Katalog

17OCAK 1999. SAY1669 15 mümkün mü? Mümkün mü unutmak o hayatıntercümanı Anne Delbcc'nin 'BirKadın' adlıromanım? Parıs'te olup da, sokaklarında insan heykel lerinin boyattığı bu şehirde, bu canlı heykelleri gördükçe, parasizlıktan birmodelin onları terk ettiği çaresizlik anında, Camille Claudcl'in yüzünügri toprakla sıvayıp, üzerinc bir örtü sararak aldığı "modelsiz bir sanatçının büstü" pozunu zihnimizde canlandırmamak mümkün mü?C.Clauderın aklının köşesinden geçmiş miydi acaba bu dalga gcçişin, bir gün sanat akımı olabileceği? Geçsc bile bunu kendisine haksızlık edcrek, hezeyanlarınınsonucuzannederdiherhalde! Sanatsal yaratıcılığın, onun yarattığı sancılarınsonuçlandeğilmidirsanatakımlan? Sanat ortamında varolabilmenin; aradan sıyrılmanın; söyleyeceğini varolandan farklı bir biçimde, çağına uygun bir dilde söy leyebilmenin;"biçimvedüşüncearasındakiilişkileri"çözümlemeninyollarıdeğilmidir sanat akımlan? Hğer öyleyse işte ondandır, müzelerden çıktığımızda, sokakta karşımızdaduran insan heykellerinide içcrdekiler kadarilgiylcseyredişimiz. Içerdckilergüzelliğinyüeeliginpcşindeyken;dışardakilerise .şok etmenin, tcdirgin etmenin, dikkat çekmcnınpeşindedir. Çünkü günümüzde estctikdeğerlerskalasındabunlarönplanaçıkmıı>tır. bu sanat akımı, Avrupa ve ABD'de ortaya çıkmış, eylcmin çekiciliğinc karşın fotoğraflanarak ya da videoya çekilerek geniş kitlelercaktanlmıstır. Bu sanat akımı, benzerleri gibi sanat yapıtının müzelerde koruma altına alınmasına, meta gibi elden ele sahip değistirmesıne karşıdır. OyüzdengünümÜ7dekiuygulayıcılan,geneldemüzecivarlarındamevzilenirler! Coğunluğu sanat öğrencisi olan bu kimselcr, bu arada cep harçlıklarını da çıkanrlar. Sahtekârları,laklitçileriteshis etmenin tekyolu iscsağduyumuzunscsinidinlemektir. Obize dürüstolanı, sanatçı olanıgöstereeektir. Vücut Sanatı'nın kökcnleri, 1950'lere "SoyutDışavurumcularınAbstract F.xpressiyonist"özelliklecleJack.sonPollock'ınresim yaparken giriştıklcrigösterilere, Dadacılar'ın eylemlerine kadaruzanır. "PerformanceGösteri Sanatı" ve "HappeningOluşumlar"gibiakımlarlayakındaniliskiliolan Vücut Sanatı 'nın, en önemlı örncklen olarak Fransız Yves Klein'in (19281962) tniizik cşliğinde, seyırci önünde, vücutları boyalı çıplak modelleri tuvallerin üstünde y u varlayarak resim yapmasını, Amerikalı sanatçı DennisOppeııheım'in 1970'tcgöğsündcbir kitaplagüncşaltındayatıp.yanık izlerini fotoğrafladığı "Ikinci Derece Yanık içinOkumaPozisyonu"adlıçalışmasınısayabiliriz. C. Claudel, model bulamadığında yüzünü toprakla sıvayıp "modelsiz bir sanatçının büstü" pozunu almıştı. Şimdi, vücut sanatı insanın kendini ifade etmenin yollarının sonsuz olduğunu kanıtlıyor. Bir sanatçı vücuduna balık dikerek kendini sanat yapıtı olarak tanıtıyor. Beden sanattır SAKİNE ÇİL 'Camille kazandığını biliyor.' Güzel bir öğle vakti, yorgun argın, toz içinde varıyorlar Paris'e. Şimdi bakıyorlar, küçük sokakğğ jğK&k nüçyaşındave küçük Wassy lar, küçük evler, küçük köyleryokartık: Pa• • U l l şehrindc boğuluyor. Çünkü • heykeltıra^ olmak istiyor... ris! Kocaman kent diğer insanlargibi onları dayutuyor. Camillcgitmck ıstiyor,obır sanatçı olmak istiyor, ama nasıl söylemeli, "Yolların hıçkırığı, parke taslan, bağırıp nasılyapmalı? Ansızıngelecek.önündebir çağırışlarCamille'isevinçtençılgınaçeviridipsiz kuyu gibi beliriyorbulantı boşluk. yor. Buradabirşeyleroluyor. Burada varolKüçük kızkoşmayabaslıyor, dörtnala,kalbi duğunukanıtlayacak.Pisolmayadeğer, her atıyoryalnızca on üç yaşındaParis'in düşüseyi tcrk etmeye değer." nü kurmak için daha çok erken!" Paris'teolupdaCamilleCIauderi(1864Ama o, on üçünde babasına açıyor kalbini: 1943), onun sanatını, August Rodin'le olan Hcykeltıraşolmak istiyorum. 'Sanayardım tutkuluberaberliğini,yaratmaızdırabını,bu edcccğim. Heykeltıraş olacaksın' diye söz ızdırabın girdabında kaybolan otuzyılı akıl veriyorbabası.Oysaanncsinegöreo,'şeytahastanesinde geçcn o hayatı, an ımsamamak nın ta kendisi', balçıklanyla, topraklarıyla hayatlarını mahvediyor. Içten içe birçekişme sürüyor, Camil le i le annesi arasında. Ne olurdu Camille de kardeşi Louise gibi hanım hanımcık olsaydı, evlilik düşleri kursaydı. I .ouise güzel piyano çalıyor. Ama annesi Canıille'nin piyano çalmasına izin vermiyor. 'Senherşeyikirlctiyorsunjnceliktenyoksunsun'diyehırpalıyoronu. Aldırmıyorhiçbirşeye Camille, tepedenbalçıktaşıyorhabire eve. Taş ocaklarında, kil yataklarında geçiyor yeni yetmeliği. Heykcl yaparken kaptırıyor kendini. Saçı başı toprak içinde. Inka'lara benziyor. Öğrenecek çok şey var. Camille farkında bunun. Arada bir gelip hcykellerine bakan Nogentli heykeltıraş Alfred üoucher var Allalı 'tatı. Boucher, yönlcndiriyor ve yüreklendiriyor Cami I le' i. A. Boucher, Paris'tcnsÖ7edıyor,oradaki başanlardan, skandallardan ve de August Rodinadlıbirheykeltıraştan. Camille, onyedisine vardığında; baba LouisProsperkararını açıklıyorkarısına: Camille lıeykel yapacak, I .ouıse piyano virtüo/.u olacak, Paul dc okula gidecek. Okullar açılır açilmaz sizi Paris'e yerleştireccğim, ben de başkenle yakın bir yere atanmamı isterim. Vücut sanatı... 1960'h yıllarda Gilbert Procsch (1943) ve Georgcs Passmor(1942) tarafından ilk örnekleri sunulan; o gün bugündür sanat merkezlerinin sokaklarında, dakikalarcaharcketsiz kalıp, büıündükleri kimliğe uygun biranlıkdevinımlc,adaleağrılarını hafifletıpyenıdenkıpırtısızheykellere dönüşen bu insan heykeller; meraklı turistlerin fotoğrafmakinelerinı lıemcn yönelttikleri, bir turistık poz olmanın ötesinde Vücut Sanatı 'nın(BodyArt) örneklerini oluştururlar. Postmodern tepki sonucugelisjen Vücut Sanatı'rıda, kavramsal sanatın (malzemcsi kavram olan sanat) İ7İeyici ü/erındekı etkisi benzeri biretki hedeflenır.Insanınkendiniifadeet ' ' anlam ve amaç açısından sorgulanıyor... me yollarının, sonsuz olduğu kanıtlanır. "SaAralarındaGünterBrus(1938),OttoMunatı ve yaşamı, anlam vc amaç açısından" ehl vc Hcrman Nitsh'in(1938)bulundugu sorgulayan bir tavır söz konusudur. İnsan bir grup sanatçının çoğu kez çıplak olarak gövdesininçeşitliçcvresel veruhsaldurumgerçekleştirdikleri pislikle ilgili dürtülcrı lariçindekiedilgcnliğini.gösterilerlesunan uyandırmayayönelikduruşları; Stuart BrisIcy'in(l933)rahatsi7cdicı,kan,boyaveçürümüşctdolu bir küvet içinde bir saatoturması, ABD'li Barry Le Va'nın (1941) vücudunu taş bir duvara fırlatması; Chris Burden'in(1946), 1971 yılındabirsergideyaşamını tehlikeyeatarak bırarkadaşından üzerineatcşehnesinii.stemesi; GinaPane'ninvücudundajiletleçizikleroluşturup, kanınısıldiği pamukları scrgilemesi; 5. Ulu.slararası Istanbul Sanat Bicna I i'ne katı lan Fransız sanatçı Orlan'ın, lokal anesteziyle vücuduna yaptırdığı müdahaleler, Avusturyalı Mike Parn'ın gövdesine eanlı bir balık dikerek kendini sanat yapıtı olarak tanıtması akla gelen diğer örnekler. François Pluchart'agöre vücut, malzeme ve anlatım olarak Vücut Sanatı 'nın temel vcrisi, aynı zamanda "toplumsallaştırılmış et ve ussuzluk okyanusu" olarak tanımlanmaktadır. Şiddeti ve cinsel içeriği de sanata sokmaya çalışan Vücut Sanatı, sanat ve antisanat arasındaki sınırları zorlar. (JünümüzdeParis^Lutetia(suortasındakikonakyeri) sokaklarında, vücut sanatının ürkütücüörnekleri dcğil,cğlcncelık örnekleri, bizi sanat hakkında bir kez daha düşünmcyeyöneltir. ^