Katalog

Geride bıraktığımız binyılın en önemli buluşu, çoğumuzun onsuz olamayacağı şey neydi? Ünlü yazar Umberto Eco'ya sorarsanız, çağdaş dünyamıza özelliğini veren şey sıradan ve iddiasız bir baklagil, fasulye idi. Emekçinin ömrübu besinle uzamış, bu sayede Avrupa'nın nüfusu da artabilmişti. Biz fasulye sayesinde buradaydık. tüm bunlan satan büyük marketler, elektrikli lambalar, telefon, telgraf, radyo, fotoğraf ve sinemayı da ekleyebiliriz. Dahası, Bay Babbage y ığınla toplama işlemini bir dakika içinde yapabılen ve bızlere bılgısayann yollannı açan bir hesap makıncsinı buldu. Binyıl sözkonusuolduğundabutürbelirlemeye gitmek iyiden iyiye güçleşir. Barut ve pusulanın kökenleri konusunda elimizde yalnızca söylenenler var. Bellı bir aygıtın, sözgelimi, o dönemin bir tablosunda yer aldığı için 12. yuzyılda var olduğundan emin olsak bile onun daha önceki yüzyılda var olmadığı konusunda kesin birşey söyleyemeyiz. Bu tür sorunlan ortaya koymamın nedeni bu binyılın başında karşımıza çıkan, ancak bir olasüıkla çok daha önceden var olup kimsenin ilgisini çekmeyen kimi buluşlara değinmek istediğimden. Ne olursa olsun, bu buluşlar son bin yıla farklı bir boyut kazandırmışlardır. 1000 yılından sonraki ilkyüzyıllarda ortaya çıktıkları su götürmez buluşlardan söz edecek olursam gözümü kırpmadan adını vereceğim ilk şey kıçtan takılı dümen olur. Tarihin gelmiş geçmiş en ünlü karikatürcüsü sayılan Kraliçe Mathilde'nin Bayeux Gobleni adıyla da bilinen resim dokumalı duvar örtüsüne bir göz atın. Bu yapıt Normanlann tngiltere çıkarmasını, Hastings Savaşı da dahil, en ince aynntılany la gözler önüne sermektedir. Burada Fatih William'ın Viking tipi bir gemiyle kıyıya ulaştığmı ve bu gemide dümen yerine arkaya takılı bir kürek oldugunu görürsünüz (bu tür gemilerin genellikle her ikiyanındabirer kürek olurdu). 1066yılına dek gemiler böyle yol alırlardı. Ne var ki, yanlara takılı bu küreklerle geminin yön değiştirmesi,riizgârakarşı yol alması, dahası, deniz dalgalı olduğunda ilerlemesi olanaksızdı. Ortaçağın skolastik düzeninde... Ancak, 12 ve 13. yüzyıllar arasında çağdaş anlamda dümen bulundu. Geminin kıçına takılı ve tıpkı bir kapı gibi, menteşelerle tutturulmuş bu dümen su yüzeyinin hemen altında devinir ve tek bir kişi tarafından, dümen yekesi tarafından yönetilirdi. Her zamanki gibi, bunun da hangi tarihte bulunduğu kesin olarak bilinmiyor. Ancak Winchester Katedrali'ndeki 1180 yılında, yani Bayeux Gobleni 'nden yüz yılı biraz aşkın bir süre sonra yapılmış bir kabartmada menteşeli dümen ile kıça takılı kürek arası bir şeye tanık olunuyor. lyi de, dümenin bu denli önemli olması neden? Şu kadannı söy lemek yeter ki, böylesi bir buluş olmasaydı Kolomb Amerika'ya gidemez ve binyılın geriye kalanbölümü çok farklı birtarihçeye sahip olurdu. Gelgelelim ben bu binyıla özelliğini vermek yerine, sonucu baştacı edilen bir dizi buluştan söz etmek istiyorum. Sözünü ettiğim bu buluşlar olmasaydı, belki de bizler hiç dünyaya gelmeyecektik. Bin yıl önce kabaca ortaçağlan yaşıyorduk. Kuşkusuz "ortaçağ" skolastik bir düzen. örneğin,aralanndattalya'nında bulunduğu kimi ülkelerde "ortaçağ" deyimi yazar Dante ve Petrark dönemlerine değinirken bile kullanılmaktadır; kimi başka ülkelerde ise ilim adamlan bu dönemden Rönesans y ıllan olarak söz ederler. Durumu biraz daha ay Fasulye tepesi ' 1. Sayfanm devamı belirlemenin güçlüğü, kesinlikle belli birbuluşun tarihiyle ilgili görüşlerimizin yeterince açık olmamasından kaynaklanmaktadır. Okurlar yüzyılunızın cn ilginç buluşlan arasında tarihleri bizlerden oldukça eskilere dayananpekçokşeyisıralayabilhienSözgelımi, otomobil, gökdelen, metro, dinamo ve türbin gibi. Bu listeye daktilo, gramofon, diktafon, dikiş makinesi, buzdolabı konscrve y iyecekler, pastorize süt, çakmak (b unun yanı sıra sigara), asansör, çamaşır makinesi, silgi, kurutma kâgıdı, vantilatör, tıraş makınesi, portatif yatak, berber koltuğu, kibrit, yağmurluk, çengelli iğne, gazozlu içecekler, vıtesli bisikletler ve şişirilmiş otomobil lastiklen, elektrikli tramvaylar, sentetik lifler ve dınlatmak için en azından iki "ortaçağ" oldu ğunu söyleyebiliriz: Biri Roma Imparatorluğu'nun çöküşünden (İS 5. yüzyıl) 999 yıhna dek uzanan, öteki ise, 1000 yılından en az 15. yüzyıla dek uzanan süre. 1000 yılından önceki ortaçağa, 5 ile 14. yüzyıllar arasındaki dönemi tanımlamak için üzerinde pek fazla düşünülmeden kullanılan karanlık çağ adını vermekle hiç dc haksız sayümayız. "Haksız sayılmayız" der m