Katalog

28EYLÜL 1997. SAYI 601 Kentin kuzeybatısında bütün kente hakim, dik bir kalenin üzerinde ycr alan kalenin M S 5 veya 6. yüzyılda kurulduğu tahmin ediliyor. Malazgirtsavaşı sonrası Istanbul'adönmekte olan Romanos Diogenis, Bizans'ta imparatorluğunu ilan eden Mihael Dukas'ın emriylebukaleyehapsedilmiş. Bizans, Selçuk ve Osmanlıların izlerini bağrında taşıyan bu yapı, her sokak arasından karşmıza çıkıp bir kılavuz gibi yol gösteriyor. Önümüz ardımızsırabizleilcrleyen.gözdenyitirdiğimizdeisesesiylevarlığınıduyuranbirdiğer yapı ise Behzat semtindeki saat kulesi. 1535 yıhnda yaptınlan Behzat Cami'ye, Behzat Çayı kıyısında 95 yıldır arkadaşlık eden 33 metre yüksekliğindeki kule, o dönemin belediye başkanı Mütevellioğlu Envcr Bey tarafindan yaptırılmış. Bey Sokağı'na girince hızlı kentleşmenin acımasızlığınadirenebilmiş 100150yıllık tarihi ev ve konaklar tarafından karşılanıyorsunuz. Tokat'ın dokusu en iyi şekildc korunmuş evlerinin çoğu Bey Sokağı 'nda, Zile ve Niksarilçelerindeyeralıyor. Kapı üzerindeki tokmaklanndan saçaklarına kadar, tüm ayrıntıları hünerli ustalann ellerinden çıkmış bu yapılar, rant hırsıyla gözleri kamaşmış yöneticilerintalanındankorunmayamuhtaç. Fetihkutlamalanndaatılanhavaifişeklerin parlaklığı ardında her türlü kültüre yönelik saldırı.genlereişleyengöçebelikduygusunun yıkıcılığt, dünü ve yarıni bosjvcrip bugünü kurtarma hastalığı daha ne kadar sürecck diye sormadan edemiyor insan. Plevne Savunmasrnın komutunı, Tokat doğumluGaziOsmanPaşa'nınadınınvcrildiği bulvar üzerinde yer alan (îökmedrese (Pervane Külliyesi), 1926yılındaHalisC'inlioğlu'nunçabalarıylamüzeyedönüştürülmüş. Selçukmimariözelliklerinitaşıyanbu yapı 13. yüzyılda Muineddin Pervane tarafından yaptırılmış. Kitabesi yitik olduğundan buranın Pervane Bey Darüşşifası olup olmadığı sorusu tam olarak aydınlatılamaıniij. Müzede Tokat ve çevresinde yapılan kazılardaele geçen, yukarıda sıralanan uygarlıklaraaitbuluntularyeralıyor. Rüzgârla danseden, kurumaya bırakılmış yazmalar... sı yerini bugün sentctik boyalar almış. Dükkânlarda parlak lambaların ışığı altında, temiz giyiml i satıcıların önünüze scrdiği yazmaların nasıl yapıldığını merak ediyorsanız merak etmeseniz de mutlaka Yazmacılar Hanı'na (Gaziemir Hanı) uğrayın. Hanın girişinde iç avluya doğru uzatılmış yüzlerce sırığın üzerinde, rüzgârla dans eden, kurumaya bırakılmış yazmalar karşılayacaksizi. 11kel olarak nitelendirilebilecek çalışma koşulları altında nasıl olup da o güzelim yazmaların yapıldığına şaşıracaksınız. Handa üretimini sürdüren bir iki yazma atölyesi var ve bu atölyelcrin de kaldırılacağı söy lentisi dolaşıyor. Yazmacılar Hanı yazmacılığın tarihiniiçindebanndırıyor. Buhanın, Tokat'ın cn önemli el sanatı olan yazmacılığın, her yönüylesergilendiğibirmüzcdurumunagetirilmesinin hcm yazma sanatına hem de Tokat'ayapacağıkültürelkatkıyadsınamaz. Tokat'a gidildiğinde uğramadan geçilmemesi gereken bir diğeryer ise Pazarilçesinden 8 km uzaktaki Ballıca Mağarası. Mağaraya ulaşmak için fındık ağaçları arasındaki yoldan,kuşbakışıovayı izleyerek 1600 metre yükseliyorsunuz. Eskidenkanunkaçakları, define avcıları ve çobanlar tarafından bilinen mağara, son birkaç yıldır ziyaretc açılmış. Uzunluğu 680 metreyi bulan yarı yatay, yarı dikey gelişen bu fosil mağara, binlerce yıldır doğanın sabırla işlediği sanatı gözler önüne seriyor. Gercek ve düşün birbirine karıştığı bu masalsı mekanda, her oluşumu ayrı bir heyccanla izl iyorsunuz. Bir yerde bekleyen insan topluluğunu andıran dikitler, haykıranbiryüz,iribirkaplumbağa,şatoyu andıran yapılar vb. oluşumlarbilinçaltınızın tüm sınırlarını yıkarak sizi ayrı bir dünyaya sürüklüyor. Mavi, yeşil, süt beyaz, sarı ve kırmızınintonlarıylabezenmişsarkıt,dikit, sütun du var ve örtü damlataşlan mağara gülleri, makarnalar, damlataş havuzları, ülkemizin diğer mağaralanndakarşılaşılmayan soğansarkıtlar,benimdiyenbirçoksanatçıyı kıskandıracak türden. Ve kebap... Tokat, kebabıyla da oldukça ünlü. Başlıca malzemeleri kuzu eti, kuyruk yağı, patlıcan ve patates olan kebap, gürgen ağacı odununun ateşinde pişiriliyor. Bu kebabtan yediğinizdeyüzyıllarınağıztadı,tarifcdilmezbir lezzct olarak damağınızdakalıyor. M.Ö. 47 yılında Zile'de Pontus Kralı 2. Pharnakes'i beş saat gibi kısa süren bir savaş sonrası yenen Sezar, bilinen " Veni, Vidi, Vici"yani"Geldim,Gördüm, Ycndim"sözünü söylemiş. Sezar bugün Tokat'a gclseydi veyüzyıllaröncesinden bugüne taşınankültürel değerlerin çok kısa bir sürede yıkılmaya ve yokolmaya yüztuttuğunu görseydi, herhalde ünlü sözünü değiştirip, "Geldim, Gördüm, Üzüldüm" derdi.*^ 13han Geçmiş dönemlerde bir kentin ekonominin canlılığının ve ticaretinin gelişmişliğinin en önernli göstergesi hanlann sayısıydı. Evliya Çelebi, Tokat'ta 13 han bulunduğunu, önemsizolanhanlandabusayıyaeklemediğini belirtir. Bugüne ulaşabilen hanlann başlıcaları, Taş Han, Sulu Han, Yağcıoğlu Han (19S5 yıhnda belediye tarafından yıktınldı), Develik Han ve Paşa Han. Voy voda Han olarak dabilinen Taş Han 1631 yıhnda yapılan birOsmanlıyapıtı. Üstkatındakiküçükiki odadallalisCinlioğlu'nunbağışladığıkilap ve arşivlerin yer aldığı bir kitaplık bulunuyor. Bir dönem at ve sebze hali olarak kullanı lan handa, bugün korunması gereken ev ve konaklardan sökülüp koparılarak getirilen her türlü escrin pazarlandığı diikkânlar yer alıyor. Diğer bir dcyisjlc "kültür tellallannın"ağınadüşmüş tarihi degerlerin,güzelliklcrin "genelhanı" Taş Han. Çoğu büyük şehirlerdekiantikacılar tarafından satınalınıp, allanıp pullanacak ve yüksek bedellerle sanatseverlerin gözlerıni okşay acak. Yazmacılık Tokat veyazma yüzyıllardır birbirini çağrıştıranikiisim. Yazmacılık üsmanlıdöneminde bir süre valide sultanlaı a ayrılmış bir hasolarak sadece Tokat'ta yapılmışvebaşka yerlerde yapılması yasaklanmış. Taş Han'dan çıkıp sağa döndüğünüzde birkaç yüz metre ileride, sağ kolda yazma satan dükkânları görüyorsunuz. "Kurakalem" vc " El vanl ı" tipteki birbirinden güzel yazmalar raflardaaheılarınıbekliyor.Cieçmiştemotifleri renklendirmekiçinkullanılan kök boya Uzunluğu 680 metreyi bulan gerçekle dü$ün birbirine karıştığı Ballıca Mağarası