Katalog

Tarım Sayla 13 Üretimi Türkiye de, pazarı f Almanya da, sanayisi îsviçre 'de • Türkiye'de bir borsanın olmayışı, tüccarın fındık dalındayken yurtdışı ile bağlantı kurmasına yol açıyor. Bu yüzden uluslararası piyasa, Ordu'nun ya da Giresun'un değil Hamburg'un hakimiyetinde kalmaya devam ediyor. TAHSIN AKÇA ürkiye dünyanın bir numaralı fındık üreticisi olmasına ragmen, bu ürünün kaymağını Avrupalılar yiyiyor. Yilda ortalama 450 bin lon ile dünya fındık ürctiminin yiizde 80'ini gerçekleştiren Türkiye, bu rakamın yiizde 70'ini kabuğundan ayırmak dışında hiçbir işlem yapmadan yurtdışına gönderiyor. Bu da yetmczmiş gibi 1950'li yıllardan bu yana dünyada fındık fiyatlarımn bclirlcndiği borsanın da Türkiye yerine Hamburg'ta olu.şmasma engel olunamadı. Ayrıca fındık girdisinc dayanan sanayi de, başta Îsviçre olmak üzcre Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde gelişti. Taşımacılıkta geri olunan yıllarda ancak deniz yoluyla Avrupa pazarına ulaşabilen Türkiye'deki Fındığı işlcyccck tesislerin azlığı, Türkiye'nin bu iiründen yeterince kalıııa deger sağlayamamasına yol açıyor. fındık lüccarı, Avrupa'mn cn gelişmiş limanının Hamburg ilgilenen kesim ıse sağlıklı üretim alanlarının kontrolden çıktığını tüccarın karsısında yalnız olması nedeniyle, burayı pazarm planlaması yapılamaması ve ve 4 yıl öncesine kadar alınan bırakıyor. oluştuğıı, dolayısıyla da fiyatların destekleme aiımlarındakı yüksek oranlı t'onlar nedeniyle, helirlcndiği merkez lıaline getirdi. Degerini bulmuyor düzcnsizligi gerekçe gösteriyor. basta Italya olmak üzere baska Bııgün ulaşım imkânları Ancak her iki kesimin de üreticilerin de ortaya çıktığını gelısmesine karsın, pazaılama birlcştiği konu, Türkiye'de fındık kaydeden Aydın, "Avrupalı Türkiye'nin fındıktan yeterince alışkanlıkları ve Türkiye'de borsası kurulmaması ve üretimle sanayici bu alternatifieri katma değer elde edemcmesi devletin kontrolünde bir fındık pazaılama kullanarak konusunda, üretiei kesim, ürün borsasının oluşturulamaması, henüz dalındayken (alivre satıs) aşamaiarmın iyi • Yılda ortalama 4 5 0 kendi fıyatlarını tüccarın fındık lıenüz kabul ettirmeye ithalatçı 1 ırmayla anlaşma yapıp edHmemesin.n bu bin tOtl ile dÜnya dalındayken yurtdışı calışıyor'" dedi. fındığın gerçek dcgerini hağlantılarım kurmasına Aydın, bir fındık bulamamasına neden olan ve iiründen iyı verım fmdlk Üretİlllİnİn yol açıyor. borsası sayıları 5'i gcçmcyen tüccarı alınamamasında Bu yüzden ürünün piyasası, en olusturularak sorumlu tutuyor. Işin ticaretiyle bclirlcyici ürünün gerçek büyük üretim oidugu. gerçekleştiren x değerindc satısı Devletin tındığa r^.. • • . , merke/leri olan yeterince sahip Turkıyc, bu rakamın için gerekli Türkiye'de fındık ihracatı Ordu'nun ya da ortamın Giresun'un Naturfd Toolam btenmis çıkmadıgını iddia y ü z d e 70'İnİ hazırlanması Deger Mıktar Deger Mıklar De$er Mıklar degil eden Ordu Sanayi , , w • , Yıl (Bin Ton/lç) (mılyon $| (Bin Ton/lç) (mılyon $) (Bin lön/lç) (mılyon $) gerektiğini Hamburg'un vc Ticarct odas. kabuğundan ayırmak vurguladı. 23 86 482 1987 108 396 132 hakimiyetinde Ordu Ziraat 107 1988 106 349 31 138 457 olmaya devam Başkan. ömer dışında hiçbir işlem Odası Meclis 254 32 88 131 343 1989 98 ediyor. Aydın, tüccarın , , liaskanı Bahri Fmdıgınm 45 138 1990 150 412 195 550 aiivre satıs y a p m a d a n yurtdışına Özdogru isc elinde kalmasını 49 145 167 468 1991 118 322 yapması gönderiyor. üreticinin sırtından trilyonlar istemeyen 50 147 447 1992 122 299 173 D üretici, tüccarın konusundakı ' kazandıklarını iddia ettigi tücearı 424 49 143 1993 143 567 193 dayattığı clcstrileri, "Dalındayken anlaşma ve gelmi.ş geçmi.ş siyasileri 1994 135 506 50 205 711 186 yapılması sanayi planlamasının fındığın iyi fiyatları kabııl 241 1995 188 591 52 176 767 gerL'ği. Avrupa'daki sanayicinin etmek zorunda değeılendirilemcmesinin 286 41 129 142 1996' 100 415 ihliyacı oldıığu döncınde kalırken, sorumlu.su olarak görüyor. 0 3 / 10 J996 ıtıbunyle tüccarlar aracılığıyla öneeden ıslikrarlı bir Uin ticaretini yapanların aıılaşnıalar yapması doğal. fındık üreticiyi sömüıerek kolay para Burada devleliıı iiriinc sahip destekleme ka/anmaya çalıştıklarını çıkarak, l'ındi(>ı piyasadan politikası beliıten ()/dogıu, şöyle kotuı^lu: cekmesi, tüccara alivre salış "SivasiliT l'iskobirlik jjibi bir belirlemeyen yapma imkanı hırakmaması üretici kıırıımıına sivasi devlet, üreticiyi {•«.•rekir" dıye yamtladı. Türkiye'de son yıllarda üretim r Dünya fındık üretimi Ulkeler 1985 1991 1992 1993 1994 Türkiye 220.0 315.0 520.0 305.0 450.0 Italya 218.0 128.6 115.3 90.8 100.0 ıspanya 30.0 18.1 26.4 12.1 23.7 ABD 22.0 23.1 25.1 37.2 18.1 Not: Rakamlar kabuklu bin ton olarak venlmıştır. Kaynak: FAO Avrupalı fiyatlannı dayatıyor Y\ T 'ılda 45 ton fındıgı hammadde olarak değerlendiren Ordu'daki Sagra Fabrikası'nın Gencl Müdürü Ergun Karagöz'e göre, finans gücü nedeniyle rahatlıkla stok yapabilen Avrupa'lı sanayicinin, kendi fiyatlannı Türkiyc'ye zorlanmadan "dikte" ettirebiliyor. Türkiye clen fındık alan sanayicilerin o yılın rekoltesini çok iyi değerlendirdiğini kaydeden Karagöz, "Yüksek flyatlarla karşılaştıklarında "Şu fiyann üzeıinde alınmasın" di.vebiliyorlar. Çünkü hcnı stok gücleıi var, tıem de yerine rahatlıkla altcrnatif hulabiliyoıiar. Türkiye'deki Ilyatları düşürmek için ürünlerindc fındık yerine kısa bir dönem için de olsa hadcm ya da yer fıstıgı kııllanmayı koz olarak kııllanahiliyorlar" diye konustu. Karagöz de Türkiye'nin fındıgına sahip çıkabilmesi için ürün borsası kurmasının şart oldugu görüşünde. Karagöz böylccc üreticinin Avrupalı müsteriyle tüccarı aradan çıkartarak karşı karşıya gelme imkanı bulacağmı bclirtti. 1970 yılından itibarcn fındık işlemenin yanısıra, kakaolu ürünlerin üretimine de başlayan Sagra Fabrikası, halen fındığı, kavrulmus, toz ezme, tuzlanmış fındık gibi değisik fornılarda işleyebiliyor. hıbrikanın halen 1000 çalışanı ve 30()'ün üzerinde mağazası bulunuyor. ataınalar yaparak otoritesini (JÜçlendirmeye çalı^ırken, ürütici ise üriinünü iyi İlyatlarla degeriendirme ıınıuduyla hep hekliyor. Devletin yaptığı destekleme alımları hep sivasi kayt>ı tasıyor. Sübvansiyonlar her geçen yıl kaldınlıyor ve üretici ör^ütlü olmadığı için tüccar karsısında yalnı/. bırakılıyor. Bülün bu şarllar de\am eltiği sürece llanıbıır^ ticaretin, ls\ içıv'do sanayiniıı ınerke/i olmaya devam edecektir." Özdoğru, lııulık iiretıcisınin bir bıılık aılı altında lopl.ınaıak örgütlü bir güç lıalınc getırilmesı vc hatta dünya fındık üreticılen bırlıgının kıırıılması gerektiğini vurguladı. <?!u