'in soylu bir ailcnin oğlu olması ttalya'da her zaman mizah konusu oldu. Berlinguer ailesinin Sardunya açıklarında 110 hektarlık bir adası vardı. Berlinguer bu adayı sonraları Komünist Parti'ye bağısladı. llayatının lOyıhnı Avrupa Komünizmi'nin vaat ettiği hedetleri anlatmaya verdi. Ancak Fransız ve Ispanyol Komünist Partileri liderleri George Marchais ve Santiago Carillo ile Berlingııer'in, "Ba(ı usulü komünizın" arayışlarını simgclemck üzere birlikte fotoğraf çektirdikleri günler artık gerilerde kaldı. Fransı/ ve Ispanyol arkadaşlannın tersine "İtalyan usıılii komiiniznT'in lideri bu yoldaki arayışlarım sürdürdü. Sovyetler'den kopuş, yani " l l Slrappo" 1981 aralığında, Polonya'daki askeri darbenin ertesi günü nihaî bir kesinlik kazandı. "Olup bitenler bize Sovyet (oplumunun degisme kapasitesinin sona ermekte oldu(Şıınıı gösteriyor," diyordu Berlinguer. Berlinguer, "Sosyalist kamp"a dahil ülkelerin yöneticilerinin "iklidar mantığına" şiddetle çatmıştı. Komünist lider MarksizmLeninizmi "kemikleşmiş doktrin" olarak değerlendiriyordu. Nitekim, Komünist Parti tüzüğünden MarksizmLeninizm deyimi çıkarıldı. Bir yıl sonra İKP'nin 16. Ulusal Kongresi'nde parti tarihindeki bu dönemecin teenedikli maV denciler,gondolcular, SardunyalıLateFİAT işçileri... Kısacası 1,5 milyon ltalyan, Roma'nın St. John n o ' n u n izlerini taşıyordu. Ancak "uzlaşma" kelimesi, ttalyan komünistlerinin hoşuna gitmedi. Berlinguer bu girisimini partinin yönetim kademelerine başvurmadan yapınca, işler sarpa sardı. Bununla birlikte zorlu çabalar sonucunda Berlinguer'in yeni çizgisi bir "gerçek" oldu ve İKP oylarını arttırmaya başladı. Komünistler, 1976 seçimlerinde yüzde 34,4 oranında oy alarak iktidar kapısını tıklatıyorlardı. Ancak "ulusal birlik" diisUncesi, iktidar isteğine üstün geldi. İKP, Guilio Andreolti'nin Hıristiyan Demokrat azınlık hükümetini "dışardan" destcklcdi. Aldo Moro'nun öldürülmesinden sonra, Hıristiyan Demokratlar Komünist Parti ile işbirliğinden kaçındılar. Aldo Moro, Hıristiyan Demokrat liderler arasında "Tarihî Uzlaşma"ya geçici bir strateji olarak bakmayan tek liderdi. öteki Hıristiyan Demokratlar, bu f'ormülü İKP'nin yükselişini durdurmak, onu masetmek hedefiyle benimsemişlerdi. Aldo Moro ise, İKP'yi meşrulaştırmak ve ttalyan siyasi yaşamını karşı karşıya olduğu çıkmazlardan kurtarınak amacındaydı. Kısa süre sonra, İKP kontrol edemediği hükümeti desteklemekten vazgeçti. Komünistler, 1979 seçimlerinde yüzde 4 oranında oy kaybettikten sonra Berlinguer, ustü örtülü olarak tarihî uzlaşmanın sonunu ilan etti. 1980 kasımında Berlinguer partisinin Hıristiyan Demokratlara tek "alternatif" olduğunu ilan ediyordu. Böylece 7 yıl sonra partinin çizgisinde yeni bir dönemeee tanık olunuyordu. Sosyalist Parti'nin Hıristiyan Demokratlarla koalisyonu Komünist Parti'yi yalnız bıraktı. Berlinguer liderliğinde İKP'nin muhalefeti giderek radikallesti. Berlinguer komünistler olmadan Italya'da iktidar olunamayacağını göstermek istiyordu. Komünist lider, son zamanlarda partinin diğer yöncticilerince, Togliatti'nin mirası pragmatizmden uzaklaşmakla suçlanmaya baslamıstı. özel hayatmda "iizgiin çehreli ve yalnız" olarak tanınan Berlinguer, ilkelerine bağlılıgını sürdürerek siyasi hayatta yalnız kalmıştı. Kazandığı, kendisini destekleyen, desteklemeyen milyonlarca ltalyanın arkasından ağlamasına yol açan yaygın bir saygınlık oldu. (Dış Haberler Servisi) melleri atıldı. Berlinguer için oldukça zorlu Kimilerine göre, Enrico Berlinguer de£isik bir komünizm arayısı politikasıyla ltalyan Komünist Partisi'nin tarihi lideri Palmiro Togliatti'nin tek mirascısıydı. Berlinguer parti içinde bile, antifaşist mücadele içinde yetişmiş, hayatlannın önemli bir bölümünü hapishanelerde geçirmiş ve partizan birliklerinde savaşmış eski yöneticileri her zaman tedirgin etti. I922'de Sardinya'da Sassari kcntindc doğan Berlinguer, 21 yaşında Komünist Parti yeraltı örgütüne girdi. Kısa bir süre sonra Togliatti ile tanıştırıldı. Ülkesine geri dönmüş olan Togliatti, yasal ve demokratik bir "kitle parlisi" örgütlemek amacındaydı. Eski parti aygıtının yerine yenisi gerekiyordu. Bunun icin de yeni insanlara ihtiyaç vardı. Savaş sonunda Berlinguer, Ko bir mücadele oldu bu. Özellikle Sovyetler'e yakın hizip ve lideri Armando Cossutla'nın muhalefetiyle karşılaştı. Ancak Berlinguer bu cngcli dc atladı ve "ltalyan usulii komünizm"in "genetik mütasyonu" (değisimi) sürdü. Ancak herkes İKP'nin bolşevizmin geleneksel mirasından çok lsveçvari biı sosyal demokrasi yahut reformist bir sosyal deınokrasinin yolunda yürüdüğündc birleşiyordu. münist Gençlik Orgütü'nün Genel Sekre teri oldu. 1956'ya kadar da bu görevde kaldı. 1948'dc 26 yaşındayken Komünist Parti Yönetim Kurulu'na girmişti. Scçmenlerin karşısına ilk kez 1968'de çıktı. O zamandan bu yana milletvekilliği gorevini sürdürüyor. Bir yıl sonra Togliatti'nin halefi Iuigi Longo'nuu yanında Genel Sekreter Yardımcısı olarak görcve başladı. Partililerin deyimiyle, "Komünist halk" tarafından tanınmamış olsa bile, gözlemciler için Ber linguer'in bu mevkiyc yükselişi bir sürpriz olmadı. İKP o sıralarda yıllann getirdiği bir hizipleşme ortamındaydı. Sağ kanat Giorgo Amendola, sol kanat da Pietro Ingrao liderliğinde birbirleriyle sıkı bir mücadele içindeydi. Berlinguer, iki kanat arastnda arabuluculuk yapmakta gösterdiği başarıyla diğer liderlerin arasından sıyrıldı. Berlinguer'in en büyuk rakibi Giorgio Napolitano'nun Amendola kanadıyla olan yakın ilişkileri, Napolitano'nun genel sekretcrliğe getirilmesinin önündc bir engeldi. Parti yöneticileri Berlinguer'i bir geçiş dönemi lideri olarak değerlendirdiler. Bununla birlikte bir yıl sonra, Şili'de Pinochet'nin yaptığı askeri darbenin ertesi günii yeni bir strateji ortaya attı. Berlinguer, partinin teorik yayın organı Rinascita'ya yazdığı makalelcrde Şili dcneyini yorumladı. Bu yeni strateji parti tarihinde bir döneıneci simgeleyecek ve lKP'yi iktidarın eşiğine getirecekti. Bu yeni strateji "Tarihî Uzlaşma" ftnerisiydi. Berlinguer şöyle bir saptama yapıyordu: ltalya yüzde 51'lik bir oyla yönctilemezdi. Dolayısıyla Hıristiyan Demokratlarla diyaloğa girilmesi gcrekiyordu. Bu fikir Katolik komünistlerin ideoloğu Franco Rada ltalyan Komünist Partisi organı Uııiia, lierlinguer 'in ölümünü böyle verdi. Manşet: " O ölıiu!"