Katalog

Dosva Sayfa 5 'Undaki rekabet hiçbir yerde yok' | Ekmekte ortalama fiyat ve maliyet Yıl 1985 ''' 1986 1987 ., 1988 1989 ' 1990 v Ekmek adet fiyatı (TL) Un (Kg/TL) 153 211 „ 274 502 906 1.386 2.363 4.117 6.452 14.503 23.462 40.000 Buğday destekleme alım fiyatı (Kg/TL) 62,48 79,10 96,80 165,40 237,70 503,40 754,00 1.156,00 1.843,00 3.531,00 8.400,00 18.500,00 Kaynak DİE 1995 ntatıstık yıllığı 40 70 209 200 U istanbul'un attığı Anadolu'yu doyurur T üıkıye'de ekmek /anımı taıtıyıtalaıı süreıken, lstanbul'da çöpc atılan ekmeğin, Anudolu'dakı 16 ili doyuracak kapasitede olduğıı belırtılıyor. Bakkalların satii) kapasitesi üzerındc eknıek sıpariş etmesi ve fınncılann günliik satış nııklarının üzerindc ürctım yapmasının israfı körüklcdiğı belirtiliyor. Istanbul Bakkallar Odası Başkan Yardımcısı Boran Elmas, ekmeğin gramajının düşürülmcsinin ısrafın önlenıncsinde etkili olmadığını belirterek, "İstanbııl'da gündc 1 nıilyon ckınek çöpe atılıyor" dedi. İstanbııl'da günde I milyon ekmeğin çöpe gittiğini doğrulayan Istanbul Fırıncılar Odası Başkanı Fahri Özer. bır günde yaklayk lSmılyar liranın bıı yolla sokağa atıldığını kaydetli. Ekınek ısrafını önlemek için ekmeğin gramajını özellikle 250 grama kadar düs,ürdüklcrini kaydeden Özer, "Özellikle kaınu kuruluşlarında ve hastanelerdeki israf biiyiik boyutlarda seyrediyor" diye konus.tu. gümrüklerde 15 gün bekletilmesı de, sıloları dolu bekleyen kurumlara, buğdayı paraya cevirecek zaman kazandırdı. Sonra ABD, "Türkiye'ye buğday ihracalını durdururum" telıdıtı savurunca, "hastalıklı buğdayların büyük bir hastalığı olmadığı" anlaşılıverdı. Fırıncılar da boş durmadı Bu arada buğdayda ve dolayısıyla unda yaşanan dalgalanmaları fırsat bilen fırıncılar da boş duramazdı. Oırdilerdeki zammı gerekçe göstererek, ekmeğe geçen yıl 100'e yakın zam yaptılar. Bu arada açık açık yapılan zamları yeterli bulmayan fırıncılar, arada ekmeğin gramajını düşürerek gizli zamları yapmayı da ihmal etmediler. 1994 yılında 320 gram olan ekmek, küçüle küçüle 250 grama kadar indi. Fırıncılar, son zammı yapabilselerdi bu yıl rekorlarını egale edeceklerdi. n l'ıyatlarıııdakı artı^tan sonımlu olmadıklarım soyleyen un vınay ILIICTI ıse, suçlunun buğday uırgunculan olduguıuı ılerı suruyoılaı. Rekabet oıl.ımı ıcınde (.alı^lıklaıını soylcven un üretıcılerı. böyle bır ortamda liyatlaıı keyfı olarak yükscltmcnın mümkün olmadığını dıle gelirdiler. Un pivasasmda en biiyiik t'iımanın pa/ar payının bıle yü/de 1.5'u gcçmedığım söyleyen Turkıyç Un Sanayıeılerı Deıneğı (îenel Sekreterı İlker laııık, "Seklöriin 4 hüyük firnıası birarava gelsc, (uplaııı pa/.ar payı yü/.dc 5'i geeımv" clıye koıuışiu Un pıyasasındakı fıyatların tamamen huğdaya bağlı olduğunıı dılc getııen r.ıııık, bııgd.ıyda ya^anılan vuıgıınun onlenemenıesı halınde un fıyntlarımn ayığıya çckılmcsının mümkün olmadığını söyledı. Tiırk un sanayıinın atıl kapasitesının 10 nıilyon lon cnannda olduğuıuı belırien Tanık, "Bi/ kapasikmi/in ancak yii/.dıSd'sini kullanıyoru/." dedı Un sanayıinın kullanmış. olduğu lcknoloımın çok yenı oldugunu söyleyen Ianık. duııya piyasalarında rekabet etnıe ^ansını, fıyat polıtıkalaıındakı ıstıkrarsı/lık nedcnıyle yıtırdıklerinı belirttı. 'lürkıye'dc uretım yapan ırılı ufaklı 719 fabrıka bulunduğunıı belırten Tanık, meveut atıl kapasıtenın bütiiıı dünyanın un tıcaretınden daha fazla üldugunu bildirdi. ..m 550 1.000 1.750 2.500 5.000 9.000 15.300 1991 1992 1993 ? 1994 > 1995 • 1996 '• ' yth dahıl lıyallar yıllık ortalama fıyatlıindır 19% vılı liyallan kasım başı ıtıbanyle ortalama Maliyet kafa karıştırdı H alk lknıek M)0 gıaınlık ekmeğin malıyetını 9 bın WI lıra olarak aeıklarken. fınncılann 250 granı ekınek leın 22 hııı 222 lııalık maliyet hesabı çıkarması kafa karı^tınyor Halk hkmek ıle Fınneılar Odası'nın maliyet hesaplarında en biiyiik çelıs.ki un tıyallarında görülüyor. Halk Lkınek ıınun çuvalını yaklayk I milyon 350 bın lıra olarak gösterırken, Fmneılar OdaM'nın lıstesınde un fiyatları 2 milyon lira olarak belırtılıyor. lınncılar Odası'nın eknıek nıalıyclı lıesabında naylon po^et ıçin 500 lıralık ek bır yiik getırnıesı ise tepki topladı. Poşet iiyalının eknıek malıyetlerine eklennıesını kesınlikle hatalı bulan piyasa cevreleri, bakkala ayrılan yiizdu 20'lık kâr payının içinde po;>et masrat'ınında bulunduguna dfkkat çcktıler. ladığı gazctc haberlerini süsledi. Zatcn onlarda bu haberlerı yalanlamadı. Üstelık bu ke/ ıijin ıçine ıthalat da gırdi. Özel sektör dcvletın /amanında yapamadığını yapıp. pıyasadan gclen talebe güvencrck ıthal buğdayı da silolanna yıgdı. Ne varki, Türkiyc'dckı hesap ABD'ye uynıadı. Yüksek rekolte yüzündcn uluslararası piyasada fiyatlar gerıledı. Herkes ithalat yapmaya kalksa Türkiye'deki fiyatlar da düşccek, silodaki helal buğdaylar, Islami scrmayeye haram olacaktı. REFAHYOL hükümctinin apar topar çıkardığı bir kararnameyle ithalat zorlaştırması işte bu zamana rastlar. Ihracat kaydıyla ithalat yapan firmalara vergı indirimi kolaylığı getirılmesi de, uluslararası bugday trafiğinin yönünü Türkiye'ye çeviren iş çevrelerinin tüm sıkıntılarını alıp götürdü. ABD'den ithal edilcn buğdayların "hastalıklı" olduğu gerekçesiylc Ama şanslarını fazla zorladılar. Zammı haklı gösterebilmek ıçın maliyet artı^ını ortaya koyarken cı/meyı bıraz a^tılar. Buğdayla başlayan ve ucıı sıyası desteklı guclere kadar uzanan bir oyunu, belkı de ıstcmeden açığa çıkardılar. Ekmek zamları aslında 19911995 yılları arasında bcledıyelerce 6 kez mahkcnıeye gotürüldü Zaınlar mahkeme tarafından iki kez iptal edilmesine kar^ın, fırıncılar da, davayı açan tstanbul Büyükşchır Belediyesı de alınan kararları uygulamaya yansıtmadı. Hükümetler ise bu ışe hiç karışmadı. Ama bu kez REFAHYOL'un büyük ortagı, ekmek zammına karşı çıktı. Tam da buğday vurgunu haberleri gazete manşetlerini süslerken. Hem de sadecc zamma karşı çıkmadı, "zorunlu fiyat indirimi" ile fırıncıları tehdit ctti. Galiba ekmek zammı bu kez vatandaştan önce "AdilDüzcn'edokundu"... /& Kooperatiflere mafya suçlaması ' yıl önce fınncılann ı üretim ve pazarlama sorunlarını çözmek amacıyla kurulan fırıncılar kooperatıflermın "mafya" yöntemiyle piyasayı denetledıkleri ılcri sürülüyor. Istaııbul'u yaklaşık 35 bölgeye ayıran fırıncılar kooperatiflerinin, sınırlan içinde bulunan fırınlardan ekmek başına bin lira haraç topladığı iddia cdilirken, diğer bölgelerden gelecek ekmeklerin satılmasım ve fiyatların aşağıya çekilmesi engelledikleri de vurgulanılıyor. Isminin açıklanmasını istemeyen bir bakkal, fınneılar kooperatifinin mafya usulü ile çalıştığını belirterek, kurallara uymayanları cezalandırdığını ileri sürdü. Anlaşmalı olarak çalı^tığı fırının ekmek üretımindc kuyu suyu kullandığını bildığıni söyleyen bakkal, "Bu gcrckçeyle başka bir fınndan ekmek almak isledim. Kooperatif buna engel oldu. Fiyatlar konusunda da kooperdtifler fırın ve bakkallara baskı yapıyor" dedi. Bakkallara ekmek alacağı fırını seçme şansının verilmediğini dile getıren Istanbul Bakkallar Odası Başkan Yardımcısı Boran Elmas, İstanbul'un bclli ba^lı bölgclerinde bulunan kooperatıflerin bazcn bu konuda baskı yaptıklarını duyduklarını söyledı. Sürekli yenı fırın açıldığını belirten Elmas, bunların bırçoğunun çalıştırılmadıgını vurgulayarak. 2.5: Maya tekeli tartışması E kmek fiyatlarına keyfi zam yapmadıklarını savunan Istanbul Fırıncılar Odası Başkanı Fahri Özer, ekmek fıyatlarının tırmanmasında maya sektöründcki fiyat tekelinin dc etkili oldugunu ileri sürdü. Maya fiyatlarının bir hatta içinde yüzde 25 oranında arttığına dikkat çeken Özer, sektörde en biiyiik pazar payına sahip olan Pakmaya'yı fiyat tekeli oluşturmakla suçladı. Özer, sektördckı cliğer firmalarm da Pakmayı'yı takip ederek aynı oranda zam yaptıklarını ileri sürdü. Mayanın pancar küspesinden yapıldıgmı hatırlatan Ö/er, "Pancarın cn bol olduğu dünemde ekmek mayasına yapılan yü/de 25'lik zam başka bir şckifdc açıklanamaz" dedi. Suçlamaları yanıtlayan Pakmaya Holding Yurtiçi ve Yurtdışı Pazarlama Müdürü Ömer Baturalp ise, iç piyasada kendilcrinın dışında 3 büyük grup bulunduğunu, belirterek, "Avustralya vc Fransız grup bızden daha büyük. Yurt içinde ve yurt dısjnda bu firmalarla rekabet edıyoruz." dıye konu^tu. Mayanın gücünün a/altılması diye bir şeyin sözkonusu â olmadığını söyleyen Baturalp, "Sadece üretımlcri hızlandı. Bu nedcnle kullanılan maya mıktarını arttırmak zorunda kalıyorlar" dedi. "KiMipcralil, üretim yapan her fınndan ekmek başına bin lira alıyor. Ciindc 5 bin ekmek iireten bir fınndan 5 milyon lira tahsil ediyor. Bunun parasını, çalışmayan fırınların sahiplerine dağıtıyor" diye konuştu. Fırıncılann zaman zaman bu uygulamalardan dert yandıklannı söyleyen Elmas, "Yapılacak bir şey olmadığı için mecburen istcnilen parayı ödemek zorunda kalıyorlar" dedi. Fırıncılar Kooperatıfi'nin kuruluş amactnın ekmek üretimi ve dağıtımına yönelik sorunların çözümlenmesi oldugunu vurgulayan Ekmek Sanayicileri ve Işverenleri Sendikası Başkan Yardımcısı Muharrem Keçeli dc, kooperatıflerin kuruluij amaçlarına uygun hizmct veıemcdıklerıni söyledı. Fırıncılar tarafından oluşturulan kooperatıflerin fiyat konusunda baskı yapmasını haklı görmediğını belirten Keçeli, "Fırıncılar örgütlenip aracıyı ortadan kaldırmalılar. Gıda maddelcri tüzüğüne göre bakkalann ekmek satması yasak" dedi. Kooperatiflerin odanın görevlerini yerine getıremedigı bir dönemde kurulmuş oldugunu belirten Istanbul Fırıncılar Odası Başkanı Fahri Ö/.er, bunların dırekt olarak odaya bağlı olmadıklarını, bu nedenle davranı^larından sonımlu tutulamayacaklarını ılerı sürdü. Özer, "Biz fırıncılardan sorumluyuz" şeklinde konuştu.