Katalog

Sayfa 16 Toplum Psikoteknik test 1997'de zorımlu olarak yaygınlaşıyor Araba kullanma ^ beceriniz ölçülecek • Gelecek yıl yürürlüğe girecek yeni Trafik Yasası, kaza yapan sürücülerin ehliyetlerine yeniden kavuşmak için psikoteknik testten başarıyla geçmelerini şart koşuyor. ERKAN ALTINSOY eni Trafik Yasası 1997'nin ilk günüııden itibarcn yürürlüğe girccek. Yasanın eksikleri bulunmakla birlikte öncckinc göre çok çok ileri olduğu uzmanların ortak görüşü. Yeni yasadaki yeniliklerden biri de Türkiye'dc ilk kez trafik kavramına psikologların dahil edilmesi. Yasanın 20, 22 ve 37'nci maddelerine görc sürücüler belirtilcn miktarların üzerinde düğmcye basması isteniyor. alkollü araç kullandığı, hız kuralını Böylccc sürücünün nıuhakeme 1 yıl içindc beş kereden fa/la ihlal yetenegi (uzaklık, yaklaşma hızı ettigi ya da 100 puanı doldurdugu vb.) ölçürtüyor. tcspit edildiğinde ihlal ettiği kurala göre hapse atılacak ve/vcya ehliycti Psikoteknik degerlendirme 5 ayrı tcsttcn oluşuyor ve yaklaşık I saat birsüre için gerı alınacak. Bu sürüyor. Maliyeti isc 80 dolar. sürücülerin yeniden ehliyct Fiyat, şoförlcrınc test uygulayan alabılmesi için "psikoteknik otobüs firmaları için geçerli. degerlendirme ve psikiyatri Şimdilik başka talip de yok. ıızmanının muaycncsi"nden Psikoteknik Danışmanlık Şirketi geçmeleri gerekecek. Avusturya'nın Schuhfried şirketiyle Psikoteknik Danışmanlık adıyla yaptığı işbirligi sonucunda gerekli faaliyet gösteren Istanbul'daki lek , test ekipmanlarını saglamış. psikoteknik degerlendirme Şirketlere işe alacakları elemanlarla merkezinin yöncticisi psikolog Idil ilgili kişilik ve yetcnek testlcri Yiğit Işık meslektaşlarıyla birlikte hizmeti dc sıınan Psikotek şu anda "psikiyatri uzmanının muayenesi" ifadesinin yasada yeralmaması için bazı otobüs şirketlerine psikoteknik degerlendirme hizmeti verıyor. çaba gösterdiklcrini, fakat başarılı Kullanılan cihazlar arasında olmadıklarını söylüyor. örncğin montaj hattında çalişan "l'sikoteknik degerlendirme bir işçilcr için gerekli el maharetini psikiyatrik muayene değildir. ölçen ilginç aletler dc var. Bütün Çünkü trafik kurallarını ihlal alctlcr bilgisayara bağlı vc testler ctmck, kaza yapmak, alkollü araç bittikten sonra sonuçlarının kullanmak, bir 'ruh' hastalığı alınması için sadece yazicıya baskı değildir, yetersiz ya da yanlış tutum ve davranışların bir sonucudur." Bu konuda medyada çıkan vc yanlış anlamalara ncdcn olan haberlerden rahatsız olduklarını belirtiyor vc psikoteknik dcğerlendirmeyi şöyle tanımlıyor: "Sürücülerin güvcnli araç kullanmalarını sağlayan yetenek, beceri, tutum, davranış, alışkanlık ve kişilik özelliklerinin, özel gcliştirilmiş test yöntemleri kullanılarak teşhis edilmesi." Psikoteknik dcğerlendirmedc bilgisayara bağlı özel gcreçler aracılıgıyla testler yapılıyor. Örneğin üzerinde renkli vc beyaz düğmeler vc ışıklar bulunan bir masa vc yerdeki pedallardan oluşan sistemle sürücünün tcpki hızı clayakgöz cşgüdümü (koordinasyon) belirleniyor. Başka bir testte ise bılgisayar ckranında bir duvara doğru gelen bir nokta yolun yarısında kayboluyor ve sürücünün noktanın hızına göre duvara ne • zaman çarpacağını tahmin ederek m n tt 26 34 10 2 ; 19 37 24 03 37 15^ « 20 33* 12* 28 15" 05 29 32 25 tf 22 17 39 *0 07 36 01 ie' 30*06 20 o oooo Y O Q O o o komutunun verılmesı yctcrlı. Bu testlcri uygulamak için psikolog olmak şart değil, gerekli eğitimi almış bir öğrcnei ya da polis • Psikolog Idil Yiğit Işık yeni Trafik Yasası'nda sözü edilen psikoteknik değerlendirmenin kişinin ruh sağlığını değil, otomobil kullanmak için gerekli becerilerini ölçtüğünü belirtiyor. memuru da testi uygulayabılıyor, ama test sonuçlarının bir psikolog tarafından değerlendırilmcsi zorunlu. Hcr bir testten clde edilen rapora görc o sürücünün Türk sürücülerinden oluşan norm grııbunun üstünde mi altında mı oldugu anlaşılıyor. Türk sürüeülerinin normlarını cldc ctmck için dc çalışmalar yapılmış. "En az 400 kişilik bir grubun norm çalışması yapıldı. Normalde 100 200 kişilik bir grup yeterlidir. Bunlar sürücüler arasından rasgele scçilir ve bunların aldığı puanlar bir araya netirilervk bir çan eğrisinde dağılımına bakılır, ııçlarda ne kadar, ortada ne kadar kişi var diye. Test edilen kişinin puanının bu dilimlerden hangisine düştüğü saptanır. Bunların hanjji koşullarda yapıldığı belli ve dünyadaki normlardan da çok farklı çıkmıyor. Çünkü bu psikoteknik testler sözel testler gibi kelime ağırlıklı, kişinin okuma beeerisini gerektiren testlcr degil. Bunlar vücut fonksiyonları ve algılamasıyla ilgili olduğu için şekillerden oluşuyor. Örnegin Avusturya'daki ilkokul mezunu bir sürücü ile I ürkiyc'deki ilkokul mezunu bir sürücünün tepki hı/ında, test sonuçlarında çok hüyük bir farklılık çıkmıyor. Bu tcstlerin avantajı kültür bagımsu testler olması." Psikoteknik testlcrdc kişilik > apısının önemli olduğu testler de var, ama sadece sürücülüğü etkileyen özclliklcr bakımından. Örncğin sürücülük açısından en önemli kişilik özelliği risk alma cğilimı. Bunuölçcbilmek için örnegin Avusturya'da gcliştirilmiij risk ölçünıü cnvanterinde "Paraşütle atlamaktan hoşlanır nnsınız" diyc soruluyor; çünkü, Avusturya'da paraşütle atlamak bir risk göstcrgesi. Aynı soruyu Türkiyc'de sormak anlamlı değil; günkü, paraşütle atlamak yaygın dcgil. Bunun yerine Türkiye'deki risk koşullarını dikkatc alarak farklı bir şcy sormak gerckiyor. örneğin, burada yer alan ilginç bir soruda "Hcrhangi bir çeşmeden su içcr misiniz?" dcniliyor. Bu soruya verilen cevap kişinin sağlığını riske atıp atmadığını gösteriyor. Bu testler kültür bağımlı olduğu için daha kapsamlı çalışma gercktiriyor. Yeni Trafik Yasası yürürlüğe gırdıkten sonra yasada belirtilcn ncdcnlerlc bir sürücünün ehliycti geri alındığında sürücü bir psikoteknik degerlendirme ınerke/me sevk edilecek. Burada yapılaeak degerlendirme sonueunda sürücünün araç kullanmaya yeterlı olup olmadıgı anlaşılacak. Yeterliyse eeza süresinı doldurduktan sonra clıliyetini alabilecek, değilse uygun sürücü gelıştırme vc rehabilitasyon programları aracılıgıyla "güvenli bir sürücü" haline gelmesi sağlanacak. Psikoteknik degerlendirme için gerekli iki temcl şcy var; birincisi laboratuvar, ikincisi de bu konuda cğitim almış psikolog. Bu bakımdan şu anda neredcyız? ldıl Yiğit Işık şu eevabı vcriyor: "l.al)ornlıı\ar olarak Istanhul'da sadece hiz varız, ama İstaııbul Trafik Vakfı bünycsinde de iki laboratuvar kurduk ve onlann açılışı da aralık sonunda yapılaeak. Bunların ön çalışmaları yaklaşık iki senedir sürüyordu. Ycni yasayla her şehirde en a/ bir tane sisteme ihtiyaç olacak. Ya da en azından her bölgede diğer şehirlerden gelen insanların kolayca ulaşabilccegi noktalarda bulunacak. Belki de ilk önce pilot bölge uygulaması yapılır • Bu testleri, şimdilik sadece şehirlerarası taşımacılık yapan otobüs firmaları, yolcularının can ve mal güvenliğini sağlamak için şoförlerine uyguluyor. Testin maliyet ise 80 dolar civarında. ve sonra yaygınlaşır, bunların hepsi yönetmeİiklerle bclirleneeck, şu anda bir şey söylemek mümkün değil. Laboratuvarların kurulnıası kolay. Burada istihdam edilecek kişileregelinee, lrallk Psikolojisi çalışma grubumuzdaki çalışmalara katılmak ü/.ere haşvuran en azından 30 psikolog var. Ocak itibarıyla biz de dernek içi egitime başlıyoruz." Bu konuda henüz nctleşmcyen bir sorun da psikoteknik merkezlerin kurulmasında nasıl bir düzenlemeye gidilecegi. Idil Yigit Işık bu merkezlerin bağımsız olması gerektigini savunuyor. Türk Psikologlar Derneği bünycsındcki psikologlar Trafik Psikolojisi konusunda çalışmalara son yıllarda başlamışlar. Yeni trafik yasasındaki psikoteknik degerlendirme saycsindc "güvenli" otomobil kullanma bcccrisi ya da alışkanlıgı olmayan kişiler tespit edilerek bunların eğitilmesi sağlanacak. ^*a