Katalog

Sayfa 14 Dış Piyasa Bir hafiada iki deprem • Amerika Mcrkez Bankası Başkanı Alan Greenspan cuma günü "Piyasaların akıldışı bir şekildc yükselmediğini nereden biliyoruz" dedi. Greenspan'ın sorusu bir anda piyasalar üzerine bir yargı olarak algılandı. ERGİN Londra aralık cuma günü depremın mcrkczi Ncw York'tu. Dalgahı/la Avrupa ve Asya pıyasalarına yayıldı. I I aralık çarşamba günü ısc dcprcm AsyaPasıfık pıyasalarında başladı ve hızla Avrupa'ya ula>tı. arkasındaıı New York'u sarstı. llcr ikı depremdc dc butun öncmlı borsalar cıddı şckildc kan kaybeltiler. Gelişmeler, zatcn bir /amandır gündcmdc olan "Boga piyasaları ne /anıan snııa ereeek" sorusuna ılı.şkm tartışmalan daha da şıddcllcıulırdı. Bu tartışmalarda, "Piyasalar illa düşuccktir diye bir ekunumi yasası yok" diyenlcrin scsinın artık cskısı kadar güçlü çıkmadıgı görülüyor. Borsalarm sinirleri bozuldu: • Boğa piyasasının arkasından, 196582 dönemindeki gibi 17 senelik bir ayı piyasasının çıkıp çıkmayacağını söylemek pek mümkün değil. şırketlerinın sayısında da önemli bir artış oldu. Bu yüzden Japonya'da, ekonominin ithalatı zorlaştıran düşük yenden zarar görmeye başladığını düşünenlcrın sayısı artıyor. Gözlcmciler, "Japonların, ABD tahvil piyasalarını desteklemck için kcndi paralannııı daha fazla devalüasyonuna karşı" olduğunu söylüyorlar (Internatıonal Heral Tribune 12.12.96). Dolar düşmeye başladığı takdirde dolar bırımli kâgıtların degerı de düşmeye ve böylece ABD menkul kıymct pıyasalarının aleyhıne bir sermaye harcketı başlayabıleceğı ve I'LD borçlanmaya devam edcbilmck için fa/ilerı arttırmak zorunda kalabılcceginden, bu bcklenti piyasaların korkulu rüyası haline gelmiş durumda. 14 yıllık yükscliş Uzun dönemli bir bakış: 1987borsa çöküşünü de hesba katsak bile borsalar 1982'den beri yükseliyor. 1960'ların sonunda gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan yapısal ekonomik krızin, 1980'lerin başında gclişmekte olan ülkelere yayılarak (borç krizinden sonra) yatırım alanlannı verimsiz, özellikle küreselleşme ile 1990'larda da ıstikrarsız bir halc getirmiş olmasının bu yükselmede önemli bir payı var. Bu dönem boyunca gelişmiş ekonomilerde yaşanan ekonomik toparlanmalara bakarsak bunların arkasında esas olarak tüketici kredilerınin yarattığı basıncın olduğunu görürü/.. Malı piyasaları dcsteklemek ü/ere hızlanan, büyüyen hizmct setöründeki şışmenin de ekonomik toparlanmalarda bir katkısı oldu. Ancak yeni teknolojılcrın, sermayenın üretkcnlığinde beklencn gclışmeleri getırmezken ışsizliği olumsu/ etkiledıği biliniyor. Diğer bir dcğişle boğa piyasasının içi boştu. Bu yüzden 14 yıllık büyümenin doğal olmadığını, yanlış olmaz. Boğa piyasasının arkasından, 196582 dönemindeki gibi 17 senelik bir ayı piyasasının çıkıp çıkmayacağını söylemek pek mümkün dcğil. Bu ve benzeri sorulara cevap vermemizi kolaylaştıracak verileri 1997 yılında daha fazla eldc cdeceğiz sanırım. Bu ise önümüzdeki yolun epey sarsıntılı olacağını düşündürüyor.^D YlLDIZOĞLll 6 Creenspan'ın cuma hutbesi Amerika Merkez Bankası (FED) Başkanı Alan Greenspan cuma günü "Piyasaların akıldışı bir şekildc yükselmediğini nereden biliyoruz" dedı (Internatıonal llerald Trıbunc 7.12.96). Bu sadece bir soruydu. Ancak, FF.D atacağı adımları son dakıkaya kadar gızlı tutmak gelcncğıne sahıp oldugu ve piyasalarda da bir süredır enflasyon tchlikesi konuşulduğu ıçın, Greenspan'ın sorusu bir anda piyasalar ü/erıne yapılmış bir yargı olarak algılandı: FEDborsanın yüksek olduğunu düşünüyordu. "Gelecekte dcrin bir çöküş yaşamaktansa şimdi ufak bir düzletme evlaydf... "FED şimdi bir uyarı atışı yapmıştı. Kger netice alama/sa bir sonraki hedetl ınakinc daircsi olacaklı." (I ınancıal Tımcs 7.12.%). Dığerbırdcyışlc FLD fai/leri yükscltmcyı planlıyordu New York 140 puan (yüzde 2.1) dü.ştüktcn sonra, ışsizlıkle ılgıli verilcrin etkisiylc toparlanarak günü yüzde 0.85'lık bir gcrilemeyle bitirdi. Ancak dığer borsaların bu kadar hı/lı toparlanabılmelcrine yardıtn cdccck "iyi" habcrler açısından pek şanslı olmadığı anlaşılıyordu. Tokyo vc IlongKong sırasıyla yüzdc 3.2 ve yü/.de 2.9 geriledi. Diger borsalarda da durum iç açıcı değildi: Paris yüzde 2.3, Milano yüzde 2.1, Londra yü/dı. 2.1 Frankfurt yü/de 2.2 değcr kaybettiler Geçcn lıafta başladığında, pazartesi günü, borsalarda sinirler oldukça gergindi. Ancak pek bir hareket yoktu. Greenspan'in "cuma hutbesi"nin ctkisi pek kalıcı olmamışa benzıyordu. Ccmaat hocanın dediğinı yapmamış, yapacagını beklemeye başlamıştı anlasjilan. Ve bir söylenti... Greenspan, Dünyanın en büyük Merke/ Bankası'nın yönetıcısi, piyasaların ağzına baktığı adam. Bu yüzden her sö/ünün piyasaları etkilemesı belki de dogal. Peki çarşamba günü Wall Street Journal'ın LJSA baskısında (ioldman Sachs'ın yönetım kıırulu başkanı Robert llorman'ın sözlerinc piyasaların gösterdığı tepkiyc ne demeli. Bunu bir "sinir bozukluğu" olayından başka bir gerekçc ıle açıklamak nıümkün mü? Robert Horman, "Artık Japon yatırımcılarının ABD lıa/inc kâğıtlarını alnıa hı/ıııııı yavaşlayacağını düşünüyoruııı. Bu da ABD faizlerini yukan doğru çekccektir" demıştı. Haftalardır, yatırım bankalarımn müdürleri, borsayı tartışırken en iyimserdcn cn kötümsere kadar her türlü yorumu yapıyorlar. Borsalara bir şey olduğu yok. Robert Horman ise sadece "Düşünüyorum" demiştı. Üstelik veriler Japonların ABD hazine kâğıtları alımlarının 1995'ten bu yana en yüksek düzcyde seyrettiğini gösteriyordu. Ne ki AsyaPasifik pıyasalarında başlayan bir dalgalanma ile > ııdeksler HongKong'da yüzde 1.2, lokyo'da yüzde 1.5, Londra'da yüzde 1.3, Frankfurt'ta yüzde 1.7, Paris ve Milano'da da yüzde 1.2 düştü. New York isc yüzde 1.1 geriledi. Perşembe günü yine sarsıntı geçmişc benzıyordu. Bu yazı yazılırken, piyasalarda pek bir hareket yoktu. Yine yatırımcılar düşük noktada satın almaya başlamıs. ve piyasa istikrara kavuşmaya başlamıs görülüyordu. Nitekim Oppenheimcr'ın baş stratcjisti Michale Metz'e u Yatırımcılar nerdeyse Pavlov'un köpekleri gibi, en düşük noktada satın almaya şartlanmışlar" dıyordu. Ancak yine Met/'e göre "bir süre sonra bu taktiğin artık işlemcdiği ^örülmeye başlayınca bu tııtunı degişebilirdi". (Fınancial Tımes 12.12.96) fiyatlarındakı yükselmeden dolayı düşük olacağını açıkladı. Bu iki açıklama, ABD toptan eşya fiyatları cndcksinin aslında beklenenden daha yüksek çıkabileceğine ve şirket kârlarının düşmeye başladığına ilişkin korkuları güçlendirdı. Faizlcrin yükselebileceğine ilişkin beklentiler güçlcndi. Diğer taraftan Robert Horman'ın Wall Street Journal'da aktarılan düşüncelerindc büyük ölçüde bir gerçcklik payı olduğunu da tespit etmek gerekir. Pasifik'in iki yakasında, kambiyo oranlarına ilişkin ycni bir konsesüsün oluşmaya başladığı görülüyor. En Piyasalar köpüklü Greenspan depremini değerlendıren Financial Times başmakalesi "piyasaların köpüklü1'' olduğunu yazıyordu. Anlaşılan, artık her sivri söz bu köpükleri patlamaya aday olacaktı. Tabıı köpükleri patlatacak gercck nedcnler de var Yatırımcılar ABD'de şırket kârlarının uzun bir /.amandır yükselmekte olmasına bakarak bu durumun devam • Greenspan depremini değerlendiren Financial Times başmakalesi "piyasalann köpüklü" olduğunu yazıyordu. Anlaşılan, artık her sivri söz bu köpükleri patlamaya aday olacaktı. son veriler, daha önce de tartıştığımız gibi, ABD'de dış etmeycceğını düşünüyorlar: 1997'de hava degışebilır. llatta şimdidcn temettü oranlarında gerilemeler gözlenıyor. Çarşamba günü, yaşanan ıkınci dcpremde bu tür beklentılcrin de rol oynadığı görüldü. 1BM, kârlarında bir düşüş olabıleceği konusunda bir uyarıda bulundu. Büyük kımya şirkctlerinden Unıon Carbıde, IV. üç aylık dönern kârlarının, hammadde büyümeye, diğer bir deyişle güçlü doların olumsuz etkilcrinin ortaya çıkmaya başladığını gösteriyor. ABD tarafında doların değerini 100 yen civarına eekme egilimi güçleniyor. Diğer taraftan Japonya hem bir encrji ve hammadde ıhracatçısı hem de son yıllarda, dolar bölgcsindc üreterek yen bölgesine ihracat yapan Japon ticarct vc cari hcsaplarda açığın daha çok sürmeyeccğini düijünmck