Katalog

12 SELAHATTtN ERKANLI rtadoğu'nun O guıılerde hak eıı uzun, en kanlı savaşı unvanını edcn Körfez savaşında son mcydana gelen gelişmeler SlYASET 84 dunyanın yurcğını bır ke? daha hoplatlı Batı ulkelerince tuketılen pctrolün yüzde 2()'sınin uretildiği Körfcz'dekı savaşın scyıınııı. Batının pclrolc dayalı sanayısini felce uğrdtabılecek, ekonomık faalıyetlerı dur durabılccek gelışmelere yol açabileceği bılınıyor. Her gun Körfez'den, Hürmüz Boğazı'ndan çıkan yaklaşık 7.4 mılyon varil petrolun 2.3 mılyon varılı Batı Avrupa ülkelerıne, 600 bın varılı ABD'ye, 2 milyon varılı Japonya, Avustralya ve Yenı Zclanda'ya, geri kalanı, aralarında Doğu Bloku Ulkclerının de bulunduğu diğer Ulkclere dağılıyor. Körfez, Batı Avrupa'da tüketilen petrolun yüzde 30'unu, Japonya'nın tükettiğinin yüzde 50'sını, ABD tuketımınin ise yüzde 10'ıınu üretıyor. Hürmüz'den geçen 7.4 milyon varil petrolün yanı sıra, Irak'ın Kerkuk bölgcsindcn çıkartılan petrol, KerkukYumurtalık borıPhattıyla Iskenderun'a dökülüyor. Bu boru hattının günlük kapasitesi 900 bın varil dolayında. Bu kapasıtenin önümüzdeki niian ayında 1.2 mılyon varıle çıkartılmasnıa çahşılıyor. Ayrıca Suudi Arabıstan'ın günde 500 bın varil petrolü Kızıl Denız'dekı Yanbu limanına taşınıyor. Suudi Arabistan, Yanbu boru hattının kapasitesıni 1.8 milyon varile çıkartarak, Hürmüz'den ihraç ettığı petrolun 1.3 mılyonunu Kızıl Denız'e akıtmayı planlıyor. Yalnız üç ay Körfez'de meydana gelebılecek muhtemel gelışmelerı hesaplayan Batı ülkeleri, en başta da ABD, çeşitli önlemler peşinde Amerıkan "Internalionul Herald Tribune" gazetesı sanayıleşmış ulkelerın bır petrol bunalımı karşısında uv ay yetecek kadar petrol stoklarının bulunduğunu belırtiyor. 1979 yılında, Iran'da gerçekleşen Islam Devrımı'nın yol açtığı petrol şokunu bir kez daha yaşamak istemeyen Batı, bu kez ikincı bir şoka karşı hazırlıklı olmaya çalışıyor. ABD fcnerjı Bakanlığı yctkılılerıyse, Körlez petrolünün kesılmesıyle ortaya çıkacak bir panığı önlcmck ıçın şımdıden, "ellerinde yıllarca yetecek petrol stoku bulunduğunu ve gerektiğinde çabucak harckelc geçip hu pelrolu saiabileccklerini" belu tiyorlar. ABD yctkılılerı, 1976 yılından bu yana petrol stokuna başlandığını ve bugün stok mıktaıının 400 mılyon varil dolayında olduğunu belırtıyorlar ABD, Hürmılz'un kapanması halınde, her gun boğazdan çıkan 7.4 mılyon varil petrol yerıne yalnızca 2 mılyon varil petrol pompalayabılecck. Buııun düjinda, uzun vadede Nıjerya, L ıbya ve Vcne/uela'nın toplam ürctımlerinı gunde 2.5 mılyon varil daha arttırabileceklerı belırtilıyor. Suudi Arabistan'ın denızlerde dolaşan tankerleıindeki 50 milyon varil petrolun de hesaplanması Meksıka ve Ce/dyıı'ın pelrol ureiımleıını arttırması halındc, buııalıına lağmen petrol ıhtıyacının 45 ay daha karşılanabıleceğı söylenıyor. Hurınuz Boğdzı'nın kapatılması ıhlımalınc karşı çeşitli önlemler duşuntılurken, Iran'ın aslında "Hıırnıu/'ıı kapalacak durumda olmadığı' 1 , bu lehdıtlerın "bir bloften oteye gidemeyecegi" yolundakı yorumlar, Batı ulkelennın ve petrol şırketlerinin yureklermı bıraz olsun leıahlatıyor. Bu yorumlara göre gerek Hurmüz Boğa/ının yapısı, geıekse lıan'ııı güçsüzlüğü Talııan hukumetıııın bır aikerı harckâta gırı^mesını unkansız kılıyor. "Ktonomist" dergısının 1983 yılının ekım ayında yayınlanan bır sayısında, "llurmuz'un kapatılması gibi bir olayın Iran'ın gucunu çok aştıgV' belirtiliyordu. lran yetkilileri Hür Körfez'de ulııslararası çatışma na'i mti/'u mayınlarla kapatacaklarını açıklıyorlar Oysa dergıdekı yazıda, İran'ınelınde bu ışı yapabılecek nıtelıkte mayın buhınmadığı belirtilıyor. Maymların elde cdılmesi halinde bile boğaz akıntısının ve genişlığinın böyle bir girışımı boşa çıkartacağı öne sürülüyor Ayrıca boğazın derinliğinin yaklaşık 100 metre olması, genişliğinın bazı yerlerde 92 kilometreyi bulması, Hürmılz'un, Süveyş kanalında olduğu gıbi, bır geminın batırılınasıyla kapatılması ıhtımalını de ortadan kdldırıyor. Batının yüreğine su serpen başka bır geli>me de, lran yetkilıiennın son gunlerdekı açıklamaları oldu. Tahran hükumetı, geçtığımız günlere kadar, "Irak'ın lran petrol tesislerini tehdit etmesi halinde Hurmüz'u kapatacaklarını" açıklarken, son 7amanlarda ağız değiştirdikleri görüldü. lran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayeti geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada "Hurmu/ Boga/ını, pelrol ihraç edebildiğimiz sure acık tutmaya kararlıyız" dedı. Velayetı'nın konu>masını değerlendırcn Beyaz Saray sözcüsü Larry Speaks, NVashıngton'da " U m a r ı m " dıyordu, "Velayeti bu so*leriyle Hürmu/'u kapatmayacaklarını ima ediyordur". tran Dışişleri Bakanı başka bır açıklama