Katalog

21 MARF I9W SAYI 678 17 nnınsevınmesıneolumluhıçbırnedenyok, onlar sadece yığın kulturune hızmet eden mekanızmaların "cg/otıklerıdır" Bırtanınmdyetersızlığındenbdhsedersek, buyetersızlık sayısal degıldır Tersıne, 1 urkçe'dençokçaçevırı yapıldı Amanelerçevı7 ; 9 nlıyor' Nasıl(revınlıyor' Kımlerçcvırıyor Dılscvıyesıveeser seçımı açısınddnnasıl bır 7 gerçekle karşı karşıydyı/' Uzraanların tutu 9 munedır Bualdnddndsılbıreğıtım,bırbıl7 gılenme olanağı sozkonusudur Sonra, basın vc gorsel medyalar Turk kulturune Turk edebıyatınanekaddryerdyırıyor, ne derece ılgı gosterıyor'' Nasıl, neye yonelık, hangı 9 ağırlıklı bır ılgıdır bu varsa eğer Ve nıhayct, nasıl bırzıhnıyctbugelışmclcrı belırledı, bugune dek de belırlcmektc devam edı9 yor Dedığım gıbı, Turk edebiyatının Almanya'datanınması çok derın bır sorun, bır kışı nınçozebıleteğı bır^cydegıl Anla^ılan.bu olumsuzdurumunboylegelışmeMnıdestekleyen yonelış.lerlıâlâ var, hattahâkım Buna da ancak kalıteılekar^ıçıkılabılırbcnce Yı ğınsalı dcğıl, estetık dcğcrı olanı ortaya koymamızgerckır Ben bırTurkologolarak kendı payıma duşenı yapnidyd(,ali!>ıyorum Benım yapmak ıstedığım ve kıtabımla bır ba;>langıtını yaptığım ış ıse, Turk edebıyatını bır yandan objektıf, bılımscl ve sıstematık, bır yandan da :>ıırscl tanıtmaktır Bu ılk cıltte modern Turk edcbıyatının bır kısmınıcle aldımvemodernınklasıkle^mış bırçok cscrını değısık yonlerıyle tanıttım, yenı değerlcndırmelergetırdım Bu^ckılde Alman okurlarınaijiındıyekadartdnımddıklan.zengınbır edebıyatdunyasının kapılarını açmak ıstedım Kitabını/.ı okuıken, Turk edebiyatını yeterince tanımadığımı/ı tarkettım. lanııııadan tanıtma da olmuyor galiba? 1 Idklısınız,tabıı Furkolojı okuduğum sıradd, furk edebıyatını tanıdıktan sonra, bu edebıyatıtdiııtmak ıstedım Kıtabımabaşla madanuzunzdmdnonce I urk edebiyatının bırkaç değerlı escrınedeğışık açılardançozumlemclergetırmek, bunu dd Alman dılınBeatrvc Caner, Btlge Karasu 'nun Gece romantnı dunya ıapında biryaptt di)i tunımlıyor. dc yapmak ıstedım Amaum, Almanya'da yeterince tdnınmdyan bırçok Turk yazarını la sdpılmış kı, onu duzeltmck pekmumkun veeserlerınıveedebıdcgerlcnnı ortaya koyTurkıye'dedahal940'lıyıllardanberıbırcok maktı Anidanlddımkı Almanya'dakıduıum edebıyatçı eleştırdı Antak çevırı sorunu bu gıbıgozukınuyor bundhazırdcğıldı I urk edebıyatı bellı sınırna rağmen kronıkleijmı^ Bırbdijka sorun da, Kultur alısvcri!>ı alı^ılmışın tersıne, yanı eserlerın ve yazarların seçımı Özellıkle Doğu'dan Batı'ya ışlcdığı zaman, çok sıkı larıotesınde kabul edılmıyordu.hâla daedılmıyor Buna bırornek, Fcnt Fdgu'nun " O " 1945'tenbuyandedınebıleceğınızızlenım, bırsu/geçtengeçıyor Batıneyıalmdkıstedıgcnelde eserlerın çok gelışıguzelsevıldığını ğını çok ıyı bılıyor Oenelde Doğu'dan egzo romanı("Hakkân'deBırMcvsım") Burogosterıyor Yadatersıne,Mstematıks,ekılde tık unsur, azgelı^mışlığı gostercn eserler Ba man Almanya'da once fılm olarak tanındı Ancak ona Doğu Anadolu'nun bırsorunsalı lyı edebıyatcılann ;>evilmedığınt de duşun tı'dakıpıyasaydgırebılıyor Buradapıyasaolarak bakıldığı ıçın, romanın sanatsal yonmekmumkun Ozellıkleedebıdcğerıustun nın altını çızmek gerek, çunku Batı 'da kultur, len nerede ıse hıç soz konusu edılmemi!>tı olanTurkcdcbıyatınıkuçuk veangajeyayıyığınlann sığ beğcnısınecevap verebılen bır Bu roman varoluşçu bır temele dayanıyor, nevlerı,buyukbıro7verı ıleçıkartıyor Buna "mdl"halınegetırılmış TabııkıbuAlmankarşılık, bırkaç Alman yayınevı çok satan ya'dakı I urk edebiyatının seçımı ıçın de ge ama aynı zamanda yazar bu akıma ters duşen yazıcılara "abone" olmuşabenzıyor Boyle çerlı, ne kadaregzotıkse o kadar ıyı satar () bıryazardanalıntı yaparak kıtabına başlıyor ce tanıtım konusundd o derece ydnlıs. bır yo açıdan Almanya'da çok satan 1 urk yazarla CarlosCastaneda'nın"DonJuan'ınÖğ* dusunceyıburadadahafazlaaçmdkıstemıyorum Onemlı olaıı Bılge Karasu'ntın dunya edcbıyatı duzey ınde bır yapıtı ortaya koynı.tsıdıı Bır başka deyısle Hılge Karasu dunya edcbıyatınınbırparçasıdır Ama, dunya edebıyalının bundan hdbcrı vaı mı, varsa, nederece vaı ' Işte benım Almdiıya'da sorgulanıak ıstulığım konu buydu !>ımdı benım hangı >undcn konuya yak lasmak ıstedığımanldşılıyor,santrım Edebıyatd bıı estetık ve duşunsel bırsureç oldrak bakıyorum, bır ulkenın edebıydtı ılc dunya cdebıyatı arasında bu a(,ıddn bır dyrım yapmıyorum Dcmckıstcdıgıms.u Bugundunyanınheı hangı bıryerındekendıne"ydiîdr" dıyen herkes kcndısınden onoc vc kcndı 7Amanındd varolan edebıyatı, cn a/ından kcndı ulkesınıncdcbıydtınıçok lyıbılmekzorundadır Kendısındcn once ve kendı zamanında varolan bu estetık dunyayı kabul etmeyebılıryazar, ama onubılrnedenyenı estetık dcğerler, ycnıdu!>unteler,yenıbırkdlıteortdydkuyamd7,yaratıcı olamaz (Bualdnda larıh boyunca ıstısnalar pck a/dır) Aynı "bılme/oıunluğu"edebıydteleştırmenlerı, O7ellıkledecdebıyatbılımcılerıi(,ınge(,erlıdıı Okurbubılgıyıyazaıdantabıı kı beklıyor,butunokurlarınhakkıdırbu Çunkuokur dunya klasıklerını, antıkçağdan bugune kadaryazılmı^eserlerıtakıpettıyse.okuduysa, onlarındcgerlendırmeleıınıdetanıyorsatekrarın tekrannı okumak ıstcmc/ Bırdus,unce vc estetık bulgusunu,yenı bır değervebılgı getırmeyenbıryapıtin, MılanKundera'nın dedığı gıbı, varolmahakkı yoktur Bılge Karasu bu açıddiı dd ne yaptığını çok ıyıbılenbırya/ardı Zdtcnokurunaoşoyle bırsoruyoneltmıştı "Yazarkurar Pekı,okur ne yaptığının farkında mı?" soruyu bırçok !>ekıldedeğıştırebılınz,genısletebılırız Alman okurılede bağlantı kurabilırve sorabılırızkı.Almanokurlarının Bılge Karasu'nun bu ronidnından, bu romanda ne yaptigından haberı varmı 9 Haberı olması ıçın de ne yapılmı<ftı,neydpılmdsıgerekır' Alınan okurlarının Bılge Karasu'dan hdberı vdrmı sorusuna, ne yazık kı olumluccvap vcremeyız Aynı cevap Turk cdebıyatının bırçok değerlı ya/arı ı<^ın de geçerlıdır Bılge Karasu ancak 1980'den sonra, toplam uç oykusuyle, ut degiijik dntolojıdc Alman okurların karsısına çıkmıstı Bence Alman okurları, Bılge Karasu'nun edebtyatagetırdığıycnılıklerdenhabersız Almanya'da 1 urk edebiyatının tanınması konusunda nc dusunuyorsunuz? Sorun ablında ydlnızca bır çevırı sorunu değıl, bır kultur değerlendırmesı ve sıstem sorunudur Ancak çevırılerın yanlı^lığı ılk goze çarpan ve belırleyıcı olduğu ıçın, başta duruyor Bugerçekten bırsorundurama, benım keştettığım bır!>ey değıIdır Bu konuyu okumuş, bu yazarı kendı ozerk" gozluklenyle görmuştur Şımdı Tanpınar'ı, ne bıleyım, Huseyın Rahmı Gürpınar'ı kendı ışığında nasıl okumuş, ıncelemışse usta hıkâyecımız Tomrıs Uyar'ı da ıncelemış, bu dunyaya özenlı adımlarla gırmeyı özellıkle seçmıştır Onun bu ılgılerı, edebıyat eserlerıne Turkçe'den Almanca'ya, Almanca'dan Turkçe'ye acele bır çevırı sıparışı aldığı içın hıç değıl Bu ılgıdekı tek mecburıyet, gorulememışlerı aramaktır, eser ıncelemelerınde eksık gorduklerıne kendı yanıtını bulmaktır Şımdı, bu kıtapta ele aldığını sevınçle oğrendığım Turk edebıyatında modernlık ızleğıne aynı mecburıyetle daldığını duşunuyorum Bu ızleğı ıncelemede Batı'dan Doğu'ya oryantalıstçe bır yaklaşım olmayacağı gıbı, herhalde Doğu'nun Batı'ya bır hoş gorunmesı, alttan alması gıbı kompleksler" olçu dıye kullanılmayacak 19 Yuzyıl sonlarının, butun bır 20 Yuzyılın ınsan hayatlarında yol açtığı parçalanma genelde Turk edebıyatına, ozelde Turk romanına nasıl yansımıştır? Modernızm, bu romanlardakı arketıpler ınsanlar bılıncındekı parçalanmalar ustunde nasıl, ne oranda rol oynamıştır'' Beatrıx Caner'ın ışte bu somların yanıtlarını aramaya koyulduğunu anlayınca heyecanlandım Sezdığım bır şey var Modernızmın yol açtığı bılınç parçalanmaları salt şızofren toplum kaosta ınsan çerçevesınde kalmayacaktır Bu parçalanmanın yazınsallığa roman kurgulamalarına nasıl yansıdığı da gundemde olacaktır Yavaşla hızın vuruştuğu kırılma noktası, bundan doğan değışımler ızlenebılecektır Beatru Caner ın Turk romanına yaklaşması roman okumanın aynı zamanda toplum, ınsan ve yaşayan tarıh ruhunu okumak demek olduğu duşuncesınde toplanıyor Boyle olmasa Tanzımat'ta I ve II Meşrutıyetlerden başlayarak ve şımdı bılebıldığım kadarıyla Tanpınar'a, onun Huzur romanına kadar uzanarak parçalanmanın çok daha eskılerde başlayıp başlamadığını neden araştırsın? Samıpaşazade Sezaı'nın Ahmet Mıthat'ın romanlarındakı Batı'ya heveslı bazı fıgurlere zuppe denıp geçılır Osmanlı'nın, daha sonra Cumhurıyet'ın Batılılaşma ısteklerı sonucu ortaya çıkardığı bır tıp Bız bunun bır Doğu Batı ıkılemınde ortaya çıktığını soylerız, bazı roman ıncelemelerınde de bu açıdan bakıldığına tanık oluruz, ama Beatrıx Caner ın bu noktadakı şu bulgusuna ne demelı? Osmanlı da toprak mulk padlşahındır I ve II Meşrutıyet arasında ınsanların kışınıntoprak sahıbı olabılmesı kabul edılıyor Boylece hayatın ıçınde mıras olgusu, bu olgunun taşıyıp getırdığı değışımler yenı değerler eğılımler de ortaya çıkıyor Batı'nın "mirasyedısı" ılk Turk romanlarında ozentı, yanı bır "zuppe" fıguru olarak çıkar ortaya Çunku "mıras yemek" bıle kendıne bır geçmış, özumsenmış bır kultur ıstemektedır Beatrıx bu ıncelemesınde ele aldığı romanlarda ayrıntılara karşı da çok duyarlı O kadar sevdığım, dıkkatle okuduğumu sandığım Tanpınar'ın Huzur romanında bır gelınlığın yazarı tarafından sımge amacıyla kullanıldığına hıç dıkkat etmemışım Pekı, Batı'da modernızm tek merkezlıkten çıkıp çok merkeze doğru açılınca bu yenı tarıhsel donemde, şımdıde Turk romanındakı ınsan parçalanmasını şımdı mı belırmış sayacağız Beatnx Caner, bunun hıç de boyle olmadığını ortaya koymak uzere yapmıştır bu ıncelemeyı ve geçmışı şımdıde yaşatmak, toplumları ve toplum ınsanlarını gerçekten tanımak ısteyenler ıçın yararlı pusulalardan bırı olmalıdır 4|