Katalog

Cundem Sayfa 3 Kamu yatmmlan giderek eriyor T ürkiyc'dc 1990 sonrasmda daha önceki dönemlerc görc kamu yatırımlarmda bütün sektörler bazında bir gerileme yaşandı. 19771987 yıllanııı kapsayan 10 yıllık döncmde tarım, madencilik, :nerji, ulaştırmahaberleşme, cğitim gibi 80 ;ektörlerin tamamında toplam yatırımlar çerisinde özel sektöre göre kamu yatırımlan ığırlık taşırken, 1990 sonrası dönemdc sadccc 60' :nerji vc cğitimde kamu yatırımlan oranı ağırlık aşır hale gcldi. 1980 sonrası hükümctlerinin cn az /atırım yaptıkları sektörlerin daha sonraki iönemlerdc özcllcştirmeye en çok konu olan ;ektörler olması dikkat çckiyor. 20 1990 sonrasında kamu yatırım oranının en çok lüştüğü scktör olarak enerji göze çarpıyor. înerji scktöründc 1987'de kamu yatırım oranı /üzde 90.8 iken 1990 sonrası dönemde yüzdc 58.7'ye gcriledi. Tarım sektöründc ise aynı dönemde kamu yatırım jranı yüzde 52.4'ten 40.9'a düştü. Uzmanlar devletin, izclleştirme yapacağı alanlarda kamu yatırımını bilinçli )larak azaltarak, yapacağı özellcştirmclcre zemin ıazırladığı görüşünü dile getiriyorlar. Son dönemde EBK, u Tepegöz Aalkınmanın gerçekleşmesi için, yönetenlerin, akıllı, kararlı, tutarlı, sürekli, saıııimi vc bilgili olması vazgecilmez koşul. Bu ö/elliklere sahip bir yönetim kadrosu ve yönctim anlayışının göstergesi ise, planlı, programlı bir icraat. Günübirlik kararlar ve dencmeyanılma yöntcmiylc Türkiye'nin geleceği üzerinc uyun ovnayanların, Ulkeye zaman kaybettirdikleri çoktan anlaşıldı. Tabii olan, yine siyasilerin "kararsı/ seçmen" diyc tanımladığı, kaderini ülkenin kaderi ile ö/.deşleştiren, o nedenle gelcccgc döniik umut besleınekten usanan yığınlara oluyor. Hiç diişünmüyorlar ki, "Bu seçmen neden kararsız?" Bu haftaki kapak konumuA I ürkiye'nin mcdarı iftiharı Güneydoğu Anadolu Projesi. Türldye'nin cunıhuriyet tarihi boyunca gerçekle<ftirdiği en büyük kalkınma hamlesi olarak kabul edilen CAP'ın, 2(HM)'li yılların arifesinde Anadolu'nun doğusunu bir cazibe merkezi haline getirecegi ileri sürüyor. Ancak, "G AP'ı gaptırmayan" siyasi mantalitc, GAP'ın gereklerini yerine getirmekte beceriksiz davranıyor. Çünkii GAP sadece baraj, sadece sulu tarım degil. GAP asıl tarıma dayalı bir sanayi hamlesi olarak planlandı. Tanmsal üretimin gerçekleşmesi, Güneydogu Anadolu'ya bolluk gelmesi, işin sadece ilk aşaması. Asıl belirlcyici olan, ürünün i^lenmesi. Katmadeger ve /enginlik sanayide. tşsi/.ligin göçii ve törörü beslediği lıeı kesçe bilinen bölgede, lek çarenin sanayi yatırımı olduğu hu kadar açıkkcn, terörle müeadeleve trilyonları akıtaıı devlet, çöziime duyarsız yaklaşıyor. (>AP ilerledi, yatırımcılarııı ilgisini çekıneyc başladı. Nercdeyse her türlü ha/ırlık tamam, yabancı yatırımcı bile tetikte bekliyor, ama fabrika kuracak, altyapısı olan arsa yok. GAP'ın siyasi rantını paylaşamayan kadrolar, bölgcdc sanayinin talebini karşılayacak bir hazırlık yapmamışlar. GAP'ın rantını vurguncuya bırakmışjar. İşte yönetenlerin bu basiretsi/liği, scçmeni karamsar ve kararsız kılıyor. Fırsatlar kaçırılıp, uluslararası rekabette ara açılınca, topluınun direnci \e inancı da kayboluyor. Bir teşckkür. bir özür C'umhuriyet Kkonomi bu hafta ikinci ayını doldurnıuş oldu. Ancak baştan beri söz etme fırsatı bulamadığımız bir katkıyı jjccikııiL'li de olsa vurgulamak istiyoruz. Marmara Üniversitesi tletişim Kakültt'si'ndeki, pırıl pınl genç arkadaşjarımız okullarında kurdukları habcr ajansı kanalıyla, C'umhuriyet Ekonomi'yc başından beri katkı saglıyorlar. Ajansın başındaki değerli hocalan Kayıhan Güven'in yol göstericiliğinde hepsinin gelccektc çok başanlı gazeteciler olacağını biliyoruz. Ve bir özür. Gcçcn hafta, bir teknik aksaklık soııucu "güncel" savfamızda yer alan "lç borcun katrilyonluk sıfırlan dış borcu unutturdu mu?" başlıklı yazısıııda aynı zamanda köşe yazarımız olan sevgili Türkel Minibaş hocamızın iınzasına yer vcremedik. Ancak eminiz ki, Uzerindc adı olmasa bile okurlanmız o yazıyı Türkel Hoca'nın yazdığını özgün üslubundan kolaylıkla anlamışlardır. Ancak biz yine de hem kendisinden, hem okurlardan özür diliyoruz. Bülent K1ZANL1K CUMHURİYET EKONOMİ DERGİSİ • İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSI BASIN VE YAYINCILIK A.Ş. • GENEL YAYIN YÖNETMENİ: ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRÜ: HİKMET ÇETİNKAYA • YAZIİŞLERİ MÜDÜRLERİ: DİNÇ TAYANÇ , İBRAHİM YILDIZ (SORUMLU) • YAYIN YÖNETMENİ: BÜLENT KIZANLIK • GÖRSEL YÖNETMEN: M. SEDAT DEVİR • REKLAM:MEDYAC Kapak: İSMAİL GÜLGEÇ Grafik: GRAFİK SERVİSİ Türkiye'de yatırımlar içerisinde kamu payı 5 5 197787 dönemi 1990 sonrası "Kararsız seçmen" neden kararsız? Tarım Madencilik Imalat SEK gibi kuruluşların yer aldığı tarım scktöründc ve elektrik santrallerinin özcllcştirilmesinde hız yaşanması ve bu sektörlerin de özelleştirmeye en çok konu olan sektörler olması bu görüşü doğruluyor. Kavnak:DİE Kapanan şirketler kötü sinyal veriyor Yıllara göre Türkiye'de açılan ve kapanan şirket ve kooperatifterin sayısı ^ J 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996* Yeni kurulan Kapananlar 2&481 847 14.882 1.286 644 18.699 264 17.942 27.816 232 218 43.841 48.573 690 56.046 595 442 40.116 T ürkiye'de ycni kurulan şirket sayısmda patlama yaşanan 1995 yılından sonra, bu yılın ilk dokuz ayındaki veriler, açılan şirket sayısmda geçen yılla paralel bir yıl yaşanacağı izlenimi vcriyor.dcçen yıl Türkiye'de şirket ve koopcratif yapısında toplam 56 bin 46 işletme faaliyctc başladı. Aynı yıl, 595 işyeri kapanarak faaliyetinc son vcrdi. 1996 yılının ocakcylül döneminde isc toplam 40 bin 1 16 şirket açılırken, 442 tancsi kapandı. Son 9 yıllık verilere ; bakıldığında kapanan şirket sayısının en yüksek olduğu yıl olarak bin 286 işyeriyle 1989 yılı göze çarpıyor. Ekonomideki sıkıntıların derinlcşmeye başladığı ve ANAP iktidarlarının son döncmini yansıtan 1989 aynı zamanda en az şirketin açıldığı yıl olma özclliğini de taşıyor. Ekonomik kriz yılı olarak anılan 1994'te, son dönemde en çok şirket kapanışının yaşandığı bir ikinci yıl olarak göze çarpıyor. Şirket kapanışlarındaki artışın hızlandığı da dikkat çekici bir başka gelişme. Yıllara göre yeni kurulan şirkctlcrin sayısına bakıldığında 1993 yılından itibaren belirgin bir yoğunluk yaşandığı dikkat çckiyor. Kavnak 1)1K Kapasite kullanımda istikrarsız tablo |81.5 I malat sanayıinde kapasite kullanım oranları inişli çıkışlı birgrafik scrgiliyor. 1996 yılının ilk beş ayıncla sürekli bir düşüş yaşanan kapasite kullanım oranı, mayıs 85 83.5 ayında ulaştığı 83.5'lik rekor artıştan sonra jkonomidcki durgunluğa da bağlı olarak dört r gjj\ 81.9 M aylık bir düşüş yaşadı. Ancak yılın son aylarına gelindiğinde, sene 79.7 80 sonlarındaki alışılmış talep artışıyla beraber kapasite kullanım oranında yine bir yükseliş ^ 7 9 4 °° • * 7J}.8 ' oi kaydcdildi. Ekim ayı kapasite kullanım oranının yüzde 81.9 olarak gcrçekleştiği 1996 yılının geçen yılla karşılaştırmasında da yine istikrarsız bir 75 tablo ortaya çıkıyor. Yılın ilk üç ayında geçen 1995 • yılın aynı dönemine göre kapasite kullanım • 1996 oranları hep daha yüksek değerlere ulaşırken, Nisan ayında kapasite kullanımı gcçcn yılki I I I 70 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Temm Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık oranın 2.8 puan altında gerçekleşti. Mayıs ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.2'lik bir artış 80.7 olarak gcrçekleşcn kapasite kullanımı, |996'nın aynı yaşanırken, Haziran Eylül dönemlcrinde geçen yıla görc ayında 2.2'lik artış yaşadı. Kaynuk.DlE düşük bir seyir gözlendi. 1995 yılının ekim ayında yüzde Imalat sanayiinde kapasite kullanım oranları Özelleştirme KİT çalışanmı ezdi T ürkiye'de üretimde çalışan kişi sayısmda yıllara göre artış gözlcnirkcn, bu artışın özel sektörden kaynaklandığı dikkat çekiyor. Üretimde kamu çalışanı sayısı özellikle özelleştirme çalışmalarına hı/ verilcn 1994 yılından sonra belirgin şekildc 1 Üretimde çalışanlar (adet) f lYıllar |özel azalırken, özel sektörde çalışanlann sayısmda artış yaşanıyor. Üretimdcki kamu çahşanları sayısmda son altı yılda yüzde 37.3'lük bir düşüş yaşandı. Imalat sanayiinde üretimde çalışanlar OcakKylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre kamu kcsiminde yüzde 7. l azaldı. Aynı dönemdc bu oran özel sektörde yüzde 5.1 arttı. Uzmanlar kamu çalışanı sayısmda en hızlı düşüşün özelleştirmeye konu olan orman ürünleri ve 'İlk dokuz aylık veriler mensucat gibi scktörlcrdc gerçckleşmesini 1990 1991 1992 r 1993 1994 1995 1996* "Özelleştirmcnin faturasının işçiyc çıkartıldığı" LİS2L474 171.656 157.052 145.864 125.719 120.775 biçiminde değcrlendıriyorlar. Kamu çalışan sayısmda cn büyük düşüş yüzde 44.2 ilc orman 436.998 388.713 376.513 375.995 367.930 403.744 450.022 ürünlerinde gcrçekleşirken, mensucat sanayiindeki 548.169 533.047 513.804 529.463 570.797 düşüş yüzde 21.9 oldu. 73.2 | y • 79.3 1 D L789 Kavnak: DİE 82.3 K JP83