Katalog

12KASIM2000. SAY1764 rıarasındaccsetlenutanniazcasoyuyorlardı. Birçok insankenti terk etti. Lizbon'dan çıkan bütünyollarinsanlarladoluydu. Bu yıkımın, kaosun, felaketın karşısında hükümet donup kaimış, ne yapacağını şaşırmıştı. Taaki Dışışleri verSavaş Bakanı Caryalho de Mello dizginleri elinflkalıncaya dek. ' 56yaşındaki Bakan, derhal Kral 1. Emanuel'i aradı. Ozaman gcnç olan Kral'ın Carvalho de Mello'ya karşı sonsuz güveni vardı. Her türlü yetkiyle donatarak Lizbon'un sorumluluğunu ikirciksiz bir şekilde ona teslimetti. •' Düzeni yeniden kurmak... • • Duruma egemen olabiltnek için Bakan Carvalho de Mello, yönetim merkezini at arabasının içine aldı. Kenti yeniden kuruncaya kadar arabadan aynlmayacaktı. Ne bir tane hırsız bıraktı ne de çalışacak durumda olan tek kişiyi kentten dışan saldı. Kentin bütün giriş vc çıkış kapılarına nöbetçi diktirdi. ltfaiyeyi hemen örgütledı, yıkmtılan kaldırma birlikleri oluşturdu. Salgm hastalığın yayılmasını önlemek için kilisenin de onayını alarakcesetleri denizin içinegömdürdü. Evsiz kalanlar için konut yapılmaya başlandı. Kamuya açık mutfaklar kurdurdu. Evleri yıkılmayanlarnebirkuruşkiraartırnındabulunabildilernedekiracılarısokağakoyabildiler. Limanagirengemileryüklerini depremden önceki fiyata satmak zorunda kaldı. Tefecilere, soygunculara, vurgunculara karşı öylesine etkin önlemler aldı ki; kısa siircde kentin hcrycrindengörülecekbiçimde 34 kişı darağacında sallandırıldı. Kimse haksız birkazançsağlamayayeltenemedi. 17 Ağustos Marmara depreminden sonra bırtakım güç odaklarının deprem yerinden parsa bölüştürme habcrlerini basından okudukçatüyleri ürpermiyormuinsanın... Etkin önlemleriyle kısa süredc başan elde etti Bakan. Halkı sılkeleyiverdi. Okorkunç donakalmışlığından uyandırdı herkesi. Kenti yeniden kurmayabaşladılar. lnşaatodunlan bulunarak derhal kiremit pişirilecek ocaklar kuruldu. Halkın yaşam sevincini, coşkusunu arttırmak için çeşitli kararlar aldı veuyguladı... "Günahkâr insanlığın cezalandınlması için Tann tarafından bu felaketin gönderildiği" mavahna son vermelerini ve bu görüşü değiştirmelerini istedi kiliselerden. Vaazlann içeriğini değiştirtti. Birtakım yalan yanlış ve yersiz söylentilerin insanlan güvensiz ve edilgen hale getirdiğini, buna karşı doğru haberle mücadele edileceğini biliyor, o dönemin çok etkili haftalık gazetesi "Gazeta de Lisboa"nın aksamadan yayınlanmasını sağlıyordu. İç ve dış satımın yaşamsal önemde olduğunun bilincindeydi. Elçiler göndererek Kralhğın ilişki içinde olduğu bütün ticaret dünyasına, depreme rağmen Lizbon 'da ticari yaşamın devam etmekte olduğunu bildirdi. Depremin üstünden daha birkaç ay geçmeden yeni kent kuruluşu için mükemmel bir plan hazırladı. Lizbon' tn güzel bir semti olanCidadeBaiksa'yıeskisindendahagüzel yaptırdı. Ne yazık ki, yapılışından 230 yıl sonra 198 8 'de büyük bir yangın yeniden yok etti bu semti. Lizbon o felaketten kendisini çabuktopladı. Azizler yortusunda meydana gelen bu yıkım insanlann kafasındaki düşünceyi ve dini inançlannı etkiledi. Halkın çoğunluğu, Tann'nın uğursuz ve hırsız insanlarla, suçsuz insanlar arasında ayınm yapmadan ölüm ve zulüm saçtığına akıl erdiremiyordu. Neden katedralleri, kiliseleri yıkmış da genelevine dokunmamıştı? Kafalan karmakanşık •olmuş,durmadansorularsoruyorlardı. Deprem yalnızca evleri temellerinden sarsma DEPREM VE AHŞAP 12 Kasım Düzce depreminın yıldönümünde UNESCO, ICOMOS ve Kültür Bakanlığı'nın ortaklaşa düzenlediğı konferansın konusu "Deprem Güvenliği: Geleneksel Yapılardan alınacak Dersler." 1618 Kasım tarihlerinde The Marmara Oteli'nde gerçekleştirilecek konferansa ABD'den Yeni Zelanda'ya, Azerbaycan'dan Ermenistan'a, Filipinler'den Japonya'ya, Iran'dan Kanada'ya 20 ülkeden 50'den fazla uzman katılacak. Konferansa katılacak bilim adamlarının bir bölümü 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinden sonra Türkiye'ye 'gelerek deprem bölgesinde incelemelerde bulunmuş kişiler. Marmara Depremi'nin hemen ardından Türkiye'ye gelerek Izmit, ' Gölcük ve Değirmendere'de incelemeler yapmış Amerikalı bilim adamı Randolph Langenbach gözlelerini aktarırken şöyle diyor: "Bölgede aşhap iskeletli yapıların bulunduğunu gördüm. Bu yapım geleneğinin 1960'lara kadar kullanılageldiğini, sonra yerini aniden betonarme yapılara bıraktığıni gözlemek beni şaşırttı. Gölcük'te gördüğümüz kâgir dolgulu ahşap yapılar 20. yüzyılın başında inşa edilmiş... Karşılaştığım bir örnekte, binayı inşa eden adamın iki oğlu depremden sonra da hâlâ aynı yapıda oturmaktaydı. Incelediğim bölgede, özellikle Gölcük ve Adapazarı'nda bu tür ömekler yaygın. Geçen yılkı depremlerden sonra bölgeyi dolaşırken yaptığım gözlemlerle, betonarme yıkıntılarıyla çevrili geleneksel evlerden Doğu ve Batı'nın bir ders alabileceğini düşünüyorum. Bu artık terkedilmiş bir yapım geleneğine duyulan nostalji değil, fakat bu yapıların özünde bulunan ve günümüz açısından önem taşıyor..." Ingirtere, Liverpool Üniversitesi'nden ahşap mühendisi David Yeomans ve California Berkeley Üniversitesi Mimarlık Bölümü, Mimarlık Tarihi Profesörü Değirmendere'deki ahşap bina, depreme inat dimdik ayakta... Stephen Tobriner ve ABD Batı Ahşap Ürünleri Birliği Başkanı Kevin CK. Cheung depreme karşı ahşap savlarıyla konferansa katılacak konuklar arasında... Türk uzmanların da katılacağı konferans süresince tüm dünya ülkelerinin geleneksel mimari örneklerini gözler önüne serecek olan bir de sergi yer alacak.^ mış, aynı zamandaTann'nınadaletine olan inancı da sarsmıştı. Her uğursuzlukta bir hayır vardır derler ya... Dini bağnazlıktan kurtulup akı l yolunu seçmenin günü gelmişti. Bakan Varvalho de Mello'nun çevresindeki birçok yetkili de depremi Tann 'nın bir cezası olarak görüyofdu. O, katılmıyordu bu görüşlere. (...) Bazı bilim adamlarının belirttiği gibi depremin bir doğa olayı olduğuna inanıyordu Bakan Carvalho de Mello. Tartışmâyı kızıştırdı. Lizbon depremiyle birlikte önceki teoriler şüpheyle karşılandı, tartışıldı, yeniden sorgulandı. Bu olayın aydınlığa kavuşması için araştırma yapılmasmı istedi Bakan Carvalho de Mello. Akıl yoluna dönmeninkeskin dönemeciydi bu. Bilim insanlan tartışmaya ve araştırmayakatıldı Avrupa'da. Doğal felaketleraydınlanmanındireklerinden biri oldu. (...) 1759 yılında yayınladığı "Candide veya lyimserlik" adlı romanıyla Voltairede bu tartışmaya katıldı. Büyük Alman fılozofu Leibniz'in: "...mükemmel bir uyumla hareket eden evrenin içinde insanlara en iyi hızmet sunan dünyadır... ve evrendeki dünyalann en mükemmelidir..." kuramına ironik bir biçimde karşı çıkarak depremi yaşamış roman kahramanı Candide'i şöyle betimliyordu: "Vücudu titreyip her yanından kan sızarak kendi kendinesöyleniyordu Candide: Dünyalar içinde en mükemmeli buysa, ötekiler nasıldır?.." Ayrıca depremin oluş biçimini ve yaptığı yıkımı kapsamlı bir şekilde dünyada ilkkez Bakan Carvalho de Mello araştırttı. Portekiz'in bütün bölgelerineanketlergönderdi. Sarsılan bölge, depremin ne kadar sürdüğü, artçıl depremler, dalgalann yuksekliği, kurbanlann sayısı, yıkılan evler gibi hepsinin dökümünü yaptırdı. içinde son derece değerli detay lar saptanmış bu anketler hâlâ Portekizulusal arşivinde saklaruyor.^ Tarih Boyunca Dünyayı Sarsan Doğal Felaketler, Çeviren ve Yayına Hazırlayan: Yücel Feyzioğlu, PencereYayınlan. Avrupa 'nın büyük depremi: Lizbon, Kasım 1755. (Üstte ve solda)