Katalog

MustafaSönme^.. tspanya'da 285 milyondolarolan yayııı gelirı Tiirk futbolu içın tam 465 milyon dolara bağlanmıştı. Bu yayıngelırı ligta. k l n l l a n i ç i n b i r h a vuzda toplanıp her kulübün yararlanacağı şekildedağıtılınca,kulüplerarasıeşitsizlik ve kutuplaşmaya da görece birfren konuldıı. Böylecelstanbuldışında futbol pazanııın daralması, aşın tekelleşme ve kutuplaşmayla endüstriniıı Anadolu cla güdük kalması önlendı. Ayrıca da endüstrinin yatay vedikey gclişnıesininonüaçıldı. Anadolu kulüpleri Istanbul dükalığını zorlayan ctkinliğeulaştılar. Kişi başına milli gelir dc 3000 dolara ulaşınca nclcr oldu? Bu, maç biletleri fiyatlarını yükseltme, özelsatışlaryapma(komplebilet, locasatışı vb.) imkânını getirdi. Artan kişı başına gel ir ve artan reklanı harcamaları futbol kulüplerinc olağandışı kaynaklar sağladi. Bu kaynaklarla daha çok seyirci çeken, çim saha yapımı, tesis inşası, yıldız futbolcu istihdanıı, yıldız yabancı transferine kaynak akıtan futbol endüstrisi, yatırımmın karşılığını almaktagecikmedi. Zihnıyetdedeğişmişti. Bu da futbolda değer vc "artı değer" üretımıni arttırdı. AB' ye uyumun gereği çıkanlan tel i f yasasının kulüplere sağladığı royaltı gelirleri cklcndi. Birçok firmaya logolann kullanılması karşılığı lisans verilip royalti geliri alındı. Ayrıca, hısseleri İMKB'de işlem gören şirketler kurularak da kaynak yaratma yolu denenmeye başladı. Bu yolda GS ve BJK ilk denemelerı yaptılar. gi Itere 'dekı gıbı, her geçen yıl biraz daha endüstrileşerek.alınırsatılırbirmaloldubizde de. Hndiistnnin "işçileri" yıldız futbolcular, tüketicilcri genış halk kitleleri, girışımcıleriisekapıtalistkimlikleriyleişadamları... Yaratılan değerin bölüşümünde yıldız futbolcular ve tekııik adamlara ödenenlerden geriye kalanlar kuliibü büyütmeye, kulübün birikimini arttırmayaharcandı. Burada yönetici durumundakilerin "artık değer" ele geçirmeleri ana hedef ve amaç değildi, ama böyle bir birikim çarkında söz sahibi olmanın sağladığı başka dışsal ekonomi ler var. örneğin, popüler bir kulüpbaşkanı kulübün artığından pay almaz, ama bu birikim sürecini yönetenbiri olarak medyadan, bankalardan,devletten,borsadanbüyükitıbar görür. Böylece o da futbola yaptığı yatırımın karşlığını bu yoldan geri almış olur. Futbol, 2000'liyıllardabirendüstriolmayı doludizgin sürdürecek. Şinıdilerde eğilim, kulüpleri tamamen şırketleştirmek ve başlanna da kulüp üyeleriniıı seçtiği yönetıciler yerine hissedarlann seçtiği CEO'lar getirip, tı dünyası da söz konıısıı... Biiyük meblağlı bahisler, şike, hakem ayarlamalan gıbı futbol dışı "obstrüksiyonlar" da sektöre eklemlendi. Yeraltı futbol ekonomisınde dönen paranın çok büyük meblağlaraulaştığı vedehşetli karaparalar yarattığı da açık. Futbolun kara para aklamanın başka bir alanı olduğunu da ifade edelim. Stadyumlardan evlerin odalarına, "izle ve öde" sıstemlı T V'lerle giren futbol, kıtlelerin daralmış bütçelerinden y ine de paralar sızdırmayı başarabılen bir endüstri. Futbolda nıi 1 i takmıın kazandığı zafer, çok1 tandır unuttuğumuz bir kavramı da tartışmayaaçtı:Başarı... Neden futbolda yakalanan başarı diğer alanlarda yakalanamıyor? Gerçek böyle mi? Bu kadar mı başarıdan yoksun birtoplumuz? Tamam, belki futbolda yakalanan dünya üçüncülüğü kadar göz kanıaştırıcı değil, ama başka alanlarda da haksızlık etmeyelim başanlar var. Mesela turizmdeki perfornıaııs az mı başarılıdır, sonra tekstilde Tür DERGIDEN Merhaba, Sedat Yaşayan ın hazırladığı Armağanlı Bulmaca merakhlan, bu hafta "Can " kitaplarına veda edip "Metis " kitaplarıyla huluşmaya başhyor. Can Yayınları na üç aylık işbirliği için teşekkür ediyoruz. Metis Yayınları, Armağanlı Bulmaca için Bilge Karasu, ElifŞafak, Murathan Mungan 'ın kitaplarının da ver aldığı bir liste hazırladı. Metis 'in armağan edeceği kitapların tam listesi göbek sayjamızdaki duyuruda yer alıyor. Armağanlı Bulmaca geçen yıl küçük birfelaket yaşamıştı. Kitap armağanını bir ara kaldırmıstık. Okurlar da çok kızmıştı. Bunun üzerine yayınevlerinden destek istedik. Yapı Kredi Yayınları ile başlattığımız isbirliğini tletişim ve Can 'la sürdürdük. Haftanın kapak konusu Şark Yıldızı Ümmü Gülsüm 'ün yaşanı hikâyesi. Ortadoğu ülkelehnin Türkiye dahil müzik kültürünü etkileyen Ümmü Gülsüm belki de bu coğrafyanın en çok hayranı olan şarkıcısıydt. Mersin Üniversitesi Latince Okutmam Murat Özyıldırım 'ın çalışmasım \ilginç bulduk ve kapak vaptık. Kupa heyecanı sürüvor. Bu ciddi başannın arkasında vatanlara bakalım dedik... Ekonomist Mustafa Sönmez 'e işin yatırım kısmını sordıık. Her zaman karşımıza sürprizlerle çıkan sanatçımız Semiha Berksoy bu kez de Fikret Mualla nın kendisine olan tutkusunu anlatıyor. Baki Kosar ın haberini okumadan geçmeyin. * ** Dünya Kupası Test sonuçlarını 5. sayfada bulacaksınız. Gelen yamtlar arasında tamamı doğru olan yoktu. En az yanlışı olanlardan on kişiyi kurayla seçtik. Kitaplarınızı bir ay içinde alacaksınız. 850. sayımızla karşınızdayız. Nice nice sayılara diyoruz... CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: YEDİ MAYIS HABER AJANSIBASIN VEYAYINCILIK AŞADINA İLHAN SELÇUK • SORUMLU MÜDÜR: MEHMETSUCU • GÖRSEL YÖNETMEN: AYNURÇOLAKB BASKI: SABAH YAYINCILIKAŞllDAREMERKEZhTÜRKOCAĞl CAD. NO: 3941 CAĞALOĞLU, 34334 ISTANBUL TEL: (0212) 512 05 05 BREKLAMPUBLİMEDİA [email protected] KAPAK FOJOĞRAFI: KALAN MÜZİK ARŞİVİ Çayırdan, arsadan borsaya taşındı futbol diyorsunuz... Gidiş nereyc... Gidiş daha çok endüstrileşme 1931 Izntir Futbol Tukımı. (Top Bir Dünyadır kitabmdan / Yapı Kredi Kiiltür Sanat Yayınvılık) yc.Örneğın, borsadaki Beşiktaş firkulübü tam bir hizmet şirketi gibi işletmek kıye'nin yakaladığı çızgi, telekomünikasması5yıldadevlete30trilyon II.vergive üzere bu kışiyi yetkılı kılmak yönünde. yonda neredey ız sorusunu sorun bakalım. SSKprimıödeyecek kadar "şirket" sahibi. Ama futbolla kazanılan iktidarı bırakmaBıraz daha ınsaflı olursanız başka örnekBeşiktaş Futbol Yatırım A.$, borsaya, 29 maya çalışan siyasılenn ve burjuazinin esler de yakalarsınız. Ama toplam olarak bafutbolcusunun değerini 15.5 milyon dolar kiye sarılmalarıyla çatışan bir eğılım bu. karsanız ve de ıçınden geçmekte olduğudiye bildirdı. (iS'nın sadece medya ve rekmuz ışığı bir türlu görünmeyen tünelı hatırlanı geliri yıllık 20 trilyonu buldu. Gişe geli Bizde de yansımalan ufak ufak görülmeye larsanız, tabi ki başarıya açlığuıızı abartarak ri ve transfer gelirleri de buna ekleniyordu. başlanan bu yönelişin geleceğını görmek için çok beklemeyeceğimizi GS deneyimi ifadeedersinİ7 . Ama.baştadabelırttiğimiz GS'nin son şampiyonluktan dolayı UF,gösteriyorgaliba... gibi, futbol kadar olmasa da Türkiye'nin baFA'danaldığıkatılımpayı3 3milyonisviçSektördenpayalmakisteycnbirycral şarı lı olduğu bazı sektörleri var ve bunların re Frangı diyeaçıklandı. Futbol, beşıği Inortak yanışudur: Yatırım... Hvet, futboldakı başan da yatırımın ürüniidür, turizmde, tekstilde, telekomünıkasyondaki de I ler başan, önce yatırım gerektiriyor. Yatırım yoksa başan da yok. Türkiye'nin en büyük başansızlığı siyasete yatırımsızlıktır. Biraz da bılinçli olarak 12 Eylül ve Özal iktidarı döneminde siyasete küstürülme ve siyasetin kötülenmesı ıle, sıyaset ilgı görmedi, kendi yıldız futbolcularını yaratamadı ve meydan, hıçbir dalda dikış tuturanıamışlara kaldı. Sonuçdaortada... Yağmalanmışbankalar,kurutulmuşkaynaklarvemafyözbir ekonomının gende bıraktığı enkazla, onun dağ gibi borç yüküyle yaşama mecburıyetı... livet,bırçokalanda Türkıyebaşarıyıyakalayabilirdi. Ama, dışarıdan alınan borçların çoğıı, doğnı yere yatırılmadı.Örneğin üretıcı sektöre değil, devletın iç hareamalarına gırtı Dcvlct ne yaptı bu paraları ? Dehşetli bir yağma mekanizmasında çarSevinç günlerce siırecek... çuredildi kaynaklar. ^