Katalog

SİYASET 84 Yönlendirme mi? GÜNDÜZ VASSAF nketler gideıek gunliik yaşantımızın Aparçası oluyoı. Genel siyasalyeğlemetutumumuzdan gunlük tüketim mallarını OemokmiPartisı mize dek tutum ve davranışlarımıza ilişkin bilgiler anketler aracılığıyla saptanmaya çalışılıyor. Bilim.sei yöntemlerle yapılan anketlerin yansızlığı ve gerçeği yansıttığı savı giderek yaygınlık kazanıyor. Yeni kurulan siyasal partiler ve şirkeller için anketler giderek vazgeçilmez bir araç olurken kamuoyu da kendisine ilişkin kamuoyu yoklamalarını merakla izliyor. Uzun yıllar Batı toplumlarında kullanılan bu araç ve yöntemler artık Türkiye'de. Ancak kamuoyu yoklamalan halkın yönclimlerini gosteren birer araç olmaktan halkı yönlendiren birer araç olma durumuna da düşebilirler. Bunu önlemek hem anket yöntemlerinin titizlikle uygulanmasına hem de kamuoyunun bu yöntemlere ilişkin bilgilendirilmcsinc bağlıdır. Ne var ki Türkiye'de kamuoyunun ilgisi meraktan öteye gitmemekte, anket sonuçları SporToto'da 13 artı 1 tutturmakla kıyaslanmaktadır. Oysa anketlerin kamuoyunu yanıltmamasının ya da yönlendirmemesinin tek garantisi anket yöntemlerine ilişkin bilinçlendirilmiş bir kamuoyudur. Bununla birlikte anket yöntemlerine ilişkin bilgi dü/eyi düşük olunca başarısının, kullanılan yöntemlerin tutarhhğından mı yoksa şanstan mı geldiğini anlamak da olanaksızdır. Bu bilgilendirme ve bilinçlendirme görevi ise bizzat anketi yürütenlerin sorumluluğudur. Bu kuruluşların bir görevi kamuoyunu ölçmek ise diğer görevi de kamuoyunu bilgilendirmektir. Sınırlı sayıda kişilere, yani belirli bir örneklem grubuna uygulanan herhangi bir anketin, toplumun tutum ya da olası davranışlarını çok az bir hata payıyla doğru bildirmesi, herşeyden önce topluma ilişkin yaş, cinsiyet, din, gelir dağılımı ve geçmiş davranışlar gibi çeşitli ve en taze verilerin anket uygulanmadan saptanmış olmasına dayalıdır. Yani anketin uygulanacağı kişiler öyle seçilmelidir ki ilgili toplumun özelliklcrini barındırsın. Tüm yurtdaşlara ilişkin yığınlarca verilerin bilgi bankalannda depolandığı Amerika gibi ülkelerde seçim sonuçları bu bilgiler ışığında seçilen 10001500 kişi kadar küçük bir örneklem grubuna verilen anketler aracılığıyla kestirilebilmektedir. Kesin nüfus sayımı sonuçlarının bile ancak sayımdan beş yıl sonra verilebildiği Türkiye'de ise, sağlıklı bir örneklem grubunun seçimine temcl olacak gerekli bilgiler bulunmadığından, anket sonuçlarının da toplumun genel eğilimlerini yansıtma olasılığı oldukça düşUktür. Bu eksikliğin büyük örneklem gruplanna sık sık uygulanan anketler aracılığıyla giderilmesine çalışılmaktadır. Eksik ya da hatalı yöntemlerle yapılan anketlerin kamuoyunu temsil etmeme ve dolayısıyla kamuoyunu yanıltma olasılığı yüksek olabileceğinden, bu konuya ilişkin belirli ilkeler saptanmıştır. Bu amaçla Türkiye'de ileri gelen pazarlama şirketlerinin de üye oldıığu FSOM AR (Kamuoyu ve Piyasa Araştırmaları Avrupa Topluluğu) anket sonuçlarıyla birlikte aşağıdaki bilgilerin de kamuoyuna iletilmesini üyelerine zorunlu kılmaktadır. 1. Örneklem grubunun sayısı ve coğrafi dağılımı 2. örneklem grubunun nasıl seçildigi 3. Bilginin hangi yöntemle (oplandıgı (•jalıson goruşme, lelefonla vs.), anketin uygulandıgı larilı ve sorulan soruların lam metni 4. Düşünce ya da tutumları bclirsü olan kişilerin örneklem grubu içindeki yıizdesi. Sınırlı bir örneklem grubuna belirli yöntemlerle uygulanan anket sonuçlarının ne ölçüde daha geniş bir toplum kesitine genellencbileccği ancak yukardaki bilgilerin ışığında anlaşılabilir. örneğin herhangi bir anket sorusunun nasıl sorulduğu, yanıtı da tuklar yasaklanmalı derken, diğer eş örneklem grubunun % 75'i demokrasi aleyhinde nutuklara izin verilmemeli görüşünde. Görülüyor ki anketi yürüten kuruluş küçük bir sözcük değişiklikliğiyle sorunun yanıtını yönlendirebilir. Bunun gibi, soruların sırası, yazılı mı yoksa sözlü mü sorulduğu gibi başka unsurlar da sonuçları ct Kesin nüfus sayımı sonuçlarının bile ancak sayımdan beş yıl sonra verilebildiği Türkiye'de, sağlıklı bir örneklem grubunun seçimine temel olacak bilgiler bulunmadığından anket sonuçlarının toplumun genel eğilimlerini yansıtma olasılığı oldukça düşük. kısmen belirleyebilir. Aşağıda aynı sorunun iki ayrı şekline verilen yanıtlar bu olguyu gösteriyor. a. Sizce hiikümet demokrasi aleyhinde nulukları yasaklamalı mı? b. Sizcc hiikümet demokrasi aleyhinde nutuklara izin vermeli mi? Benzer örneklem grupları Uzerinde yapılan bu araştırmada ilk soruya yanıt verenlerin % 54'ü demokrasi aleyhinde nukiliyebileceğinden, anket sonuçlarının doğru anlaşılması ve yorumlanması ve saptırılmış bilgilerle toplumsal hayata yön verilmesinin engellenebilmesi için, bu tür bil.gilerin anket sonuçlarıyla birlikte yayınlanması zorunludur. Anket uygulamalarıyla ilgili yukarda belırtilen teknik nedenlerden doğabilecek sakıncaların yani sıra, bizzat anket olayı da önemli olumsuzluklar içermektedir. Kişi nin özel hayatına girilmesi ve kendisine ilişkin bilgilerin metalaşması kapilalist ulkelerde sürekli sorgulanan unsurlar arasındadır. Diğer bir cleştiri belirli konularda sıklıkla yinelenen anketlerin kamuoyunda koşullandırılmış yapay sonınlara yol açmasıdır. örneğin Mafia aracılığıyla afyonun Amerika'ya girnıesini engelleyemeyen Amerıkan hüküınetı alyon yetiştiren ülkeler gençliğiyle çeşitli ankctler yapılmasınıdestekleyip, gençler arasında giderek artan bir afyon sorunu olduğunu göstermeye çalışarak, o ülkelerin kamuoyunu kcndi topraklarında afyon yetiştirilmesine karşı bir •tutum aldırmayı denemistir. Bu konuya ilişkin bir diğer örnek ise İsrail'den. Belirli bir doğrultuda yönlendirilmek istenen lsrail kamuoyunun tutumu ölçülerek, hükümetçe istenilen kamuoyunu oluşturacak olaylar çıkartılır, yazılar yazılır, flimler gösterilir. Yani Israil hükümetinin militarist tutumunun kamuoyunca desteklenmesi istendiğinden halkın bu konudaki düşünceleri sürekli ölçülür ve yönlendirilir. Oene kapitalist toplumlarda belirli modalar ya da tüketici davranış modelleri yaratmak isteyen firmalar sık yinelenen vc yaygın bir şekilde sonuçları duyurulan anketler aracılığıyla kamuoyunda belirli eğilimlerin gelişmesini sağlamaya çabalar. İstenilen kalıplara uymayanları tekdüze bir tüketici EŞ ÖRNEKLEM GRUPLARINA SORULAN İKİ SORU: 1) Sizce hükümet demokrasi aleyhine nutukları yasaklamalı mı? 2) Sizce hükümet demokrasi aleyhinde nutuklara izin vermeli mi? tlk soruya yanıt verenlerin yüzde 54'ü "yasaklfnmalı" derken, benzer grupıa ikinci soruya yüzde 75 oranında "izin verilmemeli" yanıtı geldi. toplum doğrultusunda biçimlendinneyi dener. Görülüyor ki anketler giderek günlük yaşantımızın parçası olurken bize sorular sorulduğu gibi biz dc sorulanları sorgulamalıyız. Anketler kamuoyunun düşüncesini tepeden belirlenmiş kısıtlı seçenekler çerçevesinde sınırlayıp yönlendirmek için kullanılmamalıdır. Tersine anketleri halkın gündemindeki düşünce ve taleplcrin yansıtılmasında bir araç olarak düşünebilıriz. SANDIK BAŞI Sözlü oy