Katalog

SİYASET 84 fftV TürkiyeS. Arabistan A 4 yıldır dalıa \ akııı geler ve genel istikrar açısından memnunıyet verici bir gelişme olarak değerlendirdı. nkara Türkiye ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin 12 Eylül'den sonraki dönemde yoğun bir gelişme temposu içine girdiği gözlenıyor. Yoğun gelişme temposuna dikkat çekmek için şu çarpıcı örneği verebiliriz: 1957 yılında DP iktidannın Dışişleri Bakanı Fatin Rüşlu Zorlu'nun ziyaretiyle 1979 nisan ayında CHP hukumetinin Dışişleri Bakanı Prof. Gündiiz Ükçün'ün ziyaretine kadarki, 22 yıl suresince iki ulke arasında karşılıklı toplam 16 resmi tenıas yapılmış. Bunlar arasında en önemlileri 1966 yılında Kral Faysal'ın Türkiye'ye gelişi ile Cum Ulusu Taif'te llişkilerdeki yakınlaşma süreci Başbakan Bülend Ulusu'nun Taif'te yapılan Üçüncu Islam Zirvesi'nde Kral Halid ile yaptığı görüşmeyle belirgin bir rotaya oturdu. Taif Zirvesi'ne kadar daha çok siyasi konularda görüş alışverişi ve ticaret ve ekonomik işbirliği sınırlı olan Türkiye Suudi Arabistan ılişkilerine "askeri boyut" gırmesi de yine Ulusu'nun, Kral Halid ile yap tığı bu göruşme sonrasına rastlıyor. Türk tarafının askeri alanda bu ulkeyle işbirliğine hazır olduğunun bizzat Başbakan Ulusu tarafından açıklanmasından sonra, mayıs ayında bir Suudi askeri heyeti Türkiye'ye geldi. Aradan bir yıl geçtikten sonra, "Askeri eğitim işbirliği anlaşması" göruşmeleri için bir Türk askeri heyeti Cidde'ye gitti. Bu alanda atılan en önemli adım da, dönemin Genelkurmay Ikinci Başkanı Orgcneral Necdet Öztorun'un aynı ay bu ulkeye yaptığı ziyaret oldu. Ilİc temelleri 1970'li yılların sonunda atılan Türkiye'nin Ortadoğu'ya açılma poli tikasının, israil ile ilişkilerin duzeyının düşürülmesi ile birlikte kurumsallaşmaya başlaması ve Türkiye'nin brtlgede yeni arayışlar içine girmesı Suudi Arabistan'ın dikkatle ve ilgiyle izlediği bir süreç oldu. Bu çerçevede Türkiye'nin bölgedeki ağırlığının artması ve özellikle tranlrak savaşında arabuluculuk ıçın en elverişli konuma sahip ülke durumunda bulunması, Ankara ile Riyad arasındaki siyasi danışmalara önemli bir çerçeve kazandırdı. Cumhurbaşkanı Evren'in, ziyareti de yakınlaşma surecine hız katıcı yeni bir adım olarak değerlendıriliyor. Türkiye'nin Ortadoğu'ya açılma politikası, İsrail ile ilişkılerinin düzeyini düşürmesi, tranIrak savaşındaki tarafsız konumuyla arabuluculuk için en elverişli konuma sahip iilke özelliği, Suudi Arabistan'ın dikkat ve ilgiyle izlediği bir süreç oldu. hurbaşkanı Cevdet Sunay'ın 1968 yılında Suudi Arabistan'a gidisj. Geride bırakılan dort yıl içinde ise, Cumhurbaşkanı Kenun Evren'in bu hafta yapacağı ziyaret dc dahil cdilirse, iki ülke yöneticileri arasında gereekleşen temasların sayısı neredeyse, 22 yıllık ziyaretlerin dökümune eşit. Bu süre içinde toplam 15 ziyaret yapılmış oluyor. Orada Bizde S. Arabistan Yiizölçümii 2 milyon 150 bin km J Niifus 9.3 milyon yüzde 25 Ortalama ömiir 55 yıl Yurtiçi gelir 115 milyar dolar 12 bin 600 dolar yüzde 59 54 milyar dolar 1200 dolar yüzde 19 Kişi başına gelir Yurt içi tasarruf oranı Yılhk yatırım artışı (19701981) yüzde 43 yüzde 8 Yılhk cnflasyon hızı (19701981) yüzde 24 yuzde 33 Kişi başına enerji (kg. kömiir degeri) 6 bin 764 779 İhracat (1981) 120 milyar dolar 4.7 milyar dolar Ithalat (1981) 35.2 milyar dolar 8.9 milyar dolar Kaynak: Dünya Bnnkası Raporu 62 yıl 45.5 milyon yüzde 60 Okuma yazma oranı 781 bin km ! Türkiye Yakınlaşma iki ülke arasındaki dıplomatik trafiktc dört yıl gibi kısa sayılabilecek bir süre içinde meydana gelen bu patlama nasıl açıklanabilir? 12 Eylul'e kadar Türkiye karşı sında soğuk olmaınakla birlikte "mesafel i " davranmayı yeğleyen Suudi Arabistan bir yakınlaşma sürecıne gırmekte bu kez ncden istekli oldu? 19571979 arasındaki 22 yılda sadece 16 resmi temas olan iki iilke arasında, son dört yılda karşılıkh 15 ziyaret yapıldı. Dönemin Dışıslen Bakanı llter Tiirkmen'in ilk dış gezılerinden biri olan Cidde ziyareti (kasım 1980) sırasında Suudi Arabistan yöneticilerinin belirttikleri göruşler bu sorunun yanıtını da içinde taşıyor. Bu görusmelerde Suudi Arabistan yöneticilerı, "Istikrarlı vc guçlcnen bir Türkiye" ile ilışkilcrını gclis.tırme kararlılıklarını vurguladılar.. Kuşkusuz bu değişiklikte stratejik değerlendirmeler de büyuk ölçude rol oynadı. Turkiye'yi guvenliği açısından başından beri ürktuğu Sovyetler Birliği'nin önunde. önemli bir set olarak gören Suudi Arabistan, 12 Eylül Harekâtı'nı bölgedeki den H.' •/•$ ı. ..