Katalog

CUMHURİYFT DERGl Kaybolan bir güzellik! Çini sanatı, 300 yıl aradan sonra tekrar yaşam buluyor. Yapılan analizler sonucunda, günümüzde İznik'te üretilen çinilerin, 16. yy'dakilere gitgide yaklaştığı söyleniyor. Çinide, eski hüner peşinde YAZI VE FOTOĞRAI I.AR: YASK.MİN BAY alonun ortasındaki büyük masanın iistii karınakarıs,tk. Çini plakaları, boyalar, Fırçalar, su kapları, desenkâğıtları... Masanin basjinda iki kız... Ikisi dc aynı renk ve dcscndcn yapı I mıs, hırkalar gıymıs.lcr. Büyük bir titizlikle çini plakalarınadcsençmyorlar. Burası Iznik'in en eski çini atölyclcrındcn, lisjrcf İToğlu'nunatölycsi.Eroğlu, I7.yüzyıldasaraytlan gelen siparis,lerin bitmesiyle sona cren Iznık çınıcılığıni canlandınnaya çalıs,anlardanbiri. Eroğlu'nunatölyesiaynızamandacvi.K.a pının arkasına gİ7İcnmeyc çal ı^an oyuncaklar, buranın aynı zamanda bir cv olduğunu kanıtlamayaçalıvyorsankı. Ikı kallıcvinalt katırıdaçıni fırıııı, üst katında ıse,kızlann desençızdıklerıbüyüksalonyeralıyor. 1986 yılında başlamıs, çinicilik serüveni Eroğlu'nun. 44 yaşından sonra odunla.ateş.le tanı^nıi!}. Çinicıliğe basjadığında bütün dostları, "Biz seni ak.il 1 adam bılırdik. Bu 1 taşlar nc is.e yarar?" demişler Anıa o, kansıyla bırlıktc onlara hcr şey i öğrctcn Faik Kırımlı'nm yanında 3 yıl boyunca ustaçırak ilis,kisiiçindeçalışmış.Çabaları veemekleri, 1989 yılında meyvesını vermis,. Suudi Arabıstan'ınC'iddekentindekitarihibirsarayın •jercf salonuna 21 paııo yapmışlar. Böylece 300 yıl aradan sonrailkkezlznikçiııisi ihıaçedılmiş. Eroğlu'nun atölyesindc, klasiktarz.da çinilcrüreti]iyor,öteyandaneskikırıkçinileryorum katılmadan tamamlanıyor. lişref Eroğlıı, l/nık çinısındckı sırrın, 16. yüzyılda Anadolu'da yaşanan hoş.görü vc scvgiden kaynaklandığını söylüyor. "Bana görc çinide kullanılan malzcme, onunla uğraşan ki^iye görc ^ekillenir. Sevgiyle yakla.'jilmalı çiniye. Çinicilik el birliğiyle yapılması gcrekcn bir iştir. Bize 600700 mctrckarelik tekliflcrgcliyor. Fakat >u anki imkanlarımızla bunıı gerçeklcijtirmemı/oldukça/or.Ama İznik'te lOatölyedahaolursai;>ıkolaylıklayapabiliriz" Eroğlu, büyük bajjarılaraimzaatmış, 1996 yılında Japonya'nın Niigata^ehrinde yapılan Kashıvva/akı Türk Kültür Köyü'nün 5 ı girı. }kapısınınpanolannıhazırlami!)lar. Bugünc kadar isc, 40' ın üzerinde pano ihraç etmiijler. "Iznikçınilerindemüccvherrenklerkullanılıyor..." Eşref Eroğlu'na görc (,inideki renkler icin kullanılabılecek cn uygun tanım bu."lznikcinilerinebaktığımızdarenklerin, bıra7 sırrın içinc götnülü olduğunu ya da bir dcrinlik ıf'adcsı vcrdiğini görüyoruz." Eroğlu'nun, atölycsindcn aylırıken Iznik'in ıssız ve dar sokaklarında aklımıza Prof. Dr. Ara Altun'un anlartığı şu öykügcliyor. "16. yüzyılda Iznik çinilerinc yurtiçindcn vcyurtdiijindan talcplcroldukça tazlay mış. Talcbın cok fa/la olması ncdcniyle saraydan ferman çıkartılmıv Fcrmanda 'Bcnim sipari^lerımden ba»jka bir •c çalı^majy sınlar'dcnilnıı^." Prol". Dr. Aru Altun, aynı zanıanda 19X1 84 yıllarında Iznik'tcki cski çini fırınlarmı ortaya çıkarmak ıçin kazılar yapan ckibin baijkanı. Kazılar sonucu bulunanlaıbugün "Çini Fırınlan Kazı Bölgcsf'ndc korunuyor. Bölgc,alçak duvarlarlaçcvrılı. I)erınc çalına demir kapının üzerindcki kilit, Nasrcddın Hoca'nın türbesini anımsatıyor. 1981 y ılındabaşlatılanka7ilarlaburadadört çini fırını kalıntısıbulunmıi!}. " 196469 yıllanarasındalznık'tc yapılan kazılarla, çinilcrkonusundateknik bilgılcr eldcedildi.ÇiniscramiklitcratürüneMilet işı, Haliç ışı, !jam i^ı vc Rodo.s işi gibi isiınlerle geçmiş olan bırçok örncğin ürclıın ycıininlznikolduğubelirlendı. 19X1 yılında, bcnimbasjkanlığınıda'lznikÇinı Fırınlan Ka1 zısf adı altında ikinci döncm kazılarına ba ;landı. Tüm bu çalı^malar l/ııik çiniciliğini canlandırdı"diyorProf. Dr. Ara Altun. Küçük bir penccreden sızan ıijik, incc, u/unodayıaydınlatmayaçalışıyor. Tahtacşyanın dolduıduğu ada, gcçmisjin havasını soluyorsunuz. Kısa bir scssizlikten sonra devamediyor Altun: "Kazılardadahaçokcvde kullanılan eşya anlamına gclcn cvani türüne rastlıyoruz. Çünkü duvar çinılcrı, saray vc saraya bağlı ki^ilcrın yaptırdığı yapıların kaplanmasında vc iç minıaride kullanılmış. Elde edilcn parçalar kırık, bozuk ve yanık. Bununncdenıni isclznik'inüretimmerkezi olmasına ve orada yalnızca bo/ukların, kırıklann,vefınnartıklarınınkalmasınabağlıyoru/" 1 Çini araştırmaları için bir vakıf 1989yılında yapılan lznikyılıctkınliklcri sırasında yurtdı^ındaki pck çok parça Istanbul'dasergılcnmii). Bıulalznikçinilcıinıycnidcngündcmegctirmış. Bırtakımçali!)inalarıhızlandırıcıctkisiolmu^buctkınlıklcrin. Mcsclaçini araştırmaları için Iznık Ivğıtım Öğrctim Vakfı kurulmu^. Iznik çınısının cn öncınli özclliği, silisyumdioksityada kuvarsdcııilcıı ınalzcmenin hamur karışımında y üzdc 70'lcıdcn yukaıı çıknıası."Silısyumdıoksit, ısıdcgcrlcri karjjisındasürcklıbazdeğiijtirir. Ruyü/dcn çah'jilması /oıduı. Ama 16. yy'da kuvarsla çalüjilabıldığıncgörcbizdeyapınalıyızdıye i^e başladık vc yapıyoruz" diyor Dı. Faruk Şahin. Şahin, 1993 yılındakurulaniznık hğitim Öğrctim VaklVııda çalüjmalarını sürdürüyor. Küçuk birbahçcden içeri girdiğinızdc ikı katlı vakıf binasıyla kaı^ılaşıyorsunuz. Çakıl taşlarıyla döşcnnıi1, bahçcdc yüıümcktc zoılukçckiyor insan. üarnıcrdivcnlcrle çıkılan ikinci katta kızlar, masaların ba^larında dcscn çiziyorlar. lîllerindekı incccik fırçalarla, naküji.'jlcrccsincçizdikleridescnlcrle çınılcrc hayat veriyorlar. Alt katta isc, çini lıamuıunun vc plakaların vapıldığı ycr bulunuyor. Burası, ikincikattakidekorbölümügibisıcak venc^elideğil... Vakfınçalı^malaıı, Ara^tırmaMerkczi vc Çini Işlctmeeıliği adı altında iki merkezdcn yürütülüyor. Araijtınnalarlabirliktc kaybolan bir güzellik, çini sanatı, 300 yıl aradan sonratekraryaşam buluyor. Dr. Faruk Şahin, yapılan analizler sonucunda, günümüzde ürctılcn çinilerin, 16. yy'dakilere yüzdc 90 oranında yakın olduğunu söylüyor. Çini ürctımi önceliklc bir sabır işi. Ana malzeme olan öğütülmüs, kuvars, kil vc frit hamurmakinesindckarıştırılıyor. lki,üçkız kırmızı bulaşık cldivcnleriy le mavı bir leğeniniçindckikarı^ımıah^apkalıplarıniçine yerleştiriyor. Kalıplarbirgünsonraalınarak hamurkurumayabırakılıyor. lyicckuruyan hamurunyüzeyi spatulayladüzeltiliyor. Yü EjrefEroğlu Izııik çiniciliğini cunlandırmuyu kararlı. Eruğlu 'nun atölyesinde desen çahiması yapan bir genç kız.