Katalog

20 CUMHURİYET DERGİ "Rossini îstanbul'da" sergisiyle Türkiye'ye gelen kavramsal sanatın ustası Joseph Kosuth ile "vatansız" Amerikan kültürü ve sariatiktidar ilişkisi üzerine... Çabam, sanatı görünür kılmak ÖZGÜR DURGUN 1960'lardan itibaren, kavramsal sanatın öndc gclcn temsilcilerinden biri olarak önemli işlere imzasını atmıs, olan Amerikalı sanatçı Joseph Kosuth ilk kez Istanbul'da. James Joyce, Ludwig Wittgenstein, (iocthe gibi düşünürlerin cümlelerinden yaptığı alıntılarla gerçekleş. tirdiği işlerine tstanbul 'da bir ycnisini dahaekleyen Kosuth'un"Fiestsand Foreigners" (Rossini inTurkey)"Konuklar veYabancılar"( Rossini Türkiye'dc)başlıklı yerleştirmesi, Borusan Sanat Galerisi'ndc 28 Ekim tarihine dek sanatseverlerle buluşuyor. Bu çalışmayı özcl olarak tstanbul için gerçek leştircn Kosuth, sergiylebirlikte sunulan kataloğun tasarımını da üstlcndi. Yaklaşık bir yıldır Roma'da yaşayan Kosuth, "yabancılık", "misafirlik" gibi konularla yoğunbiralıs, veriş içinde. Sanatçı bu kez, ünlü Italyan bcstcci Rossini'nin "Italya'da Bir Türk" librettosundan yola çıkarak, Rossini'yi lstanbul'agctiriyor. Kosuth, buyolculuğunardındaki öyküyüanlattı; aynca sanatın vesanatçınıntoplumdakiyeri üzerine düşüncclcrinibizimlepaylaştı. Frankfurt'takisergini/."Yabancılarve Konuklar"(Goethe'ninİtalyaYolculuğu) başlığını taşıyordu. Şimdi de yaşadığı sürc boyunca yolu hiç Istanbul'a düşmemiş ünlü besteci Rossini'yi getirdiniz. Nereden aklınıza geldi? Istanbul 'da gerçekleştirdiğim bu iş, y ıllar öncesine uzanan bir enstelasyon dizisinin parçalanndanbiri. Bu çalışmam, şekil olarak VenedikBienali'ndeyaptığımçalışmamda olduğu gibi, antropolojik açıdan "kurallar ve anlamlar"ı sorgulamak oluşturuyor. "Konuklar vc Yabancılar" dizisi kapsamında 3 büyük boyutlu enstelasyon gerçekleştirdim. Bunlardan ilki Oslo'da, diğcri Dublin'deki trlanda Modern Sanat Müzesi'nde, sonuncusuda bu yaz Frankfurt'ta Schirn Kuntshallc'de yer aldı. Oslo'daki işte Ludvvig VVittgenstein'ın Norveç'teki inzivagünlerinden esinlenmiştim: Dublin'deise lrlanda"dış.ındaki" JamesJoyce ve Irlanda"içindeki" Witgcnstein'dan yola çıktım. Gocthe'nin 250. doğumgününedeniyle Frankfurt'ta greçekleştirdiğim enstelasyon ise, ünlü düşünürün Italya yolculuğunu ve bir "yabancı" olarak yaşadığı dencyimi konu alıyordu. "Konuklar ve yabancılann" rollerinde belirginleşen kültürlerarası farklılıklarla ilgilcniyorum. Bu serginin mekânı olarak, ideal bir ortam sunulduğunu söyleyebilirim. Çünkü Istanbul ' un bu bölgesindeki "yabancı" varlığı hâlâhissedilebiliyor. Bumekân,aynızamanda müzikle iç içe oluşu açısından da, bu serginin konseptiy leyakın bir ilişkiiçerisinde. Rossini'nin "Italya'daBirTürk" başlıklılibrettosuna Istanbul'da, böyle birmekânda ses vermck istediın. Son zamanlarda aklımda hep Rossini vardı. Pesaro'da geçen ay Rossini anısına düzenlenen bir fcstivalde bir enstelasyon gerçekleştirdim. "Italya'da BirTürk" vc "Rossini Türkiye'de" gibi ba^lıkların yarattığıohoşdengeninironikbiryönüdevar elbcttc. Hcrncyse,sonuçta Rossini'nin artık burayagelmesininzamanıydı.değilmi? Yine Frankfurt serginu "yabancı" ya da"dışarıdaki" kavramı üzerine şekillenmişti vc bu kavramların Alman toplumundaki yansımalarını irdelemiştiniz. Siz de iilkeni/. Amerika yerine Ronıa'da yaşayan bir "yabancı", bir "konuk" sayılabilirsiniz. Bu özel durumunuzun, başka bir dey işle "dışarıdalığınızın" sanatını/.a yansımaları nasıl gerçekleşiyor? New York'taki arkadaşlarım beni Avrupalı olmakla suçlar. Avrupalı arkadaşlanma göre ise ben tipik bir Amerikalıy ımdır. Şu bir gerçek ki, sadecc Amerika sınırları dışında iken kendimi gerçek bir Amerikalı gibi hissediyorum. Entelektüelbirikimim, 1960'lann savas. karşıtı ortamındaoluşmayabaşladı. O tarihten beri, hâlâ tümüyle onayladığım bir Amerikan hükümetinerastlayabilmisdeğilim. Uzlaşmamak, benim yaşamımın önemli birparçası. Son 30 yıldırseyahat ediyor, farklıülkclcrdcçalışıyorvcyenikültürlerlekarşılaşıyorum. Belkibirbakıma.bende olan bir şeyi geri vermeye çalışıyorum. 60'larda, dil üzerine çalışmaya başladığım y11larda bağlamın bir sanat eseri için ne kadar önemli olduğunu fark ettim. Eğerkişi, resim, heykel gibi geleneksel sanatın kurumsallaşmışçerçevesini terk etmek istiyorsa,mimari,kururnsaleleştiri,psikoloji,popülerkültürvckaçınılmazolarakfelse fe gibi alanlara da yönelmek zorundadır. Bütün bu kültürel bağlamlar anlamı inşa cder Bağlam üzerineçalışmak, kültürü anlamay; çalışmakdcmektir. Sanat okullarındaöğre tilenleri birtarafa bırakın, sanatçının ba^lıc; uğraşı form ve renklerfilan değildir. Bizler sanatçılar,anlamlahaşırneşiroluruz. Forn ya da renk, yeni bir anlam oluşturmak y a d< birönceki anlamı yok ctmek için kullanılaı araçlardır sadecc Sanatı, bir renk ve forn problemine indirgcmek onu bir çeşit deko rasyon malzemesi haline getirmekle aynıdır Sonuç olarak, sanatını pazaraçıkaran bir sa natçı, çok önemli politik sorumlulukları d< göz ardı etıniş olur. Oysa sanat, bil inci üretir bilinç ise politik bir tavıralmabiçimidir.Sa nat,hiçbırsınırgözctmeksi/in veakademik spekülatif felsefenin onayını almaksızın so rularsorar. Sadece sanatın sorabileceği baz soruları vardır ve bu politik tavır, beraberin de yine politik sonuçlar getirir. Dünyanın he men her ülkesinde çalışmıs. bıri olarak, işle rimde kültürel farklılıklarındeğişkenliğin sanatımın çıkıs. noktası ve malzemesi olaral görüyorum. Kültürel anlamda söyleyecek olursak Amerikalılarınvatanıyoktur. Buyoldayal nız yürümck zorundayız. Artık Amerikaı kültürü, globalpazarekonomisininkültüri haline gcldi. Ancak bu kültürün kendine ha: bir yaşam alanı mevcut değil. Amerikan kül türü, ancak bir başka kültürün yerini alaral yadaonudeğiştirerekvarolabiliyor. Busüre ci anlayınca, "Amerikan mirası"nın ne anla ma geldiğini anlamak kolay laşır. Bu süreçtı nelerinkazanılıp, nelerinkaybedildiğinihe saplarken, aynı zamanda iktidarı vebireyse sorumlulukları da sorgulamış olursunu7 Kültürtarafındanoluşturulan bilinç, yaşadı ğımız dünyaya şekil verirken geleceğimiz de meydana getirir. Yaşadığımız toplumdı ve kültürde anlamı nasıl oluşturduğumuzbı açıdan önemlidir. Sanat, bu mekanizmanıı en önemli parçasıdır. Ben de, işlerimde sana tı "görünür" kılmayaçalışıyorvebunuyapa bildiğimi umuyorum. Işlerini/, başta felsefe olmak ü/.ere di ger sosyal disiplinlerle yakın bir alışveri içinde. Son ser|>ilcrini/.in başlıklarındaı ya da dcğinilerinden hareketle, sanatıı toplumdaki rolünü nasıl tarif ediyorsu nuz? Insanlığın cn büyük israflanndan biri, top lumunsanatçılaraönemvermeyişivebuko nudaki anlayışyoksunluğudur. Bazıazbulu nur örnekler dışında, sanatçı genel olaral toplumun dışına itilen, parazit muameles gören insandır. Toplumdaki gerçek gücüı politikacılarveişadamlanndatoplandığın ınkâredemeyiz. Dünyanın neresine giderse nizgidin, bugerçeğidcğifjtircmezsiniz. Bı iktidarsahiplerininsorunu,bellisınırlarçer çevesindedüşünmcleridir. Politikacı,yeni dcn seçilerek gücünü korumak işadamı isı kâryapmaktanbaşkabirşeydüşünınez. He ıki kesim de kısa vadeli hedeflerin peşindeı koşmaktadıraslında. Budurumunyol açabi lcceği felaketleri, çok kısa birsüreönceTür kiye'desizlerdeyaşadınız. Toplumun, sanatçılar gibi, iktidarvcpar; ilişkilcrincbulaşmamış,farklıdeğerleresa hip olan, kültürel gclişiminönünüaçan vebı yöndeki gclişimin uzun vadeli olumlu so nuçlarınıkavramışbireylereihtiyacı var. Sa natçılarda iktidarı ve parayı sever. Bunu ın kâredcmeyiz. Ancak, paranın ve gücün çol dahaazbirkısmıonlariçinyetcrlidir. Üstelilsanatçı parayı da iktidarı da iyi biramaç içir kullanır. Politikacılaryadasiyasetçileriçir aynı şeyi söyleycbilirmiyiz'/Ncdcrsiniz?^ Kosuth: "Amerikan kültürü, ancak bir başka kiiltüriin yerini alarak ya. da onu değigtirerek var olabiliyor."