Katalog

Gundem Sayfa 3 Risk yükseldikçe, faiz aralığı açıldı T urkıye'de uyguldtıan ckonomık poluıkalcirın guven vermemesı vc ckonomık dengenın yıldan yıla bo/ulması bankalann verdığı fazı 110 oıanlaıı aıasındakı taıkın da aı,ılmasma scbep oldu Rıskın aılmasıyla bcıabeı o/cllıklc 100 ozel bankalann verdığı 1 yıllık laız oranıyla kamu bankalaımın verdıgı faı/ oranlaıı arasmda 90 uvuıumlar oluştu (jegnıs yıllarda yıl ıçındc bankalar tarafından uygulanan cn dusuk faızlc en yuksck taız oıanlaıı arasındakı tark 67 pııan aıasında değışırken, o/cllıkle Turkıye'mn 1994 70 yılında yaşadığı ckonomık krı/ın aıdından bu tarkm 20 2S pııana kadaı yukscldığı gozlcnıyor 1990 yılında bankalaı taıatından 1 yıllık mcvduat 60 hcsabına verılcn cn yuksek fai7 oranı yuzde 6S ıkcn, en duşuk taız oranı da yu/dc 58 olarak 1994 1990 T993 1995 19961991 1992 gerçekleştı 1994 yılıııa kadar bu tark 2025 puanlara kadaı vuksclııken, ckonomık kıızın bunalımının yaşanması vc bu bankalann mevduat toplamak yaşandığı 1994 vılında lark son 6 yılın cn yuksck du/cyı olan 26'ya ulaştı Uzmanlar farkın a^ılmasını, son doncmde i(,ın yuksck tai7 oıanı uygulayarak cazıp hale gelmek ıstemesı şckhnde yorumluyorlar batan bankalar ncdenıyle o/cl bankalara karşı bır guven Tep e g ö z 2000'1İ C 11 Ç o c ı ı k k e n hep İH'saplardım, " 2 0 0 0 Yıllara göre 1 yıl vadeli banka faiz oranları TQrk.li a/ııulaıı l)iı Vergide eşitsizlik kalıcı hale geldi S on dort yılda gcliı veıgısmde en ust vc cn alt dılım aralığı bu oncekı yıla goıc yuzde 100 vc u/crındc gcıçcklcşırken, 1997'dc bu oranın yu/de 72'lerde geıı,ekleşeLeğı bcklense dc, rıııkıye'de "gelire gore vergi" ılkcsınm uygulanmayacağı lıkrı hdkım lleryenı hukumctın asgarı ucretı \crgı Yıllara göre gelir vergisinde ilk ve son dilimler Yıllar İ990 1991 1992 1993 1994' llkdılım 8 mılyon lıraya kadar 12 mılyon lıraya kadar 20 mılyon lıraya kadar 32 mılyon lıraya kadar 75 mılyon lıraya kadar 150 mılyon lıraya kadar 300 mılyon lıraya kadar ' Son uç yıl ggln vergısının &nustdıl"»"( nuıhnvi vergı oı < yukşelttl 199b' 199b kapsamı dışına alatağmı ıddıa etmesıne rağmen, bunun bır turlu hayata geçııılcmcmesı vc Turkıyc'dckı vergı sıstcmının Batılı ulkelerdckı gıbı alt gelır grubunu kollamaması vcrgıdekı adalctsı/lığın kalıu oldugunun bır gostergesı I990 yılında yu/de 2^'lık ılk dılım 8 mılyon lıın 1 kadar olan kazanu kapsaıken bu aralık I99l'dc 12 mılyon lıraya kadaı yukscldı Aynı donemlcıdc son dılım 128 mılvon lıradan Son dılım 192 mılyon lırava <,ıktı 128 mılyon lıranın ustu 1991 vılında bır ontekı yıla goıc alt dılım \c son 192 mılyon lıranın ustu dılımdc yuzde 60'lık artiş yasandı 1994 yılından 320 mılyon lıranın ustu ıtıbaren ıse son dılım aralığına uygulanan \ergı yuzdcsı yuzde 50'dcn yuzde 55'e çıkartıldı 512 mılyon lıranın ustü Ancak uzmanlar, alt dılımdckı vergı oranı 2.4 mılyar lıranın ustu duşurulmcden ust dılımdekı vergı oranının 4.98 mılyar lıranın ustu arttırılmasının ozcllıkle çalışanlar vc ucrctlıler 9.6 mılyar lıranın ustu bazında vergı adaletının sağlanması yonunde bır ıyıleştırtne gctırmeyeceğını vurguluyorlar Dolarmark dengesi dış piyasaya eşit D lAylar ış pıyasalaıdakı dolarmaık parıtesı ılc ruıkıyctlekı parıtcde doncmscl olarak yaşanan kuçuk larklılıklar dışında patalcllık olduğu go/lcnıyor Uzmanlar scımayc hareketlerının scrbest olduğu bır ulkcde dıs pıyasalardakı parıtcylc ı<,erdekı parıtcnın uyunılu olması gerektığını vurgularken, aradakı tarkın açılmasınm bazı kesmılere aradakı fıyat farkından kaynaklanan ka/am,lar (arbıtraj) sağlayacağı, bunun da ekonomıyı olumsuz etkıleycceğı goruşundc bırlesıyorlar Korte/ Knzı'nın kapıyı çaldığı 1990 yılı sonunda dış pıyasalarda dolarmark parıtesı 1 49 olurken, Turkıye'de aynı donemde yu7dc 0 01 tarkla parıte 1 50 oldu 1991 yılında 1 51 ıle eşıtlcncn parıte, 1992 ve 1993 yıllarında 1990'daki oranda bır sapma gosterdı Yılsonu dolarmark paritesi 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996' : • Ilk hafta Aylara göre altın = cf e ^ fiyatları > karşılaştırması (TL) 24 ayar 837 000 858 000 909 000 967 000 987 000 1.015.000 1 047 000 1 092 000 1 138 000 1 179.000 1 216 000 Cumhurıyet Altını 5.250 000 5 650 000 5 900 000 6100 000 6 450 000 6 600 000 6 750 000 7 000 000 7 350 000 7 600 000 7 900 000 8 150 000 Altında 22 ayar önde 996 yılında altndakı fıyat artışı yuzde 60'lar uvarında gerçekleştı 22 ayar altın ışçılık faktorunun etkısıyle en yuksek fıyat artışını yaşadı Darphanenın sabıt fıyat uyguladığı ve bclırlı bır fıre payı aldığı Cumhurıyet altınında ıse fıyat artışı 22 ve 24 ayara gore daha duşuk gerçekleştı Yetkılıler ozellıkle Anadolu'da halen cn çok tercıh edılen altının 22 ayar olduğunu, talebe bağlı olarak da ışçılık payınm artması nedenıyle bu altının daha çok pahalandığını vurguluyorlar Kuyumcular Odası'ndan alınan verılere gore Turkıye'de altın satışının yuzde 55'e yakını 22 ayar, yuzde 4O'ı ıse 14 ayar uzerınden gerçekleşıyor 1996 yılında altın fıyatlarında en yuksek fıyat artışı yuzde 59'la 22 ayar bılezıkte gerçckleştı 22 ayar bılczığı yuzde 57 3 artışla 24 ayar bılezık takıp edcrken, Cumhurıyet altının fıyatı otak ayı başından ıtıbaren yuzdc 55 2 yukseldı Ocak ayında 22 ayar bılezığın onsu 758 bın lırayken, Aralık ayı ıtıbarıyle 1 mılyon 205 bın lıraya yukseldı 24 ayar bılezık ıse yuzde 57 3'luk artışla 773 bın lıradan 1 mılyon 216 bın lıraya ulaştı Yılbaşında Cumhunyet altını 5 mılyon 250 bın lırayken, aralık başında 8 mılyon 150 bın lıraya yukseldı olıııak. satıkı haska bır dunvava adım atnıak uıln uelirdı. (, ocıık ııfkıı hile Mterlivdi, çağ (loıuısumuıuın, \aşamsal hiı doıııım oldugıınıı dlgılama\a. ••KııtTsıllcvııe" olaı.ık adlaıulııılaıı t'\ıensel sonıurıı dıı/eni, hıı \andan loplıınılaı ııı koı ıınma dınarlarıııı >ıkarak ulııskııarası aıenadakı huksı/ rvkabctin ol*,eğiııı uıınşkliı ken, dığeı \aıulan sııpt'i j^ucun taııımladığı sıslcıııı dıııı\,ı\;ı \a\ı\oı. Bedeıılerinı bu elhısoe ıı\duı nıak /ııruııda bırakılan uluslaı ın en bıı\ ıık at,'nıa/ı isc, çağın gereklerine u\um sağlamak ar/ıısıı. (, ağa a\ak u>durmak iledıı/one a\ak ındurnidk arasındakı ince çi/gi ıı/criııdt' bocalavaıı sa\ ısı/ ıılııs, sistenıi kuraıı ve yayanların, çıkarlarını rt>dli/e ettikleri modellere, sırt geride kalmamak i(,in "c\e(" diyor. 2(M)0'li vıllarda \ine hu atmnster içinde şekillencci'k UİI)i }>o/uku\or. \sva kaplanları ^ibi olıışumlanı karsın, dunvanın Alil), \\ rııpa ve ll/akdoğu ekscnindeki j»uv dcn}»fleı ındc, bu\ ıık olçııde dcjiışıklık olasılığı neri'de>se hiç >ok. Serıiıa\e\ı, l)il^i\i \e (eknolo|i\ı elinde lulaıı yın,lerin, ycndc bırakmakla oldugunuı/ \tı/\ılda "ulııs.ıl biı (•nrunum tasıyan" ııılclı^ııım, ıılııslarjıasılaşma sıu°eci daha da hı/lanacak ^ıbı j>o/ııkııv<>r. Seklorleriııde dııma de>ı olan çokıılııslıı ş^ıketler daha da on plana cıkaı.ık \e kıııvsclk'sııuiiııı Idkoıııoliti »lacak. Si/bakma>ın l)i/ım sı\asıkıııı, " I ıııki\o'nııı sııpıı >;uç" olacağı yolundakı pala\ralaıma. lurkı\o'nin 2IM)0'li vıllarda duınada beliılentn konumu "t'iiK'rncnt nıarkel". \anı {^elışmekte olan pa/aı. Rir haska de\islc, bi/inı politikacılaı ın, liatılılar'ın 1 lanımlamalarından \aıılış jnladıklaıı "super guç ", "aslında super pa/aı" dan lıaska biı se> degıl. Bu elbiseyı jji\mt'k /orunda olan sadece I urkhe sanmayın. Latin ıılkeleri \e dağılan eski Sovyet cumhurhctleri \e hatta Doğıı Avtupa ulkelen de ben/er konumda. Arada sadece, >alırım tercihleı ı vonunden bır takım tarklılıklaı \aı. (jorıınen o kı, 1 ıırkiu' en a/ sermaye, en çok mal nondt'i ılecekleı arasında. Sistenıi kuraıı \e \a\anlaıın en hu\uk sılahı "teknolojik veııilık". l lııslaı ı arkalaı ıııdan ancak bovle surukluyorlar. Onlerine he<letler kovup, peşlerine takıvorlar. lelekominikas\onun o/elleslirilım'si, bu varışta sadece bır parkur. Finansal serbestıden, tıcarı serbestıve kadar bır di/i akımı dunyaya vavıp, tarklı kavnakları kullanmanın volunu aç'yorlar. V ontemler lııkenince de tekrar haşa donııvorlar. Bu hattaki kapak konumu/ \ıı/\ıllaroııcesiııin takas sistenıi. Para heıııı/ bir mubadele aracı olarak ortaya çıkmadan onee, viyeceğe karsı silah takasının yapıldığı donenıin sistenıi, siberçagda "barter" sistenıi olarak karsjmı/a çıkıvor. Sistenıi vonlendirenler, "kcııdi /enjjınler kluhunde'" daralan talebe katşın. talebi \uksek ancak parası olmavan yeni pa/arlar yaratma pe<}indeler. Dogal /en^inlik sahibi ulusları bu çe>it vontemlerle ikna etmeve calışıyorlar. kapitalist sıstenı, en bın ıık silahı olan "para>r bir engel olarak ortadan kaldırmanın \ollanni arıvor. Bıılenı KIZANLIK CUMHURIYET EKONOMİ DERGİSİ • İMTİYAZ SAHİBİ BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN YENİ GUN HABER AJANSI BASIN VE YAYINCILIK A.Ş. • GENEL YAYIN YONETMENİ ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATORÜ HİKMET ÇETİNKAYA • YAZIİŞLERİ MUDURLERİ DİNÇ TAYANÇ , İBRAHİM YILDIZ (SORUMLU) • YAYIN YONETMENİ BÜLENT KIZANLIK • GORSEL YÖNETMEN M. SEDAT DEVİR • REKLAM MEDYAC Kapak İSMAİL GÜLGEÇ Grafık GRAFİK SERVİSİ 22 ayar Jşutert İBlfart Nısan Mayıs Hazııan TBmmuz Agustos Eylul Ekım Kasım Aralık* lö&fllML J 823 000 850 000 89 < 000 5 945 000 970 000 1 000.000 1 030 000 1 075 000 1 120 000 1 165.000 1 205 000 1