Katalog

!'AK 1997. SAYI 564 11 ninbulunduğubelirtilenTroasbölgesininve özellikleTroyakentialtınlarının kaynağı çok mcrak cdilir. Acaba ctsancvı kral, Priamos'ıın hazinclerinin Abydos'taki madenlerdcn Astyraaltınmadenlcrikaynaklandığınısöyleyen Strobon tezindchaklı mıydı.türünden birsorulariyicekamçılarbumerakı. Lampsakos'ın(bugünküFapseki) altın paraları ileyıllarönceburadan Batı'yakaçırılan altın cscrlcrin çokluğu buradakı birbaşka altın madeninin kanıtı rnıydı? Öte yandan yine Ida'nınbatısındakigümüşmadeninin Argyrion (gümüş) adı ile anılan bir küçük tepeden çıktığınıbelirtenkanıtlardavarelimizde. Bugün Ağunya olarak anılan oyörede, Kalkımilçesınin Karaydın köyüniin batısındaki yükseltide eski mi eski bir maden oeağı var. Balya "Pekikharaksis"tede yüzyıllarcaönee işlctilmiş bir başka gümüş madeni... Diğeı adı "ergastcria" olan bu yerleşim yerinde ele geçen yazıtlardada bir gümüş atölyeleri grııbundan sözediliyor. Buatölyclcringclirinindebirralıibe bağışlandığı söy leniyor. Tabii biitün bunlara ek olarak tarihçi Strobon'a göre Troas'ın bu bölümünde bulunan çinko madeni yataklarının Andreia'daydı. (Strobon XIll,s.6O3) Günümüzde pek çok altın madeni işlctmecilcrinin, siyaniirlii altın arayıcı şirketlerin Ida'nın eteklerinde boşuna dolaşmıyorlar. Eski Feleğler'in iziııi laşıyan bu yöredeki pek çok kalıntı ve ören yerini yıllarcadolaşmıştım. Pek çok soyulmuş tümiilüs ve yıpranmıs antik duvarlar, kent izleı i, doğanın içinde olanea bırakılmışlıklarıyla bugün de ayakta... Yıllareaöncebiryüzeyaraşlırmasını bırlikteyaptığımız Canakkale Müze Müdiirü Nurten Seviııç ve arkeolog Mustafa Sev inç'le Ağunya'nın arka yüzündeki bırkaç yerleşımı de gözııcııylagörıniiş ve ida Dagı'na bir kezdahalıayıanolmuşlıık. Bugün kalıntıları Buılıaniye'niıı Örcntatil silesi içinde gözüken Adranıvtteion antik keııtininyanısıra.Çınarlıhanlarınyanı başında, "Kumlucalar'da rastlanan ı/lerısenasU hırgeçmışesahıp oldıığumuzıın kanıtı dcğil mi? Ayrıca yağmaeılık ve örcn yeri tahripçiliğinin büyük boyullara ulaştığı Altınoluk bitişiğindcki Antandros'un villalara ve çirkin koopcratit'evlcrine kurban gitmesininardındanburadayapılan kurtarmakazılarıylapekçok mezarm arkeolog Bcdri Yalman'ın çabalarıyla kurtarılması da bir şanstı... Ancak o yörede (îargaragibi l.amponeiagibiarkeolojik istasyonlar İda Dağı'nın korunnıasızkültürmirasınaikiayrıörnek. nden 7enginlığinı ve ormanlarından elde ilenkatranınyanısıra,dişbudak kerestesiıkalitesindendeuzıınu7adıyasÖ7cdcr... abüyülübirdağ... Bilinıadamları vearkeologlar "İda" sözcünün Lui/Pclasgos dilinde "Ornıan, ağaç, ıta,odun"anlamındakullanıldığınıilerisüyorlar. ÖteyandanpekçokbilgininarasınVan Windekens, sözcüğün Ö7ii olarak "Idrolabileccğini söylüyor. Ffsanelerekonu ındağı köşc bucak tanımakaçısından buaytılarönenıli... oas'ın büyüsü bitmez Ka7,dağı 'nin bugün Fdremit Körtcvi tarafıbakanyüzündekidoğaldeğerlernasilzeni isc.dagın öte yüzündeki antik kent izleri, >ınak alanları ve yagmalanmıs tümülüsler öylcsine mcrak uyaııdırıcıdır. Vörede Ağunya olarak bilinen KalkımnFdremit üçgeni içindekalan bölgcdeyer n Argiza, PolichnaveArgyriagıbi çok eski •leşim yerlcri, çam onnanları içinde unutulış,soyuluptalancdılmişhirgcmışinızleritorlularınılaşıyor... Yıllaryılı likacılarıneiritattığıyerlerde geçcnsikkeler, mezarbulunarı ve Ida'nın geçmişine ışık acak pek çok obje Fdremit ve j;apazarlarındasatılıpbirgcçşadetayokedildi. îilindiği gibi yörenin antik *daki adı Troas'tı. Mysia'nın bölümünüde içiııe alan yöre czenginbirgcçmişi içindcyattı. Ff'sanevi Troya'nın biitün lyada uyandırdığı etkı ve 1 robuluntulannın yarattıgı şaşılıkyüzündenoliieakki,bütun /ler soıı yıllarda bu yöreye Tİldi... INFSCO'nun dünya kültiiı rası lıstesınc aday gösterdığı >ya'nınçcvresıylebırlıktekoımasını öngörcn Troya tarihı lli parkı projesi ncdcnse 25 dıraskıda.Çanakkalc'deoluı korumacılarııı Yalılıan'da ılattıklarıçalışınalarisesürü Tarihte ilk yarışmasının mekanı, bereket ve kültürün it ı'öredeyapılanarkeolojik inemelcrvcsüregelenkazılarla, «y araştırmaları Troas'ın zenliğini bir bir ortaya koyııyor. gün Kazdağı' nııı ötesindc bcndearaştırılmayıbekleyenöO lar antik Sit alanı var. Soıı on ıçındc büyük tahrıp görcn bu eolojik istasyonların, yol yaıı kanal açma vekoopeıatifintları y üzünden yerlc bir edilini nasıl anlatmalı. Ayrıcabiadamlarınınönemsemediği, şamadığı pek çok gerçek 7()'li yıllarda gözü dönmüş definecilerin •ınalarıylayerlebiı edildi. Araştırılmadan > olmayayüz tutınuş biı kaç ören yerini ise . arsonratekrargidipgördüğünıdeadetaçıladönmüştünı. Ancak huherşeyinbittiğini .termiyor! Zira ida Dagı'ndaaraşlırılınayı .leyen pek çok kent izi, olaganüstü birgeçji bugün saklıyor... Yeler kigclecekkıışakı/e bilinıadamları onlarıbıılup, değerlendibilsin. bir gcçmiş zaman köşcsi. Homeros'un destanlarının "yaşandığı" bir dağ: İda... Günümüz ıçın Kazdağı 'ndan {ikan ve Ilyadu destanmda adı f>t\ı'n KUIaios dı'resiya da Ztytinli Çııy. ve "...(,'oeuklar Homeros doğrıı söylemis, söylediklerindehaklıynıış.."demişti. Bundan yirmi yıl öneebile Kazdağlan'ndaki yozlaşnıayı farkedip: "..Ah keşke tda Dağı olduğu gibi korunabilse.."dileğindebulunmuşlu. Azra hıhat'labirlikte biz deşaşırmıştık. Ciünümüzdeki Kazdagları gerçeğini o zanıanlar tahmin bile edemezdik. Özellikle kıyılarda yaşanan yozlaşmayı anlatmayadilinı varınıyor. Arazi mafyasmın göz diktiği kıyılarda mantar gibi bitcn kooperalifler, köklenen zcytinlikler, kirlenen denizin ve çirnentolaşan dünya güzelipanoramanın içinde kesile kesiletükennıenoktasınagelen Kazdağı Köknan'nın (AbiesequTrojani) bile farkına son anda varabildik!. YıllardıryangınlarlayokolanKazdağrnın bercketini ancak oralardayaşayanlarbilirler... Iriliufaklıyörükobalarınınyanısıral.dremit Köıfezi'nebakanyüzdekiTürknıenköylerininbabayiğitsakinleri Kazdağı kültürel nıozaiğinmenrcnkliyüzleridir...MİU>slarladolu bu dağı güzelleştiren Sarıkız efsanesini kcndi ağzından dinlemek için Talıtakusjar'a çıkıp Alibey Kudar'ı Etnoğrafyagalerisindeyakalamam/la/ım.... SadeeeTahtakuslardeğil.başkaköylerde var Ida'nın yamaçlarında gidip görüleeek.. Doyran'ı, Yassıcalı'yı,Kavlaklar'ı,Mchmetalanı'nı.Çameı veHaeıaslanlaı'ıgörüptanıdıktan soıııa iıısan dalıa iyi özünılüyororadakizenginliği... köyiinden Ibralıim Karanıan'a göre: "..İda Dağı'nın koynunda kcştcdilmemi!>. gidilip bulunmami!) daha ne yerlcr var, ne yerler..." F.lifKaçan'ı, Pazareyreği ve Ayı deresini anlatan Kaıaman'la birlikle Kazdağı'na gelen pekçokaydını"piraskma"gezdiıenTürkınen can FmirSaltuksoy da bırbaşka Kazdağı karasevdalısı... Akçay'daki sevimlı dükkânı "Pi//a Milano"dabuyazsonundaTRTbelgesellcrineimz.asını atan yönetmen Hüseyin Kaya ve ekibiyleotururkenbiraıagelipkulağıına"..Dağdasjmdiyedekgörmediğinizbirvadiyeyarın hepbirliktegideeeğizhazırol.."deyince,sevinçten adeta uçtum. Gözlerden uzakta kalınış, kcsledilnıemış, gidilmesi çıkılmasi biraz zahınetli bir vadinin dibinden nazlı nazlı akan bir deıenin zünıı üt yeşilisularındayüzmekdü^gibi biı s.eydi. Eıtesi sabah TRT kameramanlarından Haıııdi Çolak ve Ahnıet l'isunoğlu'nu ve yöııetnıen Hüseyin Kaya ile Fsenkızı alıp daglara vuıduk sabahın nıavi beyazlığında... Onee Zeytinli köyündenFmiı'indostlarıylamerhabalasıporadanMehnıetalanrnaçıktık. DosteanlısıinsanlarıylaünlüMchmetalanı Köyü AtalürkçiibirAleviköyü. lürknıeninsanınıneanayakınlığınıdahakalıveyegireı girınczanlıyorsunuz... Kahvedeayranlarımızıyudumlarken Fmir'inbabasıçıkageldi...(iözlerininiçi gülenaradaFransızeakonuşanyaslıbiı bilge dede iledahadoğrusueski bir Idalı ilesohbetingüzelliğibirbaşkaydı... Dahasonıaköyiin eski muhtarı Mchmet Can hoşgeklinizdedi. Köyde düğün lelasesi yaşanırken biz y ııkaı ılardaki vadileri.dereleridüslüyorduk... Yoksul oba köyüniin yıllaryılı seyıettiği Kirislik vadisi.budoğa vcbuinsanlaı biı alemdi .. Vadiyehayat taşıyan Deıeobası tlere.sınin birbükündeşaşkmlıktandilimi/i vııinık. Kazdaglarıorada sanki insanagiilümsü«" bir rant alanı Her adımda bir tarih Kazdağlarınınldrcmityüzünebakanpekçok köşesinde toprağm yüzyıllarea özenle sakladığısayısızkültürdeğeri Ida'nınşaşılası gizlerini çoğaltıyor. Buna en canlı ve son örnekgeçenyazyaşandı. .Ciürckaplıcalarmın hemen arkasındaki bırtepccıktc beledıyenin toprak alımı sırasında tcsadüfen ortaya çıkan birkilisekalmlısı ılelalıil mezarlarlzmirli arkeologlarınkuıtarmakazılarıyla Astyıa'nın gizlerini ortaya koymuş oldu. Gürc belediye başkanı KaınıI Saka isc scvinçtcn ııçtu. ()rtaya çıkan geçmışti vekorunmalıydı... >ya aKınlarının kaynağı nerede? roya,sadecc Anadolu'nundegıldünyanın jski kcntlcrindcn, ycrleşımlennden biri. tün dünyanın mcrak cttiğı bu 9 katlı kent, cyc gelen turistlerın görmeden geçmedikbaşdöndürüeü bir zenginliğe sahip. Son arda Troya'daki uluslararası kazı çalışmaııın başkanlığını yürüten Tübingen Ünisitcsi'nden Prof. Dı. Manfred Korfmann kazı mevsimindeTıoya'daki yeni gerçekbulupgünışığınaçıkarmakiçinterdöküaynaklai'da/.engin altın madenleri Azra Erhat'lı bir gezi 1977 yılının yaz aylarmda Haldıın Dormen'inyönettiği birbelgeselin çekinı çalışmaları sırasında Azra Erhal ile dostlarını dağda gezdirirken sanki antik çağı yaşaı gibiydik... İlk kez 1962'de yaplıklan ıııavi yoleuluktan sonra aıasıra Kazdağı'nı gelip gezen AzıaFılıalgöıdükleıikaışısıiKİabüyülenmiş Keşfedilmemiş köşeler 1 lerya/bınlercetatılcınınya.'jayıptcrkettiği, Kazdağı eteklerinde gizlerledoluyıgınla kö^e var... AıtıkgünümüzdeGüıe'niııyanıbasındaki Pınarbası'nı.Sütüven'ı ve I lasanboguldıı'yubılmeyenyok. l'ekı vabılınmeyenler rıerede'.' Dağı karı.ş karıs bilen Âlilla I locu'yla, gitıııcdiği yeı kalmayan Metımetalanı