Katalog

CUMHURİYET DERGİ 65 yıl boyunca elinden fırçasını bırakmadı. Gözbebeğinde doğa vardı. Kendi resim anlayışmı geliştirmiş, bir akıma bağlanmadan çalışmıştı. Eşref Üren, özgür ve özgün bir sanatçı kimliğiyle Türk modern resminde ayncalıklı bir yere sahipti. Gökyüzü ve toprak onun resminde anlam kazandı. Istanbul'da Milli Reasürans, Ankara'da Türkiye Iş Bankası sanat galerilerınde 1 martta açılan iki sergi ile Eşref Üren doğumunun 100. yılında anılıyor. Sergıler 24 marta dek açık. 65 yıl boyunca fırçasını hiç bırakmayan ressam için bir de "Fırçam Hâlâ Kurumadı" adını taşıyan bir kitap çıkarıldı. Mıllı Reasürans ve Iş Bankası desteğlyle hazırlanan kıtabı dergimızde ımzasına sık sık rastladığınız Murat Ural yazdı. Osmaıüı Turra'h çağdaş bir resim ııstası AYLA KUTLU Yüzüncü doğumyılı için atı.yirminciyüzyıla, Doğudünyasınüaerkendendoğangüneşiyutacak bir güçlc giriyordu. Tcknoluji dcvrimini tamamlamış, sömürgelerle zenginleşnıiş, tarihinin en rahat günlerini yaşamaya başlamıştı. Bu durumun uzun sürmcsi için Doğu toprak ları,zcnginlikleri ve bu topraklardaki toplumlar (Onlar barbar, tembel ve yeteneksizdirler!) paylaşılacak,sindirilecekti. Doğu, köhneBizans'ıbaşkentseçenOsmanl^ylabaşlıyordu.Dünyanınengörkemli coğrafyasındaki kentin sahibi olan Osmanlı,nicedirgüçsüz,yoksıılvchastaydı. Tarih,birazdasıyasalkestirimlerinyenilgiye uğrayışının hikâyeleriyle oluşur galiba...Yirmincıyüzyılındüşlenentarihinişlemesinedahabirkaç yıl vardı. Budüşlerin bozulmasmada. Eşref Üren; altmi!} beş yıl resimle yaşayan ve kafa kâğıdında Turrai Garrai Osmani bulunanbirDoğulu. Onun87yıllıkyas,amı. yaş.am denen söylencenin kanıtlarından biri sayılabilir. • ** Dağılanimparatorluğun.yıkjlankültürün ve ulusculuk akımlarının özgür devletlcre yol verdiği yıllar... Çözülmektc olan imparatorlukta, kurtulmak için canıni dişine takan aydınlar, bütün yamalann borç deliklcrinden boşalarak ziyan olduğu ekonomik çabalar, kendı uyruğundakileresüreklı borçlananbir imparatorluk ve Batı'dan alınıp saraylara, yapılaraharcanmışborçlarınödenmezamanı. Düyunu Umumiye kurulmuş, Osmanlı'nınanagelirleriniyabancıtopluyor.önce alacağınıahyor,artanolursaOsmanlı'yaveriyor. Ahlak çöküyor. Herkes birbirine düşman. Abdülhamit'insütkardeşıveesvabcıbaşının oğlu Fehim Paşa Galatasaray asayişinden sorumlu. Onu kimse sevmiyor. Şabanı Şerifin on dördüncü cumartesi gecesi (bugunkü tarihle 27 Aralık 1897) dünyaya gelen çocuğa tsmail Eşref adı veriliyor, Fehim Paşa ile GevheristanHanım'ınikinci çocuklandıro. Çoeuk, anasıyla babasını bir kcz olsun birlikte görmeyecektır. Aile daha sonra Abdülhamıt tarafından Bursa'yasürgünedilir. tkinci Meşrutiyet'in ardından da Fehim Paşa Hürriyet düşmanı olarak 1909 yılında Hürriyetçilertarafından öldürülür. lsmail Eşref olayıntanığıdır. Yaşamhepsürecektir...BursaTarımOkulu'nda okuyan genç Eşref Efendi, zıraat mühendisi olamayacaktır. Avrupalınındünyayı paylaşma hırsı savaşa dönmüştür. Birpusuya düşer gibi savaşa çekilcn Osmanlı, Boğazları savunur. Geri çekilen ttilaf Kuvvetleriheranyenidensaldırabileceği için,onların müttefiklen olan Rusya'nın yardıın almasını önlemek zorunludur. Çanakkale, askerlik çağı gelcn Eşref Efendi'nin de beklediği vatan kapılarından biridir. Savaşbiter. Mütarekede Istanbul'da Halkalı Ziraat Mektebi'ne gircr, orayı bitiriı. Gönlündekıdılekisemesleğindençok larklıdır: Küçüklüğünde elinden bırakamadığı L'Illustratıonvelngilizeebiıgrafikdergisindeiçinedüşercesineseyrettiğiresimlerdünyasında yaşamak... Onlar çok büyüleyici şcylerdiı. Bursa'da gördüğii bir genç adamı da unutamaz: Yırtık çoraplannı ay akkabılannın saklayamadığı, iistü başı dokülen bir adam sehpa kurmuş, YeşilTürbe'yi resmedıyordur. Resim, türbeden daha gü/eldir. (Adamın adını sonradaıı öğrenecektir: (, allı ibrahim) Onerisini annesi destekledi: Sanayii Nefise mektcbine girdi. Ama orada geçen y ıllarda umutları kırılacaktı. Bir şey öğretmiyorlardı. Yıl 1928. tsmail Eşref Efendi resim aşkıylaParis'egelmiştir. Andrc l.'hote Atölyesi'nde geçirdiği bir yılı aşkın zamanın ardından yurda döner. Yıllarsonrakideğerlendirmesişöye:"L'hote Atölyesi'nde geçen bir yıl. Akademiderı geçen altı yıldan çok daha yararlı." Yazmayı da scver. Sanatlararasındakialışverişonubüyüler. Yurda dönünce çirdiği sınavı kazanir ve Erzurum'a Resim Öğretmenı olarak atanır. Orada hem öğretmenhk, hem resim yapınakta, hem de resim üstüne düşündüklerini denemelerleyazaraktoplumailetmektedir. Yaşamın olağan akışı sürüp gitmektedır: Soyadını alır: Üren... Evlilik: Melahat Hanım'la, 1934 yılında. DGrubu... İJIkemizde bir süre etkin olan ressamlar grubuna üye olmuştur. Savaşınçıkacağınınbelirtilerigörünmektedir. Paylaşımdanhoşnutolmayanlarvardır vebunlar bir kez daha paylaşmayı, Arıırkın üstünlügiinündünyacakabul cdılmesini istcmcktedirler. Ogünlerde, Erzurum'danSıvas'a atannıış olan Eşref İJren ile, resim yeteııegi olan ve kendinı resimle ilgilı her çalışmayaadayan Melahat Hanım 1938'dekendilerini Paris'catmışlardır. MerhabaL'hote ve Othon Fricsz alölyeleri. Savaş, çıkar. Paris düşmedcn az önce, savaşın dört bir yandan sardığı ama içine girmediği ülkeycdönmeyi başanrlar. Oğretmenlik görevi artık Ankara'da sürmektedir. Zaman /.aman Anadolu'yu keşfe çıkanbirressamdıraynızamanda. I lemtanıyacak, hem de resimseverlere tanıtaeaktır. Orta yaşa dayanmış, açık alınlı, kabarık dalgalı kumral saçlı, çekik gözlii aydınlık yüzlü birerkek. O kendini nasıl görüyor peki? "Gözlerimin çckikçe, japonc olduğu söylenir. Klasit ölçülcrin dışında sevimli olduğumu söy lerler. Yaşamımda sarışınolmayı isterdim. Boyumunbirazkısaolduğunusöylerler. Uzur boylularındahahavadardolaştıklarınısanıı vebâlâdan(yüksekten)bakışlarınabayılır dım." Onun bir özelliği de mizahtan, şakadaı hoşlanması. Dili biraz sivri ayrıca. Eleştirile rinde sözünü sakınmaz. Bunun yanında eleştirilerinde engin kiiltürünü, Türkçeyı özenini,yenilikçiliğini,devrimleriözümle mişliğini, aydın kimliğini de görürüz. lçten dir, başkalanna çuvaldızı batırsa da kendin