Katalog

CUMHURİYET DERGİ p+ yöneticileri hakkında yasal işlem yapılması istenilen raporda, "eözüm" için de öncrilervar... Örneğın, Koruma Kurulu'nun SüleymaniyeSlTalanıiçinde"kuruldanizinsiz otoparkdüzenlenemeyeceği"yönündeki 2 Aralık 19^)8 tarihli kararıdcrhal uygulanmalı. Daha da köklü önlem olarak, yıllardır tavsutılan ve belcdiyenin "yasal görevi" olmasınarağmcn yerinegetirmediği "Koruma Amaçlı Imar Planı" biran öncc hazırlanarak yüriirlüğc sokulmalı. Böylece Süleymaniye'de artık "tarihi binalaı yansabileyerlerininotoparkadönüşmeyceeği" kuralı planlı ve kesin hükümlerle güvenceyc alındıktan sonra, ilgilitümkcsinılerellcrindekitümolanaklan artık bu tarihi semti koruma ve yaşatma projclerinckullanmah... Rıfat Telgezer, bir Amerikalı kadının yanında trapez, barfiks çalışmış, Ankara'da da telde yürümeyi öğrenmişti. Ilk cambazhancyi Heybeliada'da kurmuş, Bakırköy'de 1750 kişilik çadır yaptırmıştı. Televizyon onu da telden Sultanahmet Meydaıu 'nda gösteri yaparken... "Yoksulluk" mafyaya gü vence Süleymaniycyangınlarıyla birlikte yeniden açığa çıkan, ancak Valilik raporlarındayeralmayanbirbaşkaönemligerçeğe de biz deginerek bu yazıyı noktalayalım. Konuya ılgı duyanlar, haklı olarak şu "ay rıntıy ı" da merak ediyor ve soruyorlar: "Itfaiyeçoğukczbinatümüyleyanmadan yangını söndürüyor. Yani geriye aslında boş arsa kalmıyor, kısmen yanmış, ancak hâlâ ayakta olan ahşap bina kalıyor. Peki, bu bina nasıl tünıüy le yakılıyor? Tümüy le ortadaıı kuldırılırkcn neden müdahaleedilmiyor;suçhılarnedenyakalanmıyor?.." Isjte bu sorunun yanıtı da Süleymaniye'de asılyaşanmakta olan "dramın"tartışılması demck. Istanburunbugibi tarihscl semtleriyıllardıryoksullann,çaresizlerin veişsizlerindcbirbannağı,kentiçindcki sığınmayuvası. Yangmların genellikle "kış ayları" başında ve hatta soğuk kış günlerinde çıkması da yoksul ve çaresiz ınsunların "yakacak gereksinmeleri" için başvurdukları ahşap binaları sökme eylcmlerinden yararlanma olanağınısonuna kadar kullanmaamacmdan kaynaklamyor... Bu sayfalarda gördüğünüz ve ürıccki benzcryangınlarsonrasında tarihi binaya ait ahşap parçalarmmahallesakinlerincc veçolukçocuk,genç,yaşlıtümailebireyleri tarafından nasıl sökülüp"odun" olarak evlere tasındığını belgeleyen fotograflar, kentsel korumanın aneak "insanların da yoksulluğa karşı korunmasıyla" birlikte başarıyaulaşabiieceğininçarpıcıbelgeleri değil midir? Fotoğrafları çcken mimar Murat Özdemir.aslında bir yağmayı değil, bir "kültür bunalnnım" da belgelemiş olmakla tarihe geçecekbiruyarıyıyapmıştı.Nitekim, Fatih Belediyesi'nin UNESCO ve Avrupa Birliği'nden de önemli dcstekler alarak başlattığı FenerBalatsemtleri koruma ve rehabilitasyonprojesinde,öncelikliamacın; "tarihsel bölgey i insanlarıyla birl ikte yaşatmak ve kalkındırmak"olnıası da işte bufotoğraflardakigcrçcğinkültürpolitikalarındaöncelikledikkatealınmasınında umut verici birörneği oldu... Ne diyelim? Darısı Süleymaniye'nin başına... Elbette eğer Kminönü Belediyesi de rant peşinde koşmak yerine, tarihe ve topluma karşı soruınlulukicindehareketedebilirse... ve y ine elbette eğer Valilik de gerçeklcri yansıtan duyarlı raporlar karşısında geriliın yaratmak yerine, kültürel mirasın korunmasıyla ilgili yasal yiikümlülüklenn yerine getirilınesinde üzerine düşeni yapabilirse... Bekliyoruz...^ •, Tel üzerinde hayatlar ba"dangeliyor. Bakdiyor. Şukarşıdagördüğün ev var ya, senin aradığın adres orası... Ağırveheyecanlıadımlarlamerdivenleri çıkıp, ikinei kattaki apartman dairesinin ziliniçalıyorum...Çokgeçmedenkapıaçılıyor. Yaşlı, dcrli toplu, bir hanımefendi kapıyı açıp "Hoşgeldiniz oğlum" diyor ve beni içeriyebuyur ediyor. Karşımdaki yaşlı kadın ünlü tel cambazı Rıfat Telgezer'in eşi. Dinç kalmışlığını gcnçlik yıllarındaki hareketli yaşamına borçlu olan Melek Telgezer elinde tuttuğu saranpsolmuşcskifotoğraflanküçükınasanın üzerine bırakıp.başlıyor soluksuzbirşckildeanlatmaya. Rüya gibi gclip geeen yıllar... Ölüm, heyecan kokan gösterilerle geçen bir ömür. Bitmektükenmekbilmcyenalkışlar... Rıfat Telgezer, 84yaşına girdiği geçen yılın (1997) Nisan ay ında kalp yetmezliğinden vefat ctmiş. Son günlerine kadar yatağına girip, başını yastığa koyduğunda u/un yıllarm içindenyankılanıpkulaklanndaçınlayun,düşlerıni süsleyen alkış scslerini duyargibi olurmuş. Dile kolay, gerek tel ü/erinde yürüyerekgerekseakrobatikgösterileryaparaktam 47 y ıl sanatını icra eden bu insan tel cambazlığınınTürkiye'deki sonteınsileilerinden... 1913 yılında Adana'da doğan Rı fat Telgezer, 1415 yaşlarında iken, Miss. Brown adındaki bir Amerikal ı kadının açmış oldıığu spor kulübünde trapez, barfiks, amuda kalkma gibi ilk jimnastik derslerini alarak soyunmuş bucambazlıkişine.. Askerlikhizınetinibitirdikten sonra dabaşkente gelip yerleşmiş. uzaklaştırmıştı... TURGAYTUNA Istanbul'da soğuk, puslu, çamurlu; biraz dahü/ünlü bir aralık günü... Küçükçekmcce'nin, Soğuksu istikametine doğru uzanan Hatboyu Caddesi'nde bir adres arıyorum. Aslında aradığım kişi bilmem hangi sokakta, bilmem hangi apartmanın ikinei katında oturan Melek Hanım!.. I lafif hafif çiseleyen yağmurun altında; henüzyerlebiredilip, ycrleriniçarpıkçurpuk sözdeapartmanlarakaptırmamış,yeşilliklcrin süslediği küeük bahçeli evlerin varlığı içimi ısıtıp, bcni 1950'liyıllara, çocukluğuma alıp götürüyor. Yanımdan geeip giden birkaç kişiye aradığım sokağı soruyorum amahepaynıdert.. Karşılaştığım insanların hemen hepsi Istanbul'a gelip yerleşmiş ve hcnib bu kenti iglerine sindirememiş olanlar. Sonunda, bilmeceye dönüşen sorumun ccvabı karşıma çıkan yaşlı bir "licyba DevelillHalil O sıralarda, Ankara'da buluııan Develili Halil adında bir"usta"dan leleçıkmayı, tel iberinde yürümeyi öğrenmış. Öğrendiginı deöylebirsevmiş.öylebirkavranıış ki; tel üzerine çıkıp yaptıklarıyla ustasını gerilerde bırakmış. Ondan sonra dadururmu hıç'.1 Bakmiş ki,iki direk arasına gerili tel ona para kazandırıyor; vermiş elini, 1940 yılma kadar süren uzun bir Anadolu serüvenine atılmış. Istanbul'unKıışdiliçayırından Taşköprü' y e kadar hemen hemen tüm Anadolu'yu karış karış dolaşıp, tel üzerinde yaptıklarını insanlaragöstcrmiş.. Cambazlık işi yazaylannda yapılan bir iş. Kışın soğuk aylarında da ekmeksiz kalmamak için tiyarroyapmaya soyunmuş. Serde o gösteri tutkusu var ya, hele de sahnenin tozunu yutmak... Tiyatro işini de başarmış. Hcm de, Shakespeare'in Othello, Hamlet gibi oyunlarında rol alarakyapmışbuişi... I942'de Istanbul'a gelip yerleşmiş. 1946 yılında da, uzun bir zamandan beri gerçekleştirmek istediği cambazhaneyi, kcndisi gibi tel cambazhğına soyunmuş can ciğer arkadaşı Şevket Soyurgal'la birlikte Heybeliada'dakurmuş. Nedcolsayaz aylarında Heybeli'nin geleni gideni çok. Açıkhavada kurulan bu cambazhanenin oturma yerleri dört sıralı imiş. Orta Mclck Telgezer, kocasının kulağında a/A/y sesleriyle öldüğünü söylüyor...