Katalog

16 Cl.MIIURİYn OKRCİ Beatrix Caner Frankfurt'ta yaşayan bir Türkolog. Çağdaş Türk edebiyatı üzerine bir de kitap yazdı. 1945'tenbu yana Almanya'da basılan eserlerin genelde gelişigüzel seçildiğini düşünüyor. "Edebi değeri üstün olan Türk cdebiyatını küçük ve angaje yayınevleri, büyük bir özveri ile çıkartıyor. Buna karşılık, birkaç Alman yayınevi çok satan yazıcılara abone" diyor. Hasan Çakır Frankfurt'ta "Türk EdebiyatıModernin Klasikleri" kitabı üzerine Beatrix Caner ile konuştu. Beatrk'in gözüyle Türk \ azını Ç ağdaş Türk edebıyatının Batı dünyasında geı çek boyutlanyla bı lınmedığınısoylcyenTurkologBeatm Caner, yıllarsürençalışmalarını kitap halınde okur önüne çıkarmaya başladı "TurkıscheLıteraturKlassıkcrdcrModcrne"(TıırkiHİebıyatıModemınKlasıklcrı) başlıklıyenıçalüjmasında.Tanzımat'tanbu yana süren modernle!>mc surccinı ve bunun cdebıyattakı gelışım çı/gılennı araştırdı Şınası ve Naınık Kemal'ın coşkuyla açtığı bu çızgınin 20 yüzy ılınortasında Ahmet Hamdı Tanpınar' ın kapsaml ı, tıtız ve ince süzülmüş eserlerıyle doruk noktasına ulaştığını savunan Caner, Türk edebiyatinm bırçok yönunünılkdefaokurönüneçıktığinivurguluyor Frankfurt'ta, bir derginin sizinleyaptığı bir söyleşide, Türk edebiyatının Almanya'da yeterince tanınmadıjjının ba>lıca nedeni olarak çeviriyetersi/liğini gösteriyorsıınu/. Çağdaş Türk edebiyatı, benimanlayışıma göre, sanatsal değen açısından dünya edebiyatı dü/eyine ulaşmış bırçok yazara vc birçokescre sahıp Özellıklebazı çok değcrvcrdığım yapıtlarda gorduğüm en onemlı konumşır BunlardünyaedebıyatındanbağımMzdurmuyorlar,tersine,bellıkoordinatlann onemlı kesiş noktalarındalar vebütün ınsanlıgınduşunselgelışmundeyerlerınıalıyorlar Bu da birrastlantı değil bence. Sözkonusu > d7arlann bılınçlı şekılde hem dünya edebıydtını, hem dünyadakı gclışmclen takıpettıklerındenvekendıyaratıcılıklanndankaynaklanan bir şey bu. Buna burada bir örnek vcrmek ıstıyorum, Bılge Karabu'nun "Gecc" romanını alalım Buroman hcmdıl.hem yapı, hem kışılerın ışlcnıiji açısından dunya çapındayenılıklergetırmıştı. Bcnce, Bılge Karasu'nun "Gece" romanı dünya edebıyatında, bcllı bir zincırınsırası gelmişhalkasınıoluşturmuştu Örneğın,kışılerın ele alınış şeklı bu alanda bir basamağın çıkıldığının kanıtı. Kdfka ile başlayan, Joycc, Broch, Musılıledevumeden.roman kışılennındışgörünu.'jlcnndenvehattaadlarından soyutlanması, ıçındc yaşadıkları değersıstemlerinınbelırlcdığıbırsonuçolarak varlıklarınısurdurmeleıı.dunya edebıyatında "üece"yckadarsureklıgeli!>erekdevaın etmıştı."Gecc"deıseki'>ıleryalnızyu/u,bedenıbelirMzbırerharfolmaktdnotcye,ıçdeğerlere de sahıp dcğıllcr Rumanda edılgcn olmayantekkışıyısadeeeyanlışbırşartldnmanın sonucıı olan durtuler yonetıyor. Bu PARÇALANMANIN TÜRK ROMANINA YANSIMASI... ADALKTAĞAOĞLL Modern Turk edebiyatı ustune aşağı yukarı on yıldır konuşup tartıştığım Beatrıx Caner bana, kendısınden daha once, daha sonra karşılaştığım Turkologlardan farklı gelır Batı dunyasında Turkologlar genelde Osmanlıcayla, alanları gereğı UralAltay dıllerıyle yakından ılgılenırler Kuşkusuz bu benım edındığım genel bir ızlenım Bu Turkologlar "Turk Dılı"nın çeşttlı yorelerdekı nıtelıklerının, lehçe değışıklıklerının, edebıyat urunlerındekı "etnık renkler"ın çekımı altındadırlar Bu arada ozellıkle Cumhurıyet sonrası Turkçe ile Turk edebıyatındakı değışım ve gelışımlerı, çağdaş urunler ustune eğılerek ıncelemeye fazlaca bir yakınlık gostermemış olabılırler. 1990 başlarında ve daha sonraları Almanya'nın çeşıtlı kentlerınde okumalar yapmak, okurlarla "soyleşmek" uzere TurkAlman kultur evlerınden çağrılar almıştım Frankfurt'ta, gerek Munıh ya da Berlın'de, daha kuçuk kentlerde yapılan bu toplantılarda benım edebıyatçı kımlığımı ızleyıcıye Beatrıx Caner sunacaktı ışte, bu değeriı Turk edebiyatı dostunu otekı bazı Turkologlardan ayıran farkın ne olduğunu, bırltkte katıldığımız bu toplantılarda daha lyı anladım Bir Istanbul karşılaşmamızda bana "Dıl bılgını olmakla, bir dılı çok lyı bılmekle bir edebıyat esennı çevırmek ayrı ayrı şeylerdır," demıştı Turk romanı ustune eğılışlerıne baktıkça, ıncelemecı olarak bir ızleğın ızını tarıhlerı ıçınde surmekle bu tarıhsellığı okumak, onu yaşamak, hatta tarıhlerı ıncelenen, koklerı aranan urunler ışığında bu tarıhı yenıden yazmak ayrı şeylerdır, dıye duşunmemı guçlendırmekteyım ben de Beatrıx Caner Almanya'dakı okuma gunlerımde benı sunarken, gunun ısteklerıne uyup ne bir "kadın yazar olarak" yazdıklarımda femınıst durumları öne çıkarıyor, ne de kıtaplarımı guncele denk polıtık bir okuma gozluğüyle değerlendırıyordu O, yazdıklarımda yazınsal ozellıklerı, ınsantoplum, teknıkçevre, ılım, bılım ınsan hayatı ılışkılerınden uretebıldığım duşunsel boyutları, o kısacak surelerde bıle soz konusu edıyordu Berlın'dekı bir konuşmada, ozellıkle Hayır romanımda algıladığı Yırmıncı Yuzyılın parçalanmış ınsanına gore, bu parçalanmayı anlamlandırabılmek ıçın bıçtığım parçalı kurgulamaya, anlatım dılıne değınıyordu Bu değınısını romandan yaptığı bir bolum çevırıyle desteklemekten de gerı durmuyordu Tabıı kı sevındım Kuşkusuz hepsı benım yazarlığıma yaklaşımıyla ılgılı değıl, salt bu kadar değıl Beatrıx Caner, yazarlığın şımdıkı yaşama bağlı tarıhıyle, bu hayatla yazınsal ılgısıne bakarken, bu anlamda ustunde durmayı seçtığı Cumhurıyet sonrası Turk yazarlarıyla da ılışkıler kuruyordu Bunu en azından konuşmalarımızdan bılıyorum Onun ılgı alanı ıdeolojık tartılarla değer bıçmekten uzak duruyor, edebıyat dunyasında "medyanın modalaştırdığı" urunlere sakıngan bir yaklaşımı bulunduğunu da ortaya koyuyordu özgur seçımler yapıyor, kendısı olabılmeyı ve kalabılmeyı onemsıyor o Turkıye'den uzakiayken de Turk edebıyatındakı değışımlere soğukkanlılıkla, şartlandırmalara fazla kulak asmadan yaklaşabılıyor Beatnx Caner, Adalet Ağaoğlu'nu okumuştur ama, ondan daha lyı, çozumlenmesı de kalın cetvellerle yapılamayacak Bılge Karasu'yu da