Katalog

7 NİSAN 2002. SAYI 837 Tarihi Tek yanlı ve milliyetçilikten uzak bir tarih cğitimi nasıl hayata geçirilecek? Yeni bir biçim vc içcrikle çıktığı 100. sayısında Toplumsal Tarih Dcrgisi çağdaş tarih eğitimi üzerine ayrıntılı bir dosya yayımladı. DİLARA KAHYAOĞLL) * ırm T arih Vakfı'nındüzenlediği "Avrupalı Tiirkiyelı Tarıh Öğretınenleri Buluşmasf toplantısında, üılgı Üııiversitesi'ndeyını. Kürsüde Prof. RobertStradlıng, "hassas konuları derslerimizde nasıl ışleriz" konusunutartışıyor Söylediğıherkelime iıııgclcmimı harekete geçırıyor Bölükpörçüksözler,anılararasından bir tanesi, scvgılı arkadaşımın sesı, Stradlıng'i bastıracak kadar güçlii... "lin fazlarahatsızolduğum derslerden birı tarih dersiydi" demıştı "Okulumuzaözelolarakseçilen tarih öğretınenleri mi gelirdı, yoksa bana tesadüf edenler mi özeldi, bılmıyorum. l Jç ş.ey bcnı çok rahatsız ederdi ve bunları yıllar sonra keşfedebildım, bılırsın, hele oyaşlarda, ınsan yaşadıklarıııı kolayca adlandıramıyor. Bırıncısi, tarıh savaşlardan ve savas, tanhlerındenıbarettı ve bunları ezbeılemenuzgerekırdi. İkı;çoksıkıcı, kuru, kııpkunıydu, oysa sonraları, üniversiteden bir arkadaşın öncrısıyle okuduğunı Savaş Saııatı Tarihikitabıilesavas.larınbılefarklı şekılde okunabileceğini, okulda birparagraflageçtıgımız Roma'yı Gibbon'danokuduğumdasoluksuz okunacakbırromantadıalınabileceğinikes.fettim... Uçüncüsiiıseen rahatsızedicısiydi. Biröğretmenimizi çok net hatırlıyorum, hıçbır konuda ayrıntılara girmedigi halde 1915 olaylarını, 'lirmenı katıllerin ışlediğısııçlan\çokayrmtılı işjerdı.Asılılgınçolantavrıydı; bunları boşluğa anlatırgibi yapardı, arada bir dııvar vardı sankı Gözleri bizi görnıezdi. Bizhiç olurduk oanlarda, yok ohırduk... Kendimi göriinmezbiradamgibi hissederdım. Işte o zanıaıı karmakarışık duygular y aşıyorsunuz, suçluluk, utanma, kızgınlık... bilmiyorum belki de böyle hissetmenıin daha derin nedenleri vardı. Sorıın sözcüklerden çok, tavırdı, o an öğretmenle arana gıren görünmez dııvardı Hrmeni kınıliğimizi y üzümüze vuran ne bir ıma, ne bırhareket, sadece boşlıık, bizi görnıeyen güzler... Ama bız de fark 1 değild ık, görür ama görınez1 dik, bir tiyatro sahnesiydı ve beraberce rol yapıyorduk. öğretmenimiz başka bir konuya geçınce rahatlardı, görevini yerine getirmiş, anlatılması gereken kısmı es geçmeden, hatta aynntılarıyla anlatarak görevini yapmıştı. Üstelikbunu güya bizim yüzümüze vurmadan yapmayıdabaşarmıştı. Böylesınin çok daha acıtıcı, incitici olduğunu fark etmıyordu bıle". Buıılar benım de yabancı olduğumşeylerdeğildı Birçokokulda öğretmenlıkyapmıştım,farklıkımliklere sahip bırçok öğrencim olmuştu. Bende hassas konularageldiğimde nasıl anlatacağım kunusundaçokbocaladım Özellıkledemokratvealternatifeğitimçabasındaolanöğretmenlerınbutürkonuların nasıl işleneceğınedaırgeliştırdıklerı yöntemler vardır. Ama en çok benimsenen tavnn bu tür aynntılara yani hassas konulara hiç gırmeden, es geçmek olduğunu bılıyorum. Çoğu öğrctmcn, ders kitabı yazarı, ehvenı şer olanı tercıh ederek, hassas konuları es geçme, yokmuş. gıbı davranma yolıınu seçiyor. Peki içimiz ne kadar rahat? Bu ne kadar etık, nereye kadar biliınsel veyadenıokratçabırtavır?. . loplunıda ve sıyasette arzıı edilcn çoğulculuk anlayiijinı, ozellıkle hassas konularmeselesını, derslerc, tarih ders kitaplanna nası I yansıtabılirdik? Stradlıng'ın ve onun ardından konuşaıı, Cezayir ıç savaşı sırasında hransa'nm uyguladığı şıddetı/katliamları araştırmı^ ve hassas konuları ("e7ayırlı ve I'ransızöğrencilerininbiraradabulunduğusınıflarda işlemış bir öğretmen olarak Claire Copeaux'ıın anlattıklan, benı ve bir çok meslektaş.ımı işte bu nedenle ilgılendırıyordu Stradling, hassas konuları derslerımizde uygun/bılımsel/pedagoj ık yöntemlerle ışlemeliyiz diyor, bunun ıçın de çok haklı bırgerekçe ılerı sürüyor. Madem ki tarihin en önemlı ısjlevlerınden bıri, bugünü ve bugüne nasıl geldiğimizı anlamaya yarayacak ipuçları sağlamak, o zaman, içinde yaşadığımızdünyayı daha ıyı anlayabilmeleri için, öğrenci lere hassas vetartışmah konulanöğretmekzo rundayız diyor. "20. yüzyıl Avrupa tarıhınde tartışmalı olmayan, tiim tarihçilerin görüş birlıgine vardığı kaç konu var ki?" diye soruyor. Gerçekten de, 20. yüzyıl etnık temızlik, soykırım, insaıı hakları ihlalleri, dınsel çatışmalar, sömürgecılik, ayrımcılık, hcrtürlü farklılığın bastınlması, ıç savaşlar ve mülteciler yü/yılı değil miydı dıye eklıyor ()ğrencılenn"öteki"ileempati kurabilme yeleneğinı gelısjtırmek, öğrencilenn meselelere adeta bırbılımadamı, bırtarihçı gıbi yaklaşmalannı sağlamak. Farklı fikir rılması" başlıklı dosyada, ilgili tarafların, (yazılarıyla llhan Tekeli, Büşra ürsanlı, Necdet Sakaoğlu, Orhan Sılıer, I lcrkül Mıllas, Salih Özbaran, söyleşileriyle Halil Berktay, I IberOrtayh, alternatifders pratikleri önerileriy le öğretmenler, kısa röportajlanyla öğrenci ve veliler, Tarih Eğitimi konulu tavsıye karanyla Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, iyi birders kitabı nasıl olmalı metnıyle Avrupa Tarıh öğrclmenleriBirlığiEUROC'[JO...),yanı söyleyecek sözü olan neredeyse herkesın katkısıyla, arşıvlik bir dos Çızımler Toplumsal Tarih Dergısı'nın 100. sayısından leri, belgelerı yan yana getınp eleştırel gözle değerlendirmelerini, başkaülkelerdekı benzerdurumları ele alarak aynı tür ama başka bir olayıaraştırmalarını.olaylaradaha mesafelı yaklaş,nıalannı sağlamak, analıtik çözümlemeleryaptırmak, aynı olayın farklı tarihçilertarafından nasıl farklı yorumlandığının örneklerini vermek, bunlariizennde tartışmak, nedenleri üzerinde durmak, Stradlıng'ın önerdığı yöntemler arasında. Toplumsal Tarih Dergisi,yepyeni ve şık yüzüyle karşımıza çıktığı Nısan sayısında, dosya konusunu "tarih öğretimi/eğitimi" meselesineayırmış. "Tarihinsilahsızlandı ya hazırlaınış., Stradling'in "20. Yüzyıl Avrupa lanhınıöğretınek" kitabımn "tarih derslerinde tartışmalı ve hassas konular nasıl öğretilmeli"böluınünunkısaltılmışbırçevırısıne de dosyada yer verilmiş. Dosya yazılarını okurken aklıma derslerde uygulanan yöntemler gel iyor. Örneğın bıraz önce arkadaşımın ve aslında hepinıizııı, herkesin sözünu ettığı konulardan bıri tarıh derslerınin sıkıeılığıydı. Neden sıkıcı olıır bir ders'' Açıkçası bu meselenin sadece tarih dersıyle ılgılı olduğunu düşünmüyorum ama galiba problemin en yoğun yaşandığı yer tarıh dersleri. Tarih dersinde öğrenciler kendilerı bir ş e y »