Katalog

10 haftalarda V'ıetnam uluslararası basınyaym organlannda usul usul daha fazla yer kaplamaya başladı. Çin 'le sınır çatışmalarmın üzerine, Vietnam 'a Sovyelyardımınm azaltılacağı yollu haberler eklenince, bütün bunlar da Vietnam bağımsızhk harekeünin Dien Bien Phu 'da Fransız ordusuna yaşaltığı büyUk bozgunun 30. yıldönUmüne rasttayınca, Vietnam sıkça hatırlanır oldu. Federal AImanya'nın DieZeit gazetesi de "Vietkong kuvvetlerinin Saygon'a (bugünkıl adıyla Ho Şi Minh kenli) girisinin yaklaşık 10. Yılında Saygon'da durum nasıl?" tiıründen genişçe bir yazı yayınladı. Özelle aktanyoruz. savaşın bitmesinden bu yaV ietnam'dayaklaşıkbuonsüre neler getirdi? na geçen yıl Saygon'a iner inmez içinde oluşan değişiklikler insanın yüzune çarpıyor adeta. Savaş sırasında Chicago'dan sonra dünyanın cn işlek ikinci havalimanı olan Than Son Nhut'un o eski kargaşasından eser yok şimdi. Başkent Hanoi'yc gidip gelen birkaç uçak, Amerikan hurdası bir iki helikopter ve haftada bir Air France'ın Paris'e yapılan seferi dışında çevrede tam bir dinginlik egemen, Adı 1975 yıhndan beri Ho Chi Minh kenti olan Saygon ıçin Kuzey'de, "Saygon artık eski Saygon değil," deniliyor. Gerçekten de bu değişiklik her adımda farkediliyor. Eskinin bol gürültü ve dumanlı, yüzbinlerce motosikleti, mopedi, Oldsmobile, Plymouth marka dev Amerikan arabaları, yerlerini insan gücüyle yürüyen bisiklet ve üç tekerlekli el arabalarına bırakmışlar. Yürüyen merdivenler artık 'yürümüyor'., ünlü eğlence merkezleri mühürlenmiş, Amerikan hayat tarzı yerini yeniden binlerce yıllık 'oryantal* sessizliğe ve dinginliğe bırakmış. Bir zamanlar 'Uzakdoğu'nun Pentagon'u denen ABD Konsolosluk binasına şimdi ulusal petrol şirketleri yerleşmiş. Binanın girişindeki tabelada da, Saygon'un geçirdiği değişikliğin en somııt göstergesi olan "29 Nisan 1975'te son Amerikalılar da, Saygonlu kuklaları ile bu binanın çatısından havalandılar. Vietnam'a karşı yöneltilen istila da böylece son buldu." yazısı bulunuyor. Anıa bu değişikliğin yeni bir istila olup olmadığını hâlâ tarttşanlar var. Şu anda Güney Vietnam'da Kuzey kaynaklı yoğun bir propagandadan söz etmek munıkün değil. Biıkaç ayrıcalık dışında ne havalimanında, ne sokak ve caddcler de Ho Chi Minh'in ya da diğcr devrim büyüklcrinin resim ve büstlerine rastlanıyor. Ancak "Yeni istila mı?" sorusunun yanıtı bu kadar basit değil. 1975'ten sonra başlatılan yeniden inşa döneminde karşılaşılan en önemli sorun ekonomik alandaki bağımlılık olmuş. Tünıüyle Amerikan hammadde, yedek parça ve teknoloji.siyle çalışan Güney Vietnam sanayii, ilk ağızda felce uğramış. Yine de I979'a gelindiğinde sorunların önemli bir bölümünün halledildiği gözlenmekte. O dönemi hatırlayan bir eski kompütür mühendisi şöyle anlaiıyor: "Jlk başlarda ortaya çıkan en ufak bir bo/ııkluk ve sıksaklıkla dahi büyük bir paniğe kapılıyordum. Ama sonraları bu aksaklıkları kcndi başımıza da giderebileceğimizi görmek, şimdi benim için büyük bir övünç kaynagı oldu. Artık tiim sislemi kendi yaplığımız yedek parçalarla ayakla tulabiliyorum." Adı Ho Chi Minh oldu, ama Saygon yok olmadı Vietnam'da ilişkısi: "Yabancı"larla güvenilmez"lerin çelışkısı lamanın "marifeti" olarak, en yakın ağaç rezervlerinin kilometrelerce uzağına kurulan kâğıt fabrikaları, uretim kapasitesi yuzde 25'in üzerine çıkamayan bisiklet endüstlisi gibi örnekler, bu le/in savunucularının dayanaklannı oluşturuyor. Bir dizi ekonomik ve kültürel değişikliği içeren "yeniden inşa programı" nıu/ik, dans, eğlence gibi konuları da yeniden cle almakta. Son olarak "disco" ve aşırı derecede 'ağlamaklı ve duygusal' şarkılardan oluşan 'sarı müzik' türünde kasetlerin yasaklanması bu programın sonuçlarından yalnızca biri. Bir zamanlar dünyanın en ünlu eğlence ve fuhuş merkezlerinden biri olan Saygon'da, Ho Chi Minh, ancak haf tada bir kez ve yalnızca 20.0022,50 arası "sırf dans arkadaşı" olan Güneyli bayanlaıı barındırıyor. muş Amerikan askerlerinin kenıikleri" ambalajında Amerika'ya ihraç edip, aslında yalnı/ca kendi hesabına çalısanlardan. Yurt dışından yılda üç kez hediye paketi alabilme hakkına sahip Güneyli yurttaşlar, paketlerin boyutları tam olarak bclirtilmediğinden, çamaşır makinesi, buzdolabı gibi "hediyeleri" ithal olanağı yaratabiliyorlar. Ho Chi Minh kcntinde gene eskisi gibi her şeyi bulabilmek olası, ancak karaborsada ve astronomik fiyatlarla. de Dien Bien Phu kahramanı ünlü General Giap'ın ağzından. Gene de bugünkü durumdan kimlerin hoşnut olduğu, kimlerin olmadığı pek belli değil. örneğin eski büyük burjuva (Saygonlu) eczacı, "1979'a kadar kaçmaktan başka bir şey düşunmezken, şimdi fikrini degişlirdiğini" belirtiyor. Geçici Devrim Hükümetinin Sağlık Bakanı, 1975'te tuluklanan Doktor Doung Hoa (52) bugün bir çocuk hastanesinin başında, ideolojilerinden sıyrılmış profesyonelcc ve insancıl bir görev anlayışıyla çalışıyor. Ancak, "Kuzey Vietnam birliklerinin muzaffer istilacı ordular olarak degil, kurtancılar olarak gelntesi duşünülmuşlü ki, bu ne yazık ki gerçekleşemedi," demekten kendini alamıyor. özellikle, Ho Chi Minh'in Kuzeydeki bir çok kentten daha fazla denetlenmesi, politik güvensizlik, ihbar, karalama, soruşturmaların yıkıcı moral etkileri, bu kentin eski renkli havasını bir hayli silmiş ve yerine karşılıklı korkuyu yerleştirmiş durumda. Havaalanında yabancı dergi ve gazeteleri "dönüşle geri vermek üzere" toplayan anlayışla, Ameıikan kılıklt bir adamı cekcekinde taşıdığının görülmesini istemeyen arabacının korkuları bunun tipik göstcrgcleri. Yine de yolsu/luk ve dalaverenin ortadan kalkmamış olması olayın başka bir yönü. Bütün bunlara karşın, güneş ve Güney'in Kuzeylileri çekmesi, doğrıı dürüst oturtna ve çalışma izinleri olmayan binlerce kişilik bir işgücünun türlu yollarla Ho Chi Minh kentine akması, kentin yeniden kalkınmasında büyük rol oynamış. "Kalıpcı" olmayan bir sosyalizmı uygulama çabası, Ho Chi Minh'in orta yolcu polilikasının ekonomideki uygulamaları Vietnam'ı ucurumun kenarından uzaklaşlırmış durumda. "Çin gibi büyıik adımlar atmaktan kaçınarak, sabırlı, adım adıın ilerleyen bir so.syali/ın" aıııacı gerycklcşır grtrulııyoı. Buııda Ho Chi Minh'in basil, somul, malılır, "aınaçları csnek bir anlayış içinde sunına" polilikasının büyük etkisi var. Kendi sözleriyle, "Koyluler kuramlara degil, somul gerçcklere inanırlar," deyişi, Ho Chi Minh mitosunun devamını da açıklıyor. (Dış Haberler Servisi) Orman Aristokrasisi Güney'in sorunları doğal olarak, yalnızca ekonomik alanda sınırlı kalmıyor. Politık düzcydc de her şey tam olarak rayına oturmuş değil. "Bir tiirlü güvenileıneyen" Guncylilcrle, " h e p biraz yabancı göriilecek" Kuzeylilcr ayırımı değışik düzeylerde sürüyor. En belirgini ise "Çu" adlı "orman aristokrasisinin" oluşturduğu orgüt uyelerinin, "Moi'Meri yani sonradan yeni rejim taraftarı olanları hor görmeleıi. Bu, partinin ve toplumsal örgütlerin her kudemesinde göze çarpan bir durum. Başbakan Pham Van Dong Kuzey Vietnam'ın Güney'e karşı giriştiği askeri harekâtın Amerikan ıstılası ıle kıyaslanamayacağını ve bir kurtarma harekâtı olduğunu ıfade ederken, yöresel ayrılıklara da karşı çıkıyordu. Ancak daha 1959 yılında, yani 1960'ta Amerikalılann gelişinden bir yıl once Hanoi'den Saygon'a kadar uzanan bir askeri planın varlığı da biliniyor. Hem Ölii kemiği yerine kerevit Ancak Kuzey'in tüm bu girişimlerine karşın Güney'in tam olarak "iflah" olduğu ya da yeni bir dinamizmi gönülden benimsediği söylenemez. Bir yandan bu yeni yaşam biçimine ayak uydurup, 6te yandan da Kuzeylileri de azıcık kendilerinc benzetmeyc başaranların girişimleri, Güney'in ticaret, dolandırıcılık ve sahtekârlık anlayışını yaşatabiliyor. Her devrin adamı olmayı başarmış bir Fıansız bunlardan biri. Önce Amerikalılann hizmetinde ^imdi Kuzeyliler adına çalışanların örneği, değerli Güney Vietnam kerevitlerini, "savaşta öl Ticaretten anlamayan Kuzeyliler Yine de Ku/eylileıin "amaç birligi, bıveri ve cesaretinin" sağladığı ekonomik mucizenin gerçekleştirilme yöntemleri Güneylilerin kafalannda dcrin soru işaretleri yaralıyor. " E k o n o m i ve ticaretten anlamayan" bu Kuzeylilerin Güney'i bir deneme tahtası olarak kullandıkları göruşünde olanlar da yok değil. Merkezi plan