Katalog

SİYASET 84 sında da Hurmuz'ü, "ABD'nin Irak'a yardım etmesi halınde kapatacaklarını," boyle bır durumda "bir daınla pelrolun bıle Hurmuz'den çıkmasına i/ın vermeyeceklerıni" söylııyordu Sıyası gö7İemuler, ABD'nın Irak'a doğrudan yardım etmesının, en a/mddiı kısd vadede söz konusu olmadığırıı belırterek, Velayctı'nın sözlerını, "İran'ın tehdıtlerını yumuşattığı" >eklın de değerlendırdıler Yalni7, bunlardan bın, 3 ağustosta cehpe ııın kuzeyınde başlatılan "Şafak 2 " saldı rısı Irak ekonomısı ve Tuıkıye açısından öncmlıydı "nihal" değıl "yıpralma savaşı" halını almıştı 1983 ckımınde savaşın gıdışını değıştırebıletek ve tüm dunyanın gözlerını bır kez daha Körfez'e vevınnesıne ncden olan bır gelışme oldu Fransa, Irak'a 5 Super Hendard uçağı vermıştı Mıtterrand hükümetı mııhalefetın, Batılı dostlarının sert tepkıle nııe rağmen uçakları Irak Hava Kuvvetle rıne tcslım ederek, Bağdat'a büyük bır askerı üstünlük ka/andırdı Irak Super Ltendard uçaklarıyla yıne Fran sı/ yapımı Fxocet fü7elerını "etkili" şekıl de kullanabılırdı artık Savaşın başından berı, Irak'ın en büyuk kozu, Exocet füze lerıydı Böylece ılk Hurmuz bunalımı yaşandı İran yetkılılerı Irak'ın petrol tesıslennı tehdıt etmesı halınde Hurmüz Boğazını kapalacaklannı belırtıyordu Irak, Exotet fuzelerını daha önce Körfez'de seyreden petrol tan kerlerıne karşı helıkopterlerle atmış, bırçoğunu batırmıştı Ancak helıkopterler, tran 13 vaşa dönüşme tehlıkesı taşıyor artık "Economısl" dergısı "Irak Exoccllcrı kullanırsa, Körfez Savaşı, bugune kadar olan bılen her şeyı onemsiz kılacak bır savaş halını alır" dıyordu Irak'ın Exotet'lerle gerçekleştırmcsı bcklenen "olumcul darbesı" bır lürlu gelme dı Körfez savaşı yenıden karada karşılık lı roket ve top ateşıyle "yıpratma savaşı" olarak sürdü Amerıkan haberalma kaynakları, şubat ayının bdşldnnda, cephenın orta kesımle rındc yakİaşık bır mıİyon Irak ve lran as kerının yığıldığını ve "Birıncı Dıınyıı Savaşı benzen bir siper savaşına hazırlandıklarını" bıldırdı Şubat ayının ortalarında, İran'ın Bağdat'ın 170 kılometre güneydoğusundakı son saldınsı başladı C arpışma lar ıkıncı haftdda güneye kaydı iran'ın yenı hedefı Basra kentıydı lran askerı yet kılılerı bırlıklerının sınırdan 30 kılometre ıcerlere kadar ılerledıklerını, stratejık LI Kıırnah kasabasını ele geçırdıklcnnı BagdatBasnı karayolunu kestıklcnnı açık Kerkuk pctrolu "Şafak 2 " saldırısının hedefı Irak'ın Kerkuk petrol bölgesıydı Irak, sınırdan 170 kılometre ıçerdekı Kerkük'ten günde 35 mılyon ton yanı 900 bın varıl petrolu Turkıye u/erınden ıhraç edıyordu Hur muz'den petrol ıhracı durmuş olan ve Su rıye üzerındcn Akdenız'e yaptığı petrol ıh ratı, Surıye'nın boru hattını 1981 'de ka patmasından sonra kesılen Irak'ın tek ıh racat kanalı Kerkuk Yumurtahk boru hat tıydı Kerkuk petrolünün devre dışı kalma sıyla Irak'ın elınde bır tek Basra bölgesın den çıkardığı petrol kalacaktı Kerkük'e bır saldırı Türkıye ıçın de ıkı açıdan önemlıydı Bın, petrol geçışı ıçın yılda yaklaşık 100 mılyon doları bulan geçış ücretı kesıletek, ıkıncı olarak da Irak'tan yılda 7 mılyon tonu bulan petrol alımı dıı Niyetin otesinde Batı'ya kâbuslaı gördüren Hürmüz'ün ka patılması olayı bır süredır "nıyet meselesi" olmaktan çıkmışa benzıyor 3 5 yıldır suren savaş henı Irak hem de Iran'ı bırer devlet olmaktan çıkartıp "iki savaş makinesi" halıne getırdı İran ekonomısının sa vaşa rağmen bır süre daha ayakta durabı leceğı behrtıhrken, Irak'ın başta Suudı Arabıstan olmak üzere petrol zengını Arap ülkelerınden aldığı parayla yaklaşık 35 mıl yar dolar hayatta kalmayı surdürdüğü bılınıyor Savaş bır yandan da her ıkı ülke ıçınde büyük huzursuzluğa yol açıyor "Le Monde" gazetesı, savaşın başında muhalıflerını bıle cepheye gönderebılen Humej nı rejımıne tepkılerın gıderek arttığını be lırtıyor Le Monde'a görc "Iranlılar Kerbela için olmeyı pek benimsemiyorlar artık." Ozellıkle Irak'ın uzun mcnzıllı füze lerıyle İran kentlerını bombalaması, sıvıl halk arasındakı "homıırdanmayı arttırıyor." Bu göruşlere bakılırsa Tahran'ın Irak'ın "iç huzurunu boznıak" ıçın sürdür düğü saldırılar artık İran'ın ıç huzurunu da etkılıyor Evdeki hesap Irak Devlet Başkanı Saddam Huseyin, şımdı kcndı ıktıdannı tehdıt eden Körfez Savaşını, Humeynı rejımını devırmek ama cıyla başlatmıştı 1980 cylülunde Irak or dularına "saldırın" emrını veren Saddam Hüseyın "tran'a gırer girmez Tahran'ı çokertecegine" ınanıyordu Savaşın seyrı, Irak Devlet Başkanının beklentılerının tam tersını kanıtladı Evdeki hesap, tran'a uy madı Irak askerlerı bır yıl kadar sonra İran topraklarından cekılmek zorundd kal dılar Kozlar tran'ın 1981 eylülündc başlattığı buyük taarru/dan sonra, Pahran' ın elıne geçtı Saddam Hüseyın'ın ağzından "banş" sözcüğü ılk kez bu tarıhte çıktı Irak hükümetı artık "saldırıdan" değıl, "savunmadan" bahsedıyor, ordunun iran taarruzu karşısında gerılemesını "savunma hatlarını degiştiriyoruz" şcklınde açıklamaya çalışıyordu öte yandan, topraklarını gerı almayı başarmasına rağmen savaş bır türlü İran'ın "nihai bir zaferiyle" sonuçlanmadı 1982 mayısında güneydc büyük bır saldırıya ge çen iran bırlıklerı Hurremşehr'ı Irak askerlerınden "kurlardılar". İran bırkaç gün sonra "Irak topraklarına girebileceğini" açıkladı İran'ın askerı başarısı karşısında gerıleyen Irak "tek yanlı aleşkes" ılan ede rek saldınları durdurmaya çalıştı Irak ordusunu topraklarından atan İran, temmuzda başlattığı "Ramazan Harekfilı"yla Irak'ın, güneyındekı petrol kentı Basra'yı kuşatmaya çalıştı Ancak başarı lı olanıadı Ardından ekım ayında kuzey de Mandali, güneyde Mıssan kentlerının bulunduğu cephede ıkı büyük saldırı da lıa gerçekleştı İran bırlıklerı böylece ıkı ul ke arasındakı (bın kılometrelık) sınır bo yunca üç buyük tephe açtılar Ancak İran' ın bırbırı ardına başlattığı "nihaı saldınlar" Iıak bırlıklerınce gerı püskurtüldü tran topraklarından kolayca atılan Irak askerlerı, "(opraklarını savunına sırası kendılerıne gelince" buyuk bır dırenış gosterıyordu iran'ın 1983 yılında bırbırı ardına gırıştığı "Şafak" harekâtları da sonuç vermedı IRAK (Basr») p«tfalunu Kıztlden ı a akıtacak YANBU BORU HATTI proıesı Irak'ın can havliyle elindeki Super Etendard uçaklarından yararlanarak Exocet füzelerini kullanması, İran'ın her türlü imkânı zorlayarak Hürmüz'ü kapatması, Boğaz'ı "her halükârda açık tutmak" için bölgede bekleyen Amerikan donanmasının işe karışması, onlara İngiliz gemilerinin yardımcı olması... Bunlar hiç de uzak ihtimaller degil. ladılar Irak bu ıddıaları yalanladı Bolgeyı gezen Batılı gazetecıler de, Irak açıklama larını doğrulayarak El Kurnah'da tran as kerı görmedıklerını ve Bağdat Basra kara yolunda trafığın normal olduğunu bıldırdıler tkıncı Hürmüz bunalımına yol açan gelış meler, tran'ın "Hayber" adını verdığı saldırıyla başladı Irak, lran saldırısına, Harg adasındakı petrol tankerlerıne yönelık lıava akınıyla cevap verdı Senaryo ıkınu kez tekrarlanıyordu Irak, tran petrolünü, lran da Hürmüz'ü tehdıt edıyordu Tek farkla kı, ABD ıkıncı senar yoda "daha aktif bir role" soyunmuştu Umman denızınde 30 gemıden oluşan bır Amerıkan donanması Hurmuz'ü açık tutmak. ıçın bcklıyordu Ingılız hukumetı bölgeyt ıkı savaş gemısını gondermış, ve "gerektıgınde Amerikan donanmasına yardım edeceklerıni" açıklamıştı ^mtrıkan savaş gemilerinin bır tran keşıl uçağına ateş aı, ması Körfez'dekı gergınlığı tırmandırdı Körfez Ulkelerı son günlerdekı gergınlığı. rağmen, petrol ıhracatlarının düzenlı şekıl de sürdüğünü açıklıyoı lar körfez Savaşı nın son bunalımının, uluslararası çatışma ya mı dönüşeceğı, yoksd daha öncekıler gı bı durulacağı mı henüz kesınlık kazanmış değıl Korfe*de herqun kım ııc knri.iı polıol ıırplıyor'' 3 1 mılyon var 1 SUUDİ ARABİSTAN 900 bın varıl KUVEYT 1 5 ntllyon var 1 İRAN 400 bın varıl KATAR BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 1 1 milyon varıl 400 bın varıl TAHAFSIZ BÖLOE K YEMEN w racaktı Türkıye'nın yıllık petrol tüketımının 15 mılyon ton dolayında olduğu gözönüne ahnırsa, Irak petrolünün önemı anlaşılıyor tran bu saldırıda Kerkük'e ulaşamadı Ancak Irak Kürtlerıyle ışbırlığı yaparak stratejık Hac Umran kesımınde denetım sağ ladı Böylece, 1974 yılında Irak huküme tının bölgeden attığı Molla Muslafa Barzani lıderlığındekı Kürtler, 19 yıl sonra Barzanı'nın oğlu Mesut Barzani lıderlığın de, bölgede yenıden denetım kurmuş oldular Tum bu varpışmalar boyunca Tahran'dan yayınlanan askcrı bıldırıler "Duşmana agır kayıplar verdırdık, sınırdan şu kadar kılometre ıcerlere gırdik, falanta kılometre kare toprağı ele geçirdik"ten öteye gıdemıyordu Irak ıse her İran saldırısı karşısında "duşınan kuvvetlerıne ağır kayıplar verdirdik gerı çekılmek zurunda kaldılar" dcmekle yetınıyordu lran saldınları artık petrolünün buyük bır kısmının ışlendığı ve' ıhraı, edıldığı Harg adasına karşı bır saldırı ıçın yetersızdı Oysa Super Etendard uçakları adaya yaklaşabılecek, Exocetlerı belırlı bır uzaklıktan fırlatabılecektı Yüksekten fırlatıldıktan sonra su yüzeyıne bırkaç metre mesafeden uçarak düşman radarlarına görunmeyen Exocetler tran tesıslerı ıçın büyük bır tchlıke oluşturuyordu İran, Irak'ın Super Etendard'Iarı kııllan ması halınde Hurmuz'ü kapatacağı tehdıt lennı tekrarlarken, ABD'de böyle bır harekata "seyırcı kalmayacagım" açıkladı ABD Başkanı Konald Kıagan "Hurmuz'un açık kalması Kİn elerınden gelenı yapacaklarını" atıkladı Böylcte Exocet füzelcrı, uç yıldır karşılıklı top ve roket ateşıyle "kilitlenmiş" Körfez Savaşı'nı, uluslararası bır çatışmanın eşığıne getırdı En ıyımser tahmınlere göre 100 bının üzerınde askerın ölduğü Körfez Savdşı, bu sayının da çok üzerınde kayıp verılecek bır sa