Katalog

StYASET 84 *•••$£••• «»••«"••• l i ••• • LeviStrauss Bir dilbilimci için sömurgecilikten bahsetmek çok zor, çunku sömürgecilik olmasaydı belki de dilbilim olmayacaktı. Bu genel olarak hcm Fransa için henı de 19. yüzyılda bir AngloSakson bılimi olarak doğan dilbilim için geçerli. Sömurgecinin adımlannda, dilbilimciler sömurgeciler için önemsiz, ancak kendilerı için tcmcl, çok farklı yönde işleyen değerler buldular. Çunku bunlar insanlık mırasının objektıf elemanları ve çünkü her toplumun kendıne ait bir guzelliği ve yakınlığı var. Böylelikle hemen hemen inanılmaz bir durumdayız çunku dcğer verdiğimı/, değer olarak yucelttiğimiz her şeyi yakıp yıkanı yaşatmak zorundayız. Bu nelime adarsanız, toplumun tarihine o denlı mesafeli yaklaşıyorsunuz ve anlaşılıyor ki bugün dramatik olan şeyler yüzyılların bakış açısıyla fazla bir şcy ifade etmiyor. ö t e yandan, savaş sonrası yıllarda pasif kalmayı tercih cttirn, cunku savaşın garipliğini ve bozgununu yaşadını ve tum politik göruşlerime olan güvenımı yıtirdim. Politik karşı çıkışlanm yok dcmiyorum, her gün bir şeye karşı çıkıyor ve bır şcylerı politik olarak yargılıyorutn ama bunlar nıtelik olarak daha bilinçdışı ve yıizeysel ve sonuç olarak buyük bir şey ifade etmiyoı lar. Böyle dusündiiğünüz için her /uman Uıhanettc bıılunan entelektüel rolünü reddetnıi'k istediniz degil mi? LeviStrauss Ben o anda tatihten bah sedıyordum. Tahmınleı yapmamı engelleyen nedenlerden bir taııesi de, tarihte hek lenmedik olayların var olması, yanı olasılıkların var oluşu ve yarın ne olacağı üzcrine bir göruş yunıtmenin olanaksı/lığı düşüncesi beni tumuyle saıdı Yarın dıışuıv ccsıyle gelecektekı olasılıklaıın, beklenıne dik biçimlenışler gözumdc canlanıyor ve yarın üzerine konuşmanın olanaksızlığırıı hissediyorum. öyle geliyor ki si/in l'elsefeni/ tümü)le gevmişe ha\ranlıgu dayanı>or. " l /uklıııı Bakış" adlı kilabıııı/da ınodvrn sanatı, modern rcsmi ve modern pedugojiyi sutluyorsunuz, bunlar uzerinc ne dcrsiniı? LeviStrauss önce 17ın vcrırscnız sıze modern sanatla ilgili bir anımdan bahsetmek istiyorum. Biı keresinde herkes gibi Manet'nin Buyuk Saray'daki sergisini ge/meye gittim. Bana en çok çarpan yeteneğin ve yetersızlığin kaımaşasıydı, eğer Manet yeteneğı izleseydi mutlaka geçmışc donerdi. Ancak modern resimdeki sakathk bunun tam tersine hareket etmesi. Bu sergiyi gezdiğim esnada Buyuk Saray'da 17. yuzyıl napoliten lesıni uzerine bir sergi vardı. Orada şımdiye değin ismini dahi duymadığım Artemı.sıa Qentilıschi adlı harika bir ressamı keşfettim. Resımlerdeki ölu doğanın sonsu/luğu, bilemeyeceğim kim gibi ama, belki de Proust'ta olduğu gibi nesneler yığınına lırik, dalıası uzaysal bir boyut veriyordu. Bu anıyı bir parabol olarak almamız gerekir mi? LeviStrauss Tabii alabılirsinız. Sizc fazla negatif görünmemek için şunu da ilave ettnek istiyoıııın. Eğeı herguıı Manet'yi görmek için 8 bin insan seıgiye gıtse vc önce ötekı sergiyı görmekle ışe başlasalar, binlerce insanın Manct'yı gormeyc gitmcsine memnun olurunı. I'akat bir taraftakı yığılmayla öteki taraftaki boşluk arasındaki tezat zevkin zenginleşıneden değil, yok etme ve unutmadan ileri geldigini çok lyi sergilıyordu. Times Kdebi>atı Kki'nde «,'ikan makalesinde Kodne> Needham eserlerini/in siırrealist dıışıınceden elkilendigi gibibir >aklasımda bulundıı, bu \argı\ı nasddegerlendiriyorsıınıız? LeviStrauss Bu yaklaşımı memnuniyetle kabul ederım. Bıldığinız gıbı savaş süresince Nevv York'ıa sürgündeyken sürrealistlerle çok yakın ilişkiler içersindevdim, Breton ve Max Ernst'i sık sık göıuyordum Fakat bu olayı çok kapsamlt ele alıısak, şıı rası açık kı surrealıstler vc ben 19. yuzyıla yaklaşımımızda aynı kaymıkları vc aynı çıkış noktalarını pajlaşıyoruz. Surrealistler ussal olmayan herşeye son derece ozenle yaklaşıyor ve onu estetik anlamda kullanma yolıınu aı lyorlaı. Ben de aynı mal/emeyi kullanıyoıum ancak ben onu cstelik anlamda kullanmak yeıine ussal olmayanı ussal olana ındirgcmeye çalışıyorum. C laude Levi Strauss yapısalcılığtn en önemli isimlerinden. Bugıin 76 yaşmda olan Levi ~ Strauss Paris'te, Sorbonne'da felsefeeğitimigördükten sonragiderekantropolojiyeyöneldı. tk'tnci Dünya Savaşı'nda, Nazi isgali uzerine Fransa 'yı terkederek A BD 'ye geçli. Yapısalcıtığı burada benimsedi. Brezilya savanlarında, Amazon ormanlarında, Orta Amerika yerlilerı arasında araştırmalar yaplı. Tıirkıye'de üzerine çok söz edilen LevıSlrauss'un Yapısal Insanbilim kitabının bır bölümü, Din ve Büyü adıyla Turkçeye çevrildi. Kendisiyle Le Nouvel Observateur Dergisi'nin yaptığt gorılşmeyi sunuyoruz. Le Nouvel Observuteıır Verilmiş Söz adlı kitabınmn onsözünde tum makale ve küaplarınızın verdiginiz derslerden kalkarak tasarlandıgını, daha sonra kaleme alındıgını söyliiyorsunuz. Yazmaya geçmeden önce neden böyle bir aşama ongorüyorsunuz? Claude Levi Slrauss Ben ne konuşmayı ne de yazmayı severim. Kim.se yazmaya zorlanamaz, ama pıofesör olunca işler değişiyor. Böylelikle dersler in.sanın kafasındakileri aydınlığa kavuşturması için bir fırsat oluyor. Zaten ış yarı yarıya bitmiş oluyor. Bu anlamda derslerin insanı yazmaya zorlayan bır ışlevı oluyor. mak isleseniz ne soylerdiniz? LeviStraııss Hemen hemen aynı şeyleri söyleyeceğime inanıyorum. Etnografya iki sorun ve iki yaklaşımla karşı karşıya. öncelikle etnografların uzerinde çalıştıkları malzemeler son yıllarda hızlanarak yok oluyor. Bu nedenle yapılacaklan her şey yok olmadan çok daha fazla çalışmak gerekiyor. Etnograflar tarafından incelenen halklar politik bağımsızlıklarına kavustukça kendi kaderlerini ellerine alıyorlar. Böylelikle dilbilimcilerin yaptıkları bilim adamlanmn eline geçiyor ve yok oluyor dediğimiz dilbilim yeniden bir başka biçimde, duşüncenin tarihi, arkeoloji, din tarihi olarak bizzat o toplumlar taral'ından yaşanmış biçimiyle tekrar doğuyor. Sosyal bilimlerin sonu Bazı yorumcular sosyal bilimlerin arlık sonıınun geldigini ilan etliler. Siz bu konuda ne diyorsıınuz? LeviStraııss Bu düşunce yok saçma. Bunlar gerçekte hep Parislilerin yarattığı modalar. Onun için fazla endişelenmemem lazım. "Uzaktan Uakış" adlı kitabınızın onsöziinde yapısalcdıgın modasının geçtiğini söylediniz. Bundan hiç üziintü duymadınız mt? LeviStrauss F.n ufak bir üzıınttı duymadım. Tersine moda, suresi anlaşılmazlıkların ü/erine kurulmuş tümüyle komik bir süreç. Ben her tür şeyin içine yapısalcılığın sos gibi katılması yerine ondan hiç bahscdilmcmesini tercih ediyorum. Bir döncmdc sosyal bilimlerin varlığından habersiz kültürlü insanlar sosyal bilimleri keşfcttilcr. Bugünse başka şeylerle büyülenmek niyetindeler. Fakat bu bizim yaptığımız ve yarın da yapmaya devam edeceğimiz çalışmalanmızı sürdürmemizi engellemcz. Gecen yıl Sorbonne'da Mare Bolch Konferansı'nda belirttigini/ gibi tarih ve dilbilimin içsel birliktcliği sosyal bilimlerin yaşadıgına işaret degil mi? LeviStrauss 1948 yılında tarih ve elnografya uzerine yayınladığım bir makaleyi her iki disiplinin birbirlerinden yararlanmaks,uın hiçbır şey yapamayacaklaruiı yazarak bitirmiştim. Daha sonraları beni tarihi hiçe saymakla suçlamaları tamamıyla yanlış bir yaklaşımdı. Salt etnograf tarihçiye bir yardımda bulunamaz. Ancak aralarında karşılıklı biı yardımlaşma, bir çalışma birlikteliği soz konusudur. Ben Sarbonne'daki konferansta etnografların eski çağ tarihi, duşuncenin tarihi gibi tarih çalışmalarıyla Annales Okulu tarihçilerinin yaptığını yaptıklarını söyledini. Ancak bunlar gunluk hayatı ele alan tarihle de uğraşırlar. Çunku ana baba ilişkileriylık bağları ve soyluluk gibi, tarihçilerin ilgilenmek istemedikleri konulara manyakça bir dikkat sarfetmeye yoneltti. Biz bu ilişkilerde incelediğimiz toplumların işleyişi ve sosyal örgutlenmeleri uzerine açıklık ve binlerce değişik yaklaşım getirecek veriler buluyoruz. 1959'da College de France'da yaptığmız ilk konuşma "Klnografya'nın Geleceği" üzerineydi. Bugiin böyle bir konuşma yap Yapısaleılık olacağına, adı an11 masııi daha F.le aldığım bir başka nokta şimdi bana çok daha gerçekçi geliyor, o da dilbilimin tarihinin başlangıcıııda, gozlemcinin işlevinden farklı ancak, egemenlik kurabilecek bir kultur yelpazesinin önundeydi. Boyle bir şekilde toplumların butuıuınde kulturde Batı tarafından sunulmuş belli bir model varsa farklılıklar bu yoğun yığının yüzeyıni oluşturmuştur gibi bazı genellemeler yapmayı sağlıyor vc nercde ınsan kendi kendine yabancıysa, bu orada dilbilimcinin tamamlanacak işi var demektir. denle bir dilbilimci olarak somılrgeciliği tek yanlı ele almak bcnim için imkâıiMZ. Ya bir vatandaş olarak... LeviStrauss Bir vatandaş olarak ben hiçbir biçimde sömürgeciliğin var olmamasını isterdinı ve dalıası onun hiç var olamayacağı bir devırde yaşamak isterdim. le ilgili çahşmalarımı/., biii soy /.inciri, ana Politik tavır Genel olarak, politik tavırdan bahsedersek niçin bir politik gorus salıibi olmaya veya herhangi bir politik goruşc baglannıaya her zaman güvensizlik duydunuz? LeviStrauss Her zaman dcğil, çunku ben gençliğimde politik olarak oldukça aktiftim. Bu meselenin iki yönü var diyelim. Öncelikle kendinizi ne kadar dilbi Sömürgecilik Sömiirgecilikten bahselliniz. Bu si/in politik ya/ılarını/da en a/ hahsettiğiniz sorun.