Katalog

CUMHURİYITDERGİ Inanç sistcminin merkezine yerleştirilen Ana Tannçalar insanlığın dcvamını sağlıyordu. Doğurganlık onlara öyle bir ivmc kazandırdı ki.. sanattan yönetim tarzına vc cğlcnmc biçimlerine dek hayatın her alanına egemen oldular. llareın, Anadolu Tanrıçaları, Tarihle lstanbul, Anadolu Kenti ve Osmanlı Minyatür Sanatı... Pmnıele tarafından hazırlanan beş kitap, heş helgeselin başhkları böyle. Herkitaba bir defılm CD si eşlik ediyor. Dizinin Anadolu Tannçalan kitabını yazan Prof. Dr. OktavBellı. Dergimizdeki Anadolu Tanrıçaları yazısını ise kitabın belgeselini hazırlayan Handan Öztürk yazdı Tannçalann izi nde Anadolu P HANDAN ÖZTÜRK Ana Tanrıça, Höyücek. (MÖ 6. binyıl) Öıulen ve arkadan Tanrıça, Hasanoğlan. (MÖ3. binyıl) İkiz idol (sağda). dın doğasını ve bedenini kutsamışlardı. Krallar, kentlerini Tannçalar adına kuruyor, romete Film'in yapııncıları, Ana bereketlerinı,dirliklerini,diizenlenni onlardolu kültürü üzerıne tasarladıkladan umuyorlardı. Tannçaları simgeleyen rı bir dizi çahşmay la ilgili olarak heykelcıkleri, başta göğüs, kalça ve vajina benden Anadolu 'nun Ana Tanrıolmak üzere kadınlık organlarını abartarak çaları iizcrinc birbclgcscl istcdiğindc, ben yapıyorlardı. tanrıçalarla çoktan senlı benlı olmuştum. Soylu kadınlar, kraliçeler, genç kızlarkutÇünkü,buarada"MorTecavuz"adlıromasal bir edim olan cinselliklerini, doğurgannımı yazıyor ve savaşa karşı hayatı, aşkı salıklarınıerkekleresunmakıçın, Hatuşaş'tavunan düşüncenin simgesı olarak kııtsal faki büyiik Hitit tapınağı ve Efcs'teki Artemis hişelergeleneğiııi Galata'da sürdürmcyc çatapınağıgıbiihtişamlı AnaTannçatapınak1 şan L Jmay Ana karakteriy le otıınıp kalkı lanndayaşıyorlardı.Kıskançcşleriniatlatan 1 yordum. Ana Tanrıça kültünün tahminen Efeslı arıstokratların Celcıus kütüphanesi Anadolu'da on bin yılı aşan bir süre hüküm içindeki gizli gcçiti kullanarak kcndilcrini sürdüğünü,Tanrıbabayadayalıinançdisipana tannçaya adamış kutsal fahişelere ulaşlı nlenninse yakJaşık dört bin y ıllık bir süreci tıklarını birazkitap kanştıranherkesbilir. kapsadığını öğrenmiştim. Gerek Hatuşaş'ta, gerekse Efes 'teki tapıKadının doğurganlığını birhandikapa naklarda bir bakıma Tanrıçanın rahibeleri dönüştüren günümüztoplumunun tersiolan kutsal fahişeler, savaşın ölümü kutsadınc, o dönemlerin kadını yücelttiğini, ğı bu dönemde, yaşamı savunmak için ertanrıçalaştırdığını bilen biri olarak, dokcklcrc cinselliklerini vedoğurganlıklarını ğurmaya karşı içimdekı anarşist isyan Tanrı adına cömertçesundular. Üstelikbunu iyiden iyiyebilenmişti. Doğanınkodlacilvcnin,cinsclliğin, kadın çekiciliğiningİ7dığı biçimıyle bedenim eğer içinde yaşa lerini, büyülü doruklarını keşfederek yaptımak zorunda oldıığu bu sistemle çatışılar. Kadın açısmdan cınsel hazzın manifestoyor ve doğurmak kadın içinbir ayak bağı sunu yazdılar. Taki kentleşmeyle birlikte işoluyorsa benim bu kültürün devamında bir bölümiinün yarattığı kutuplaşmaya ve erkatkım olmamalı diye düşünüyordum. keklerin erki elegeçirmesine dek! Ancak, kadını doğurganlığından ötürü en Mülkiyet bilinciyle birlikte soy ağacının kutsal kata çıkartan Tannçalar dönemiyle babaya göre belirlenmesi, kadın tanrı lar salbu denli haşir neşir olmak bu isyanımı gitanatının gerileme devri oldu. Erkek erki, derek trajık bir acıya çevirmişti. Hele bir malının mülkünün sadece kendi soyundan dc kadın bedcnini vc doğurganlığını kutolana kalmasını istediği için cinselliği de sısayan, cinselliği doruknoktasındayaşatan kıbırdısiplinaltınaaldı. Bir zamanlar kutsal dönem olduğunu öğrenmek, bende tam anlamıyla "Kayıp tacı ardından gözyaşı döken taçsız kraliçe" sendromu yaratmıştı. Inanç sisteminin merkezine yerleştirilen Ana Tannçalar önceleri hayatın, insanlığın devamını sağlayan doğurganlıklarıylaöne geçmiş ti. Ancak bu onlara öyle bir ivme kazandırmıştı ki artık sanattan tapınma kültiine, yönetim tarzından eğlenme biçimlerine kadar hayatın her alanını kapsayarak egeınenolmuşlardı. Hıtıt Tanrılar Pantehonundaki Hepat, oııun ardılı olan Kubaba, süreç içersinde döniiştüğü Kibele, Artemıs gıbi tannçalar ve tapınmakültleri, günümüzmodernkadınının fantezılerini dahi aşacak birbiçimde ka lütuf diye sunduğu cinselliği lanetleyerek tabulaştırdı. Kadını, bedenındenkopardı. Süreç içersinde doğurganlığını vcanneçocuk ılışkisinı, günümüz modern toplumlarında çalışan kadınlar için tam bir handikapa dönüştürdü. llkdurağım Kıbele'nın kcntı olan I'essinos'tıı. Tam bir gizem kültü sayılan Kibelc'nin memleketi oluşıı, özellikle rahiplerininoııatapınmabiçiıniveKibele'nineşi Attis efsanesinin bu topraklarda doğması Pessiııos' u daha görmedcn, benim için çoközel kılmıştı. Kibele,düğünycrindc, KralMıdas'ınkızıyla evlenmek üzcre olan Attis' in karşısına çıkar. (,'ok etkılenen Attıs duyduğu elem ve acıylaerkeklik organlarını keserekkendısıni hadımeder. Dirlıkvedüzeningerigelmesi amacıyla halkın yaptığı dualann kabul edilmesı için ikı koşııl vardır, Kibele'ye tanrıçaolaraktapılacakvc Attis gömülecektır. Bu gömülme yeniden dirilişin şifresidir. Attis'in ıkinci doğuşunun tarihı bugün Hıristiyanlıkta çok anlamlı olan bir güııe rastlar, lsa'nındoğumtanhı sayılan 25 Aralığa... Kibele kültünde Tanrıçanın, sevgilisi Attis'eheryılilkbahardakavuştuğuna.böyleliklededoğaya yeni biryaşam gcldığine, onu yitirdiği aylarda ise doğanın kış uykusuna yattığınainanılıyordu. Kibele'nın rahipleri olanGalloslar, ayintöresigereği,ulaştıkları kutsal çılgınlıkanındakendilerinitıpkı Attis gibi hadım ederek Tannçaya adıyorlardı.. Dönemin bu en önemli şenlik törcnini, katılanlarşöyleanlatırdı: "ButörenlcrdcCîalli rahipler davııllar, zurnalar ve tef eşliğindc canhıraş bağınşlar arasında kollarını çizip birbirlcrini kamçılarlardı. Birçokdelikanlı böylecinnet halınegelıp,elbıselerınıyırtıp erkeklik uzuvlarını kendi ellcriyle keser, kesilmişuzııvlarını sallayasallaya kentiçinde koşuşturarak bunları hcrlıangi bir eve atarlardı.Bunakarşılıkda onlara oevden kadın giysisi vc süs cşyaları vcrilirdi" Bu trajik öykünün kahramanı Attis aslında dahaönccMczopotamyakülninemalolmuş çok ünlü bir adı arkasında saklıyordu. Bu Mezopotamyatannçası Iştar'ıneşi Dammuzyada bugün takvimdcay adı olarak kullandığımızTemmuzi' idi. Sonrakiçağlarda ise şarabın, coşkunun, yaratıcılığın tannsı ünlü Dionysos ya da Romah adıyla Baküs olarak karşımıza çıkacaktı.Ne yazık ki bu büyülü efsanelerinilk durağıilkhayal kırıklığımoldu. Kral Midasdönemindczamanın en zengin en ihtişamlı ycri olan l'esinnous tam bir harabe halindeydi ve şimdiyc kadar gördüğüm en zavallı Anadolu köylerinden biriydi. Ancak, içine girip daha dikkatli bakıldığında toz ve toprakla örtülmüş Gallııs Deresi'ni.ikiyanındakiınermerbariycrlcri, eski vi 1 laların duvarlanndan aşırılarak kerpiç evlere temel oluşturan antik kalıntıları görünceburanıneskidenKibele'ninrahiplerinin en büyük şenliklerini yaptıklan ycrolduğıına biraz inanabildim. Ertcsigün vardığımızMidasise, geçmiş görkemindenartakalanlarlabileinsanıgörünürgörünmezbüyiilemeyeyetıyordu. Ana Tanrıça'nıntapınağındanartakalanmuhteşem duvar ıle rahibelcnn yaşadığı yerin yanyanaduruşuysabeni ürkütmcklc büyülcnmek arasında tuhafbir yerde bırakmıştı. Dümdüzova iizcrindc kurgıı bılim mekânlarındakıgibiyükselenkayalarsilsilesi ııedenTannça'nın kayalarla, dağlarla, kısacası doğaylaözdeşleştirdiğihakkındaipucuvcriyorgıbiydı Anadolu Medeniyetlerimüzesınınyolunu tııttuğumuzdaysa kafamda sadece şu para