Katalog

Sayfa 12 inceleme Işsizlereyaşama hakhyok • Türkiye 19ocak 1975 tarihinde resmcn tescil edildiği Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)'nun 102 sayılı Sosyal Sigorta Sözleşmesi'nde işsizlik sigortası ile ilgili 4. bölüme çckince koydu. Gerekçe ise kıdem ve ihbar tazminatlarıydi. AYŞE GAMZF. HAKIJ OECD üyesi ülkeler arasında işsizlik sigortasını uygulamayan tek ülke Türkiye Ç alışma istcği ve yeteneğine ragıncn, keııdi iraclcsı dışinda işsız kalan bırey, uğnıyaeağı gclir kaybıııııı hır kısmını bellı bir.süre için aneak işsı/lik sigortası ilc karşılayabılıyor. OLC'D'yc üyc 27 ülkcdc ve Avrupa BirliğYnde ıssı/lık sigortası vc ben/eri prograınlar uygulanıyor. Toplanı işgüeii 21 mılyoıı, resını ışsı/lık oraııı da yü/dc 7.2 olarak hcsaplanan Türkiyc'dc. son yıllarda sıkhışan ekonomık krı/ler nedenıyle işsiz kalıııa lehlikcsı hcp gündemde. Ne var ki, işsı/lermi sosyal güvenlikien malırum bırakan lck OliCDülkesideTurkıye. Türkiye 19 oeak 1975 larihınde resnıen üye olduğu Uluslararası (,'alışma Örgütü (İLO)'nıın 102 sayılı Sosyal Sigorta Sözleşmesi'nde işsizlik sigortası ile ilgili 4. bölüme dc çckince koydu. 37 yılda 30 yasa tasarısı 1959 yılından bu yana Türkiyc'dc tartışılmakta olan, ancak bir türlü hayata geçirilemeyen işsizlik sigortası için bııgünc kadar 30'a yakın yasa tasarısı hazırlandı. Çalısma vc Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın I992'de hazırladığı İşsizlik Sigortası Yasa Tasarısı'nda son 3 yıl içindc en az 20 ay sigortalı çalışıp, prim ödemiş. ve işten ayrılmadan önceki son 6 ay içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olma şarlları öngörülmüştü. l'rimin işçi, işveren ve devlet taralından eşit paylaşılacağı düşünülmüş aına tasarı yasalaşamamıştı. Son yasa tasarısı ise geçen yılın nisan ayında Meclis'e sııiHildıı. DYPCHPkoalisyonundakı uyumsuzluk ncdeniyle Meclis'e gecikmeli olarak gelen tasarı yılın sonunda ancak Sağlık ve Sosyal Işler Komisyonu'na gelebildi. Ancak araya "erken scçim" girdi. lşvcren kesimi ise, "iş güvencesi" tasarısına karşı çıktığı kadar olmasa da, işsizlik sigortası konusunda da tereddütlü bir yaklaşım sergiliyor. En önemli işveren sendikalarından biri olarak bilinen MHSS son tasarısının gündcmc geldiği döncmde, uygulamanın suistimale açık olduğunu savunarak, ihbar vc kıdcm ta/minatı sisteminin aynı fonksiyonu ycrine getirdiğini savundu. Bu tazminatların geriletilmesi koşuluyla işsizlik sigorlasına "cvct" deme cğilımini ortaya koyan MKSS, ayrıca uygulamanın 100 kışinın iizerindc işçi çalıştıran sanayi işyerleri ile sınırlı tutulnıası görüşünü de ortaya koydu. planlayarak i.stikrara kavuşturmak. lkinci amaç ise işini kaybeden işçiye ycni bir ış buluncaya kadar nıaddi llygulanıaııın amayları İşsizlik sigortasının en önemli amacı, tükctim alışkanlıklarını 1 Türkiye OECD'nin kurucu üyesi T "Tyc ülkeler arasında 1 1 ekonomik vc sosyal konu\^/ larda iletişinı ve işbirliğıni sağlamak amacıyla oluşturulan Uluslararası Kalkınnıa vc Işbirliği Örgütü (OECD) pıotokolü, 14 Aralık 1960 larihinde Paris'tc imzalandı. Serbest piyasa ekonomisini benımseyen ülkelcri kapsayan topluluğun kurulıı.şunda Avustıırya, Belçika, Kanacla, Danimarka, lıansa, Almanya, Yunaııistan, Izlanda, Irlanda, Italya, Lüksenıburg, Hollanda, Norvcç, Portekız. Ispanya, Isvcç, Isviçre, Türkiye, Ingıltere ve ABD ycr aldı. Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra I964'tc Japonya, I969'da lınlandiya, I97l'dc Avustralya. l97Vte Ycni Zelanda, I994'te Meksika, I995'te (,'ek C'umhurıycti 1996 tarihinde de Macaristan OECD'ye dahıl oldular. 1991 yılında Slovak Cumhurıyetı ve Polonya gcçicı üye statüsiine alındılar. 1 BazıOEC )D Ülkeferinde Türkiye'dc hcmen tüm kalkınnıa planlarında işsizlik sigortası kurulması çalışmaları yer alnıış. Uluslararası (,'alışma Örgütü'niin Ama bu konııda soııuıt bir sonuç (1LO) ışsızleri korumaya yönelik elde cdılcnıemiş. slandartları var. Ödemeye hak destek sağlamak, istihdamı Boğa/içi Ünivcrsitesi Hkoııomı kazanmak için yaygın olarak işsiz düzcnlemek ve iş arama çabalarının Bölümü Ögretim Uyesi Prof. Dr. kalan kişinın önceki yıl içinde devamını sağlamak. Işçilerin Ceııı Behar, istatistiklerin sigortalı olarak altı ay çalışmış ı;alışırkcn gelirlerı ü/erinden kesilen olması, işgücü piyası ile ılışkili yetersi/liğinc dıkkat çekerek şöyle konuşuyor: "'l'ürkiye'do işsizliği ölçcıniyoru/. Gvrçek çalı<fan M1 Ülkeler Işçi Işveren 1 Devlet Toplaml çalışmayan konusunda saglıklı hilgi\f sahip dcğili/. Ama I ürki\c'de Avusturalya Butun Malıyetlerı aslında llili ve sosyal bir işsi/lik Avusturya Açıklar+lşsızlık Yard. 4.40 2 20 2.20 sinortası var: Aile kıırıımu. Ailc Belçika 0 87 Açıklar 1.23 2.10 baglannın güc,lü (ilıışu vc birevlerin 2.35 Açıklar 5.64 Kanada 3.29 işsi/lik dönemlerinde birhirlerinc 2.97 Sübvansıyon yapar Fransa 4.43 7.40 destek olmaları bir çi'şil işsi/lik Almanya Açıklar+lşsızlık Yard. 4.30 2 15 2.15 sigortası yeriııi lutuyor. Tiirkiye'dc Yunanistan 1.20 Açıklar işsi/ligin yüksek olduğu 2.00 3.20 düşiiniiliiyor. Bu durumda işsi/lik Japonya 0.60 Açıklar (1) 1.00 1.60 sij>otiası destek sağlavamaı. Böyle Hollanda 1.87 1.87 İşsizlik Yardımı 3.74 bir uygulaınaya geçilirse, sürcnin, . . Bütün Malıyetlerı Yenj Zelanda nıiktartarın hesaplanması, devlel Ispanya 1 28 İşsizlik Yardımı 7.60 6.32 kalkısının belli bir oranda tutıılarak, Ksyns* fommısmıoftteEtmfimCotMMtK 0.30 0.60 0.30 Isviçre Oepartmtn of Heaffı aıtf Humsn Sentcts (,'alışanların ve işvcrcnleriıı de Idarı f ji(lfil''f 2 70 ABD 2.70 pavlaşııiKi bir havu/.olıışlurması • 1959 yılından bu yana Türkiye'de tartışılmakta olan, ancak bir türlü hayata geçirilemeyen işsizlik sigortası için bugüne kadar 30'a yakın yasa tasarısı hazırlandı. 1995 nisanında Meclis'e sunulan son tasarı erken seçim kurbanı oldu. primlerle böyle bir sigorta zorunlu tasarruf alışkanlığı getiriyor. İşsizlik sigortası sosyal açıdan geliri dengeliyor, satın alma gücünü yeniden düzcnliyor, sanayinin yapılanmasına destek oluyor ve durgunlıık dönemlerinde ckonomide eanlanma saglıyor. Işsi/.lik sigortası alan kişi fizikscl olarak çalışabiliyor durumda, işe uygun vc iş bulrna yönündc sürekli ve aktif bir eaba içinde olmalı. Kapsanı çalışan sektörc göre degişiyor. Işycrinin büyüklüğü, meslek türü. demografik yapısı (yaş) ve gclir durumu da önem taşıyor. olması, iradesi dışında işsiz kalması ve belirli bir süre prim ödcmış olması gerekiyor. Bazı iş kolları sigorta kapsamı dışında bırakılabilır. Genellikle, tarını, ormancılık ve balıkçılık gibi mevsimlik işler, maliyetlcri ve yönctim zorlukları scbcbiyle kapsam dışı kalabiliyor. Birçok ülke devlet memurlarını, kanıu çalışanlarını, demiryolu, inşaat, tersane ışçılerini kapsanı dışı bırakmış durumda. Emeklilik yaşının üstündekiler vcya belli bir yaşın altındakilcr de kapsam dışı kalabilınekte. Türkiyc'dc ncden yuk? ILOstandartları işsizlik Sigortası Prim Ora nları