Katalog

Gündem Sayfa 3 'Hayali bütçe'nin kralı özelleştirme artış beklemesi herkesi şaşırtmış ve bütçeye 'hayali', EFAHYOL 'hayalet' gibi adlar takılmasına yol açmıştı. Yasaları hükümeti, bu yılın bütçe tasarısında gelir Danıştay ve Anayasa Mahkemesi'nin kapılarında kalemlerinde geçen yıia göre yaklaşık dolaşan ve genelde yasalara aykırılık ya da usülsüzlük olarak yüzde 70 ile 770 kat arasında artış gerekçeleri ile geri dönen beklediğini özelleştirmelerden açıklamıştı. Bu kalemler 1997 Bütçe Gelir Beklentileri ve hükümetimizin bu yıl 1.445 arasında en fazla artış beklenen ise vergi dışı geçen yıla göre artış oranı (miiyar TQkatrilyon liralık gelir beklemesi sadece bizi şaşırtmıyor. IMF gelirler. Bunların büyük bir Artış 1996 gerçekleşme 1997 yetkililerinin dahi "satacak kısmı, özelleştirmelerden ) tahmini bütçe teklifi oranı (%) bir şeyiniz kalmayınca sağlanması planlanan Vergi gelirleri 2.200.000 4.368.000 98.5 neyinizi satacaksınız" gelirlerden oluşuyor. Geçen Vergi dışı gelirler 167.000 1.445.000 765.3 demesine yol açan yıl vergi dışı gelir beklentisinin özelleştirmeler ve kamu gerçekleşme oranının yüzde Ozel gelir ve fonlar 269.700 425.000 57.6 mallarının haraçmezat satışı, 38'de kalmasına karşın, Katma bütçe 10.000 17.000 70.0 'denk bütçe'nin en sağlam(!) hükümetin bu yıl bu gelirlerin Toplam 2.646.700 6.255.000 136.3 ayağını oluşturuyor. oranında yedi kattan fazla bir Te p e g ö z CAitnanh'nın borç batağına saplanışı 19. Yüzyıl ortalarında Büyük Britanva'dan aldığı Ingiliz altınlan ile başlıyor. Ne yapıyor bu borçla Osmanlı? Dolmabahçe Sarayı'nı!.. Tüm lslam Dünyasrnın halifesi ve de Ostnanh'mn sultanı olan padişahlar haremlerinden dalkavuklanna Dolmabahçe'de safa süre dursun, borcun ardı arkası kesilmiyor. Politik ve askeri anlamda batış sürecini yaşayan Osmanlı'nın horçlarını ödeyecek gücü kalmayınca da alacaklılar Düyunu Umumiye'yi kurup imparatorluk gelirlerine el koymaya girişiyoıiar. Sonunda, 20. Yüzyıl'ın ilk çeyreğini tamamlayamadan dünya sahnesinden çekilen Osmanlı'nın genç Türkiye Cumhuriyeti'ne bıraküğı miras borçlan oluyor... Yoktan var edilen Cumhuriyet, Osmanlı borçlannı kuruşu kuruşuna ödüyor hem de 1015 yılda... Borçtan kurtulmaya bir de ulusallaştırılmış ekonomik kurum ve kuruluşlar eklenince, Türkiye Cumhuriyeti'nin kalkınma dönemi başlıyor. Ne var ki tkinci Dünya Savaşı'na kablmamasına karşın ekonomisi çöken Cumhuriyet, 1950'lerin başlamasıyla birlikte bu kez de Marshall Yardımı ile gelen veni bir borç batağuıa gömülmekten kurtulamıyor. Hatta, dönemin kapitalistleşme ve Küçük Amerika olma ö/entisindeki iktidaruun körüklemesiyle bile bile batağa sürükleniyor. O günlerden bu yana sürekli borçlanıyoruz. Dış borçlan ödemenin iç borçlanmayla mümkün olabilecegine inanan sakat liberalizm sonucunda ne dış borçlanmızı ödeyebiliyor ne de yeni iç borçlanmalardan kurtulabiliyoruz. Osmanirmn Düyunu Umumiyesi'nin yerini çoktan Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu kaptı bile. Tek farkla; Osmank'daki gibi ekonomik kurum ve kuruluşlann geluierini sömürmüyor, "özelleştirme" adı altında bu kurumlann doğrudan sahibi olmayı yeğliyorlar! Dünya Bankası'nın Üçüncü Dünya ülkelerini nasıl borçlandırdığı ve borçlanmanın bu ülkelerden neler götürdüğünü incelemeye çabşırken, bir anlamda Türkiye'nin "hali pür melalTni gö/ler önüne sermek istedik... Borçsuz ve egemen bir Türkiye dileğiyle... Cumhuriyet Ekonomi Borç Tembelin Uyku Ilacıdır Yatınmlar da yalnızca sözde var E kalmıştı. Bakanlık ve enerji yatırımlarından sorumlu pek lektrik endüstrisine çok bürokrat genel olarak, elektrik kesintilerinin yapılan yatırımlarda 1994 sonrasında yeniden başlamaması için yapılacak tek şeyin nükleer görülen gerileme etkisini hâlâ sürdürüyor. santral yatırımı olduğu Türkiye görüşünde birleşiyor. Elektrik ekonomisinin Elektrik Endüstrisine yapılan Mühendisleri Odası ise tarihinin en büyük krizlerinden yatınmlar (miiyon s> elektrik şebeke kayıplarının birini yaşadığı 1994 yılında en azından OECD ortalaması elektrik endüstrisine Yıl Planlanan Gerçekleşen düzeyine indirilmesi ve yapılması planlanan yatınmlar 1990 2.231 2.286 hidroelektrik gibi Türkiye için bir önceki yıla oranla yarı daha uygun, daha temiz ve yarıya düşmüştü. Geçtiğimiz 1991 1.926 1.873 daha risksiz santrallere iki yıl için planlanan 1992 1.958 1.699 yatırım yapılmasını öneriyor. yatırımlarda artış olmasına 1993 1.714 1.548 Yetkililerin ekolojik denge ve karşın yine de 1993'teki 1994 715 899 insan sağlığını da unutmadan düzey yakalanamadı. 1995 uzun dönemli planlamalarla yılında gerçekleşen elektrik 1995 1.056 726 gecikmeden enerjiye yatırım yatınmları Enerji Bakanlığı'nın 1996 m 1.250 yapması gerekiyor. hedeflerinin oldukça altında Halka açılmalar yeniden canlanıyor Ancak rakamlar enflasyon w y cuz kaynak dolarlık gelir düzeyine de hâlâ oranından arındırılmamış olduğu I I arayışındaki şirketler ulaşılamadığını görüyoruz. 1996 için yanıltıcı. yılında halka açılmalardan I I halka açılma yolunu Dolar bazındaki değerlere bakacak sağlanan gelirde lira bazında I I seçiyor. 1990 yılında olursak 1990'daki 985 milyon yaklaşık 6 kat artış görülmesine ^ ^ ^ / halka açılan karşın, dolar bazında gelir şirket sayısı olan 35'e hâlâ erişilememiş durumda. 1992 Halka açılmalardan sağlanan gelir hemen hemen aynı oranda azalmış ve 1993 yılında halka açılan Halka Açılan Gelir milyon i durumda. Eğer politikada şirket sayısında belirgin bir Şirket Sayısı (miiyar TL) istikrar sağlanırsa halka düşüş yaşandı. 1990 2.575 985 35 açılmaların sayısının Buna karşın bu yılın ilk 24 1.477 1991 392 daha da artabileceği dönemlerindeki gidişe söyleniyor. 1992 14 644 94 bakılırsa 1990'daki düzeyin Beklenen patlama yakalanma olasılığı göze 1993 1.784 16 152 gerçekleşse de, 1990'daki çarpıyor. 1994 7.684 271 25 dolar bazında Halka açılmalardan sağlanan 247 1995 29 10.698 gelirlerde Türk Lirası bazında gelir düzeyinin yakalanması 1996 27 14.700 168 artış görülüyor. zor görünüyor. Otomatik bankacılık Asya'yı sanyor 1996a3nunda banka kartı ve ATM!iayılan Türkiye \ Avrupa j> > m oplam Kart (milyon) 4.1 Toplam Işlem Hacmi (12 ayhk miiyar $) ATM 4.750 155.500 124.800 11.000 10.800 5.800 16.200 324.000 ABD Kanada WF. 1.9 138.9 229.3 15.6 22.1 149.9 199.0 17.1 26.8 B Latin Amerika Ortadoğu ve Afrlka Asya Pasrfik Toplam 2.8 89.8 485.4 6.4 148.5 560.8 ilgi teknolojisinin yaşamın her alanında olduğu gibi para piyasaları ve bankacılık alanında da kendini göstermesi kaçınılmaz. 21. yüzyıla hazırlanan bankalar artık çok şubeli ve çok elemanlı ışyerleri olmaktan çıkıp otomatik birimlerle hizmet vermeyi amaçlıyor. Bu aşamada bankamatik kartları ve onlann kullanılacağı ATM'ler en yaygın hizmet ağı olarak tüm dünyada hızla çoğalıyor. Gelişmiş ülkelere bakıldığında bu alanda da başı ABD'nin çektiği görülüyor. Onu Avrupa ülkeleri ve Asya Pasifik ülkeleri takip ediyor. Avrupa'nın ve ABD'nin modem dünyanın temsilcileri olarak bankamatik hizmetlerıni kullanmaları şaşırtıcı değil ama geleceğin devi olarak gösterilen Asya ülkelerindeki otomatik bankacılığın gelişmesi dünya şermaye hareketlerinin yönünü daha açık ortaya koyuyor. Ülkemizde de yavaş da olsa otomatik bankacılık gelişiyor. CUMHURİYET EKONOMİ DERGİSİ • İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSI BASIN VE YAYINCILIK A.Ş. • GENEL YAYIN YÖNETMENİ: ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRÜ: HİKMET ÇETİNKAYA • YAZIİŞLERİ MÜDÜRLERİ: DİNÇ TAYANÇ (SORUMLU), İBRAHİM YILDIZ • GORSEL YONETMEN: M. SEDAT DEVİR • REKLAM:MEDYAC Kapak: İSMAİL GÜLGEÇ Grafık: GRAFİK SERVİSİ