Katalog

16KASIM2003.SAYI921 ha öldürme hakkı doğnuış oluyor. Yasada böylebirşcyyazmıyorama.busonundabu anlama geliyor. Bu yasa anlamsız. Ama îslami yasa gerekçesiyle diye savunulııyor. ŞirinEbadiveMehrengizKargibilranlı aktivistler bu yasayı değiştirmek için çok çalıştılar. Amamollalarolduğugibikalnıasından yana. Ebadi sonunda Nobel Barış Odülü'nükazandı.MehrengizKarpolitik mülteciolarak yaşıyor. Kocası isehapistc. Taşlayarak öldürme, yani recm cezasının askıya alındığını öğrendik. Bu nasıl oldu? Recm cezasının askıya alınması konusunda içerdeki baskılardan çok dışardan gelen baskıların etkili olduğunu düşünüyorum. tran'da fetninist olmak tehlikeli mi? Kadın haklarım savunmak kimi riskleri göze almayı gerektiriyor mu ? Şu anda yayın yaşamını siirdüren kadın dergilerini vepolitikalarını öğrcnebilir miyiz? Iran'da kadın haklarım savunmak ya da fcminist sıfatım kullanmak, vc fcminist fikirleri savunmanın tehlikeli olduğunu söyleyemeın. Ancak iki yıl önce şöyle bir olay yaşadık. Muhafazakârlartarafından yayımlanan bir dergi fenıinistleri kâfir ilan etti. Feminizmin lslann karşıtı ve emperyalist tavırlı bir akım olduğunu önesürdü.Bu dergininyazarlarıfeministlerin Müslüman olmadıklarını, feminizmin Islaıni aile değerlerinizedelediğiniönesürdüler. Feministlerin emperyalistlcrin hizmetçisi ve Iran'ın ler açısından Islami çizgide olmak hayati birözellik. Doğrusunu söylemek gerekirse laik bir feminist dergi yok. Kadın haldarına laik bakış açısıyla yaklaşabilen, cinsellik, cinsel şiddet ve cinsel tecavüzgibi konulara eğilebilen bir dergi yok. Bu sorunlara çok hassasveçokdikkatliyaklaşmakgerekiyor. Ancak mcvcut durumudeğiştirmeçabası genç insanlar arasında çok yaygın. Kız olsun, erkek olsun, îranlı gençler "şu Islamiyet'esığar, şu sığmaz" gibi birdüşünceyapısında değiller. Bence genç kızlar, kendi yollarını, yaşayarak bulmaya çalışıyorlar. Elbet bunun da bir bedeli var. Geleneksel ailelerin kızlarında bir türgüvensizlik duygusu var. Resmi çevrelere kulak asmadan kendi inançları doğrultusunda hareket etmeyi istiyorlar. Bu kuşkıı son yıllarda daha da kuvvetlendi. (îençler bile Hatemi'ye ve vaatlerine ilişkin umullarını yitirdi. Daha liberal ve ilerici bir toplum düzeni için duydukları özlem muhafazakarların ve Islamcı reformistlerin ongördukle rindentamamenfarklı. Muhafazakârlartarafından yönlendirilen ulıısal televizyon ve radyo kanallarındaki bitmez tükenmez tartışmalarıizlemekyerineinternetegirmeyi, ııydu yayınını izlemeyi ve partilere gitmeyi tercih ediyorlar. Pek çok îranlı başka ülkelere.özelliklede ABD'ye;durmadankötü lenen, çürümüşlüklerinden söz edilen Islam dışı ülkeleregitmekistiyor. îranlıgenç îranlı kadınlar ayrımcılığa karşı sıra dışı bir mücadele yürütüyor. Tahranlı sosyolog Fatma Sadegi îranlı kadınların eşitlik için verdikleri kavgayı anlatırken şöyle diyor: "1980'deörtünmenin dayatılması sırasında rejim entelektüel olsun olmasın erkeklerin desteğini almıştı." •5 uygulamalarda kendisinigösteriyor. Bunun genç kızların intiharlarında özcllikle de Giineybatı.tran'dakiHamkentindegörülen intiharlarda büyük rolü var. Îran dünyada genç kız intiharları açısından başı çeken ülkeler arasında. Bu durum gazetelereaçık açıkyazılıyor. Bu baskıcı ortamın sanki kadın hareketini patlattığı gibi bir izlenime kapıldık. îran dışında yaşayanların böyle birgözlemi var. îslami devrimin ardından ülke dışına giden bazı laik feministler mevcut duru mun kadın bilincini yükselttiğine inanıyorlar. Örneğin Afsane Najmabadi, bu tecrübenin Şah'ın modernleşme projesi sonucu meydana gelen Müslüman kadınla laik feministler arasındaki uçurumu kapatabileceğini düşünüyor. Bu da bir bakıma doğru. Çünkü madalyonun iki tarafını da yaşayan kadınlar artık tek bir toplumsal cinsiyetin sahibi olarak birbirlerineeskisinden daha yakınlar. Teorik alanda, büyük eksikliklere rağmen îran halkı Müslüman olsun, laik olsun, düşünce yapısı bağlamında geçmişle kıyaslanamayacak kadar zenginleşti. ürneğin, îran içinde ve dışında yayımlanan feminist literatür 10 yıl öncesine göre müthiş bir gelişmegösterdi. Farklı anlayıştaki kadınlar kadın sorununa ve birbirlerine nasıl yaklaşıyorlar? îslami ya da Îslami olmayan ülkclerin kadınlarıgibi Iran'daki kadınların da farklı fikirleri.hedeflerivekendilerini tanımlanıa biçimleri var. Feminizmle ilgilenen ve kadın sorunlarını çözmedc feminist düşünceden yararlanan Devamı arka sayfada düşmanı olduklarını kanıtlamak için çeşitli kaynaklardan malzcmc topladılar. Buna rağmen, Iran'da kendisine feminist diyen pek çok kadın var. Bunlardan biri de Nuşin Ahmadi Horasani. "Ikinci Cinsiyet" adlı bir dergi çıkarmıştı. Şimdi de "Kadın Mevsimi"niçıkanyor. Şahla Şerkat'ınZenan'ı ile "Kadın Mevsimi" en çok bilincn feministdergiler. "Kadın Mevsimi"nin feminist sorunlar açısından Zenan 'a göre daha laik bir çizgisi var ama okur sayısı daha az. Zenan ise daha popüler ama daha az bilimsel dencbilir. Zcnan'ın daha geniş bir yelpazesi var, feminist sorunlardan çok kadın sorıınları üzerine odaklanıyor. Ve îslami bir dergi. Yayın yaşamını sürdürmek isteyen dergi ler özellilde de genç kızlar çok uyanık ve an nelerinden daha cesur. Erkek arkadaşla gezmek, doğum kontrolü uygulamak, kürtaj yaptırmak ve geleceğe bir evlilik yapmak olarak değil, bir iş sahibi olmak ve bağımsız kahp haklarından yararlanmak olarak bakıyorlar. Kızlarla anneler arasındaki bu fark hem dindar olanlar hem de dindar olmayanlariçingeçcrli. Universiteyekabul edilen gençlerin yüzde 60 ının kız olması genç kızlar arasında daha iyi birgclecek arzusunuartırıyor. Erkeklerle ve genç erkeklerle kıyaslandığında kızların mcvcut ortamı değiştirme konusunda daha istckli olduğu göze çarpıyor. tran erkeklerinin ınuhafazakârlığı gele neksel bir durum mu? tran'dayken içimizden evlere ziyarete gidenler ev işi yapan ve eşine yardımcı olan erkekleri görünce, deınek ki eşitlikçi bir anlayışları var diye düşünmeye başlamışlardı... Gerçekte îran erkekleri çok muhafazakâr. Büyük çoğunluğu kadının erkeğegöre daha değerli bir varlık olduğu inancında. Benim kanımca 25 yıl önce köktenci ııygulamalarvedüşüncelerinhayatageçmesinde bu yaklaşım önemli rol oynadı. 1980yılında örtünmenin dayatılması sırasında rejim, entelektüel olsun olmasın îranlı erkeklerin desteğini almıştı. Birkısımerkekdesusmuş yadasusturulmuştu. Îranlı erkeklerin muhafazakâr eğilimiyasaklarkonusundan çok kadınlara yönelik