Katalog

CUMMURİYETDERGİ dar tüketim alışkanlıklarında, yaşam biçiminde bir Batı ızleyıcisıkesilmışti. Çok partili hayat futbolu nasıl etkiledi? Kırdan kente göç ve kentleşme hızlannııştı. Çok partili hayatın ortaya çıkardığı popülist siyaset, seçmenlere kentin futbol takımını kurma, liglere sokma vaadini de getırmişti Karayolu ve havayolu ulaşımındaki gelişmeyle "deplasman"lı ligin altyapısı da oluşru.Anadolu'nuııillerinde.hattabirçokgelişmiş ilçesindc kurulan profcsyonel külüp sayısı hatırı sayılırbirniceliğe ulaştı. Seyirci sayısı arttı. Yazılı medya ve radyoyayınındaki gelişme, bu endüstriye ilgiyi yoğunlaştırdı. "Futbol tüketıcılen" de, starolma hevesindeki gençler de çoğalıyordu. Sahalara reklampanolan konuldu. Yeni bırgelirkaynağı bulunmuştu. SporToto, kulüpler için bir başka kaynak oluşrurdu. Ama bütün bunlara rağmen 1960'lann Türkiye'si yılda 8 milyardolarmilligelir(2000'de200milyar dolar) üreten azgelişmiş bir ülkeydı. Kişı başına gelir 2000'dekinin altıda biri kadardı. Futbol değer üreten bir uğraş olmayı ne zaman başardı? Istanbul'un üç büyük kulübünde, siyaset ve ekonomi düny asuıuı egemenleri yönetimi elinde tutarak bu kitlesel "merak"ı ımaja, siyasi nüfuza, biraz da palavra tahvil etmeye başladılar. Anadolu'da kentin sıyasıleri ve gelişen kent burjuvazisi kulüp yönetimi için mücadeleyc tutuşurken, futbol henüz değer üreten bir uğraştan ziyade kaynak yutan, ama karşıhğında siyasi nüfuz, ımaj ve ekonomik nüfuz, prestij, dolay ısıyla meşruiyet sağlayan bir alan görünümündeydı. 1950'lerden 1970'lere uzanan bu dönemde Türkiye kapitalizminin "içe dönük birikim" karakteri.Türkfutbolundadaizlendi. Futbol daha çok ülke içinde oynanıyordu. Dış temaslarsınırlı.sonuçlarbaşansızdı.Dışrekabette başansız olan sadece çarpık sanay i değil.aynızamandaçelimsizTürkfutboludur da. Futbol teknolojisi(çimsahalar, altyapı, donanımlar), yabancı starantrenörler, yıldız futbolcu transferi henüz bugünkü boyutların uzağındaydı. Butürteknolojıyi yaratacakbir sermaye birikinüde henüz futbol sektorünün uzagında idı. Her şeyin hızlandığı 1980 sonrasına gelirsek... 1980 sonrası hızlanan küreselleşme, eğlence sektörünü, dolayısıyla futbol endüstrisini de artan ölçüde uluslararasılaştırdı. Mal (maç) ve sermayenin yanı sıra futbolun temelgirdisi olan işgücü (futbolcu, teknik adam) akımı da hızlanmıştı.1980 sonrası dönemde Dünya Kupaları, Avrupa Şampiyonası gibi oranizasyonlarda endüstrinin ölçeği genişledı, metalaşan futbolun cirosu katlandı, kulüpler şirketleşti ve borsaya kote olarak anonimleşriler. Dünya kapitalizmine 1980 sonrası daha çok entegre olan Türkiye kapitalizmı, futbol endüstrısinde de küresel yapıyaeklenmektegecikmedi. Dünya kapitalizmiyle artan entegrasyon, Türkiye ekonomisinde dış kaynağadayalı birekononıik büyüme dönemini başlatmıştı. Futbolu siyasilerin nüfuzundan kurtaracak ve saf ekonomik bir sektör haline getirecek gelışmeleruçvenyordu. 1990'lannbaşlannda UEFAveFIFA dünya futbolunu ulusal etkilerden kopanp bağımsızlaştırma yolunda öneınli adımlaratıyordu. Bununbizeyansıması Türkiye Futbol Federasyonu'nu (görece)özerkleştirdi. Yayıntekelikırılnıış,özeltelevizyonların mantargibiçoğalmıştı.Naklenyayınatalıp onlarca medya girişimcisi ortaya çıkınıştı. Bu durum, futbolda endüstrileşme ıçın çok öneınli bir kilometre taşı oldu. Fransa'da 230 mılyon dolar, Almanya'da 300 mılyon dolar, nlyet değlşlnce futbolda değer ve artı değer üretiml arttı. AB'ye uyum gereği çıkarılan tellf yasaları da royaltl gellrlerlni getlrdl. Hlsselerl İMKB'de Işlem gören sirketler kurularak kaynak yaratıldı. Futbol 200011 yıllarda endüttrl olmayı doludlzgln sürdürecek." Hakan Şüfcür v* iitıan Mansız Guney Kore maçında... Yatırım varsa başarı olur DUYGU YAZ1CI M ustafa Sönnıez, Türkiye ekonomisı üzerıne yazdığı kıtaplar ve makalelerinden tanıdığımız bir araştırmacı yazar. Toplumsal yaşamın diğer alanlannın ekonomi politiği ile ilgili güncel yazılar yazıyor; internette de www.ekohaber.net adıylabir ekonomi sitesi var. Sönmez, Dünya Kupası'nda Türkıye'nin başarısımn maddi yönüne, futbolun arsadan borsaya uzanan endüstrileşme siirecine ılışkin sorulanmızı yanıtladı. Türkiye'de ekonomi ile spor arasındaki bağı araştıran yazılarınızı izledik. Futbolun ilk gününden başlarsak nasıl bir seyir izledi bu gelişme? Bugünkü Fenerbahçe (Şiikrü Saracoğlu) Stadı'nınyenndekıPapazınÇayın'ndabundan 100 yıl önce başladı Türk futbolunun yüz y ıllık serü veııi. İlk maç Kadıköylü Rum lara karşı oynandı. Ortaya çıkışı itibarıyla Batı'yaaıtbıroyundu futbol. Bu topraklarda ilk oynayanlar da Izmir'deki Ingilız ticaret burjuvazisınınçocuklanydı.Batıkapıtalızmiyle bütünleşmenin ilk kapısıydı Izınir. İzmir ve hinterlandında, tanmsal üriinlen ve madenleri tzmirAydın demiryolu ile Izmir Limanı'nataşiyanlngilızburjuvazisi,futbolu da getirmişti. önce Bornova, ardından Kadıköy çayırlarındakı serüvene ilktakılanlar.emperyalıstlerınyerliışbirlikçıleridurumundakigayrimüslimOsmanlılarolmuşrıı. Müslüman Türk gençlerının önünde örgüt (Futbol kulübü kurnıak bile örgütlenmektir!)paranoyasıylaağırbırbaskırejımıuygulayaıı Abdülhanıit engeli vardı. Topu Hazretı Al ı'nin kafasma benzetıp bu oyunu, Alr 'yı katledunlerin mirası görenler de cabası... Ama bu engellen aşmak uzıın sürnıedi. Meşrutıyet'le birlikte getirilen dernek kurmaözgürlüğü Müslüman Türkgençlerine de me şın yuvarlığın arkasından koşuşturma keyfinisundu. Futbol, Cumhuriyetin ilkyıllan ve devletçilikdönemindeamatörbirruhlaoynanan, henıiz metalaşmamış bir oyundu. Ekonomik gelişmeye lokomotiflik yapan KİT'ler, bünyelerinde müessese takımlanna dayerverdiler Profesyonelliğe nasıl geçildi? tlk adımlar 1951 'de atıldı. Ulvi Yenal'ın başkanlığını yaptığı Türkıye 1 'utbol Federasyonu profesyonclliği kabul ve ilan etti. Önee tstanbul kulüpleri, ardından Ankara ve Izmir kulüplenuyguladı. Ilkprofesyonelligmaçları 195152'de oynandı. Üç büyük kentin kulüpleri kendı lıglerini oluşturmuştu, kendi kendilerine oynuyorlardı. 1959'akadar böyle sürdü. Profesyonellığın ortaya çıktığı 1950'li yıllar, Türkiye'nin, IMF'si, Dünya Bankası, NATO'su, CENTO'su ile Batı dünyası veekonomisiyleentegreolmayabaşladığı yıllardı. Türkiye, ekonomıde olduğu ka