Katalog

4 HAZİRAN 2000. SAYI741 tç savaşta, Üniversite sitesinde, Casa del Compo'daki çarpışmalann geçtiği yerlere gidiyoruz. O günlere dalıyoruz. Cumhuriyetçiler'e ve Halk Cephesi'ne karşı kıyıma başlayan, "llle de Katolikbir tspanya" isteyen Franco ve ona destek veren kıliseye Madridli bırkadınbaşkaldınyor: "Cumhuriyetin düşmanları ayaklanmanın meşalesini yakmayı başardılarsa, bu yalnızca cumhuriyet onlara fazla geniş yürekli davrandığı içindir. Sürünerek yaşamaktansa başı dikölmekyeğdir". Bu kadın, bir zamanlann maden işçisi ve Halk Cephesi Milletvekili Dolores îbarurri'den başkası değildi. No Pasaran: Geçemezsiniz... Toledo 'yu ele geçiren general Varela komutasındaki birlikler Madrid'e ilk saldınlannı 6 Kasım 1936'da yaptılar. Madrid'de bir anda yayılan "geçemeyecekler" sloganı HalkCephesi'nin bayrağı olurken, 8 Kasım sabahı Kızıl Hıgaylar HalkCephesi'ninyanındayeraldı. Dünyanm çeşitli yörelerinden yazarlar, sanatçılar, sosyalistler, komünistier Madridlilere destek vermeye geldiler. Franco bir türlü kente giremiyordu. Madridliler direniyordu. Bu kez Mussolini devreye girdi. 1937 martında yeni silahlarla donanmış 50 bin kişilik Italyan ordusu Madrid'e saldırdı. Dört ttalyan tümeni tam bir bozguna uğradı. Halk Cephesi direniyordu, Madrid geçilemiyordu. Üstelik Halk Cephesi yalnızca Franco'ya değil, îtalya'ya, Almanya'ya karşı da savaşıyordu. Hitler, 28 Eylül 1940'ta ttalyan Dışişleri Bakanı Ciono'ya "Italyan ve Alman askeri yardımı olmasaydı Franco bugün var olamazdı" diyor, Ciano da bu söze günlüğunde yer veriyordu. Madrid'i, tankla, tüfekle, bombayla geçemediler.takiSMart 1939'akadar.Cumhuriyetçilerin yüksek rütbeli subaylan yenilgiyi kabul edip kentı Franco'ya teslim ettıler. Komünistier kenti Franco'ya teslim eden cuntaya karşı direndiler ama başaramadılar. 28 Mart 1939 salı günü sabah saatlcrinde Franco birlikleri, öğleden sonra da Italyan birlikleri kente girdiler. 29 ay direnen kent bir tek mermi atılmadan Franco'ya verilmişti. Artık tspanya'da Franco dönemi başlıyordu. Bu öyle uzun bir dönemdi ki ancak 20 Kasım' 1975'te Franco'nun ölümüyle son bulacaktı. Franco ölmeden önce kendine güzel bir mezaryeri hazırladı. Madrid'den kuzeye Segovia 'ya giderken yola çok uzakta, dağın başında "Düşen tnsanlar Vadisi" diye anılan taşhk ve zor ulaşılan bir tepeye Franco 150 metre yüksekliğinde bir haç yaptırmış, her yerden görünsün diye. Bu haçın inşaatında 40 bin asker zorla çalıştırılmış. tnşaat sürerken yüzlerce asker ölmüş. Franco şimdi o ıssız, kimselerin geçmediği dağda o haçın altında yatıyor. Madridliler veturistler ise Picasso'nun Guernica'sını görebilmek, Miro'yla, Dali'yle buluşmak için Kraliçe Sofia Sanat Merkezi Ulusal Müzesi'nin, Goya'ya, Valezquez' e bir merhaba demek için Prado Müzesi'nin önünde, yağmur altmda, kuyrukta saatlerce bekleşıyorlar. Sanço Panza mı? O da eşeğinin sırtında Don Kişot'un peşinde tspanya Meydanı'nı arşınlıyor. Cervantes de oturmuş izliyor. Çocuklar, gençler onlan hiç yalnız bırakmıyorlar. Tarihi Atocha Tren tstasyonu botanikbahçesine dönüştürülmüş. Seyahat etmeyecek olanlar da o mekânda oturup yoğun oksij en alıyorlar. Nefes darlığı çekenler buradan çıknuyor. Heryeryemyeşil. Sürekli buharüfleniyor ortama. Trenleri görmezsenız kendinizi bir kapalı parkta hissedebilirsiniz. Aynlma zamanı gelmiş genç kızla erkek birbirlerine sarılmış öylece kala kalmışlar. 1764'te yapılan Kraliyet Sarayı müze gibi. Sarayın ön bahçesinde orta yaşlılar güneşleniyor. Kral ailesi sarayı kullanmıyor. Yalnızca bazı elçiler güven mektuplannı burada sunuyorlar. Madrid'in en eski meydanı Plaza Mayor'dakafelertıklımtıklım. Müzikçalanlar, resimlerini yaptıranlar... Plaza Mayor'dan çıkınca ortaçağda buluyoruz kendimizı. Bütün yollar insan seli. Yürümek olanaksız. Zorlukla kalabahğın en yoğun olduğubölgeye.tsidroKatedrali'nin önüne ulaşıyoruz. Herkes bekleşiyor. Ortaçağ ürpertlsl... Katedralin içi tıklım tıklım. Katoliklerin "Aziz Perşembe"si. Paskalya tatiline denk gelen Semana Santa. Yani Kutsal Hafla. tsa'nm çarmıha gerilişi, ölümü bu günlerde yeniden yaşanıyor. Büyük ve çok ağır platform üzerinde sırtında haç taşıyan lsa katedralden ağır ağır çıkanlıyor. Neredeyseüçtona yaklaşan bu platformu iriyan çıplak ayaklı gönüllü gençler başlannın üzerinde taşıyor. Yalnız gözleri açık, siyah kukuletalan, pelerinleriyle platformun etrafında sıralı insanlar. Bazılannın elinde haç bazılannda uzun mumlar. Aralannda küçük çocuklar da var. Kortej çok ağır yürüyor. Bir kaç adım aülıp platform yere bırakıhyor, taşıyıcılar dinleniyor. Yürüyüşte asalar yere vurulurken en arkada bando buritmeuygun hüzünlüparçalar çalıyor. Asalann yere vuruluşu, Isa'nın çarmıha gerilişi sırasında çakılan çivileri simgeliyor.Bırhaftaboyuncakiliselerdoluyor, dualar edilıyor, günah çıkarılıyor.Görüntüler engizisyonzamanınıçağnştınyor. Erol Duran, daldığımız derin uykudan bizi uyandınyor. Bugünden söz ediyon "tspanya'daenkaliteli okullarvehastanelerdevletin elinde. Devlet okullannda öğretmen olamayanlar özel okullara gider. En iyi sağlık hizmeti de devlet ve sigorta hastanesinde ve# rilir. En ünlü doktorlar bu hastanelerde çalışır. Hastaya "kimsin" diye sorulmaz, önce tedavi edilir. Devlet öğretmen ve doktoriara çok iyi şartlarda geçinebilecek ücret öder. Eğitim büyük özgürlük içinde verilir, baskı yoktur.Cinsellik 1314yaşlanndabaşlar." tspanyollar Akdeniz insanından biraz daha sert görünüyor. En küçük olayda hırçınlaşıyorlar. Ama yıne de sempatikler. Kadınlar otobüste, metroda, mağazalarda, yani her yerde hep bir ağızdan konuşuyorlar, çok da 1930'luyıllarvt önderi Dolores tbaruri... 1936 DAN 1939A... 1936 seçimleri: Iki cephe kuruluyor Halk Cephesi ve Millryetçi Cephe. Solculann istekleri: Grevci madencilerin affı. Herkese ekmek, banş ve özgürlük. Sağcıların istekleri: Yeni, bir tek ve büyük Ispanya. Halk Cephesi 4 milyon oy alarak mecliste mutlak çoğunluk sağlıyor. Sağcılar 3.5 milyon oy alıyor. Köylüler işletilmeyen topraklan ele geçiriyor. Bütün ücretler yüzde 15 arttınlıyor. 200 kilise yerie bir oluyor. 300 politikacı ölüyor. 130 grev oluyor. 10 gazete saldırıya uğruyor. 1939'da Ispanya: Iki milyon mahkum. Beş yüz bin ev yıkılmış. Yüz seksen üç şehir büyük hasara uğramış. Üç yılda üç milyon ölü. Beş yüz bin sürgün. Altı yüz bin kişilik bir ordu. Tek parti, tek din, tek şef... Ücretler 1936'daki durumuna çekillyor, büyük toprak sahipleri topraklanna kavuşuyor.^ tspanyollar onundaçaresinibulmuşlar. Evlenmeyip "evlilik şirketi" kuruyorlar. Notere gidip belli yıl için bir şirket kuruyorlar. Maddeleri sıralıyorlar. Eğerilişkiyürümezse şirketi notere gidip feshediyorlar ve herkes yoluna gidiyor. Nüfus epeyce yaşlı. Kent planlamasmda öncelik engellilerde. Yaya geçitleri, yürüyen merdivenlerherşey onlara göre planlanmış. Işıklı geçitlerde ayrıca sinyal sesi veriliyor, görme engelliler için. Kent birbirine paralel uzun bulvarlardan oluşuyor. Trafik genelde sıkıntı yaratmıyor. Yazları çok sıcak, kışlan da çok soğuk olan Madrid'de konutlar da ona göre planlanmış. Birbirine sokulmuş küçük pencereli evlerde çoğunlukla kırmızı tuğla kullanılmış. 1800'lerde yapılmış eski Madrid evleri de Avrupa Birliği' nin katkılanyla onanhyor. Çlngmelerln günü... Bizim bitpazan benzerinin çok büyüğü her pazar kentin merkezinde kuruluyor. tspanyollar buraya "Çıngene Pazan" diyor. Pazarda Çingeneler, Kızılderililer, Afhkalılar, deri giysiler, elişleri, yöresel eşyalarpazarlıyorlar. Bazı sokaklar da eski eşya satıcılannaaynlmış. Çok geniş biralana yayılan pazan birgündegezmek olanaksız. Çantalara ve ceplere de çok dikkat etmek gerekiyor. tspanya onca acının, hüznün, gözyaşının üzerine sanatı, kültürü, aşkı, heyecanı ve ruhunu koymayı başarmış. Çingenelerin 15. yüzyılda ülkeye taşıdıklan müzik ve dans flamenkoy laritminibulmuş. Bu öyle bir ritim ki, yere hızla vuran topuk sesleri kalp çarpıntınız oluyor. Franco'nun ölümünden iki gün sonra kral koltuğuna oturan Juan Carlos' un demokratikleşme süreci 1981 'de bir darbe girişimiyle karşı karşıya kalmış, ama bu kez demokrasi, çağdaşhk kazanmıştı. Madridliler bir ağızdan "No pasaran" diyordu. Kral PhilipH'nin 1561 'deToledo'dakisarayını taşımasından bu yana tspanya'nın başkenti olan Madrid'de tzabel'lere, Franco'tara inat, Perulu tnkalann, Kızılderililerin torunlan, Afrikalılar, Ruslar, Türkler bir arada kardesçe yaşıyorlar. Gitarlanndan, pan fülütlerinden, flamenkolanndan yeni sevda şarkılan yaratıyorlar: "Nopasaran"ı akıllanndan hıç çıkarmıyorlar... «4 bağırıyorlar. Kocalan yalnızca başlannı sallamakla yetiniyor, çoğu çoğu bir iki kelimeyle araya girebiliyorlar. Evli erkeklerin işi kolay değil. Üstelik boşanmak da çok zor tspanya 'da. Başta kilise çok zorluk çıkanyor. Mahkemelerçok uzun sürüyor. Çiftlerin iki yıl ayn yaşadıklannı kanıtlamalan gerek. Hem çok uzun hem de avukat, mahkeme masraflan bakımından çok masraflı bir y ol. Yönetmen Pedro Almodovar, "Annem Hakkmda Herşey"Jüminin oyuncusu Penelope Cruz ile.